Door de coronapandemie stonden klimaatbesprekingen op pauze en werden maatregelen uitgesteld of teruggedraaid. Maar juist nu moet worden doorgepakt, zeggen wetenschappers. "Als we de klimaatcrisis niet heel serieus gaan nemen, hebben we in 2025 COVID-25."
Volgens een recent rapport van het milieubureau van de Verenigde Naties doen landen nog steeds veel te weinig om zich te beschermen tegen een klimaatramp. De zorgen over het gebrek aan actie zijn groot. Volgens berekeningen van de VN voorkomen we met elke miljard euro die nu in klimaataanpassingen wordt gestoken, 3,5 miljard aan toekomstige klimaatkosten. Nederland organiseert daarom op 25 en 26 januari een grote klimaattop: de Climate Adaptation Summit (CAS).
'Coronacrisis geen excuus'
Door de coronacrisis werd de top, waar zestig landen virtueel samenkomen, al eens verschoven. Het is niet het enige op klimaatgebied dat in 2020 niet doorging: zo zwakte minister Eric Wiebes de CO2-heffing voor de industrie af en werd de klimaattop van Glasgow verplaatst naar november 2021.
Werner Schouten van de Jonge Klimaatbeweging is opgetogen dat de top in Nederland nu wel doorgaat. De coronacrisis kan geen excuus blijven om niets aan het klimaat te doen, vindt hij. "2020 was samen met 2014 het warmste jaar ooit. Elk jaar 'verplaatst' Nederland qua weersomstandigheden 20 kilometer naar het zuiden. Zo hebben we in 2050 in Rotterdam het klimaat van Bordeaux. De langere, hetere en drogere zomers zullen enorme schade toebrengen aan de landbouw en ook onze steden zijn totaal niet voorbereid op deze temperatuurstijging."
Zoönosen
Daarnaast heeft een pandemie, zoals waar we nu inzitten, volgens Schouten ook alles te maken met klimaatverandering. "De kans op zoönosen zoals COVID-19 (een virus dat van dieren op mensen overspringt, red.) neemt toe door ontbossing, doordat de balans wordt verstoord." Wilde dieren en mensen leven dichter op elkaar, waardoor zoönosen een grotere kans hebben om over te springen.
Datzelfde probleem ziet hoogleraar tranisitiekunde Jan Rotmans van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. "Een grote groep ziet het coronavirus nog als een externe factor, als domweg 'pech' dat er ineens een virus opdoemt. Ze weten niet dat COVID-19 en klimaatverandering dezelfde oorzaken hebben, namelijk dat dit soort systematische crises ontstaan door onze houding en ons gedrag, omdat wij de natuur op grote schaal blijven vernietigen."
Uitlegvideo: wat het woord 'zoönose' te maken heeft met het coronavirus
COVID-25
Rotmans hoopt dat er door de coronacrisis bij mensen een motivatie komt om hun gedrag te veranderen. Maar wat als blijkt dat we helemaal niets geleerd hebben en na de pandemie op hetzelfde niveau blijven consumeren als ervoor? "Dan hebben we in 2025 COVID-25, een biodiversiteitscrisis en een sociale crisis vanwege de toenemende sociale en economische ongelijkheid. Dat markeert dan het begin van het einde."
Toch blijft Rotmans hoopvol. "Het is niet zo dat een samenleving helemaal niets leert tijdens een crisis. Het overgrote deel gaat weer terug naar business as usual, maar na elke systeemcrisis verandert ongeveer 5 tot 10 procent van de mensen zijn houding en gedrag. En dat telt op totdat we een kantelpunt bereiken, dat ligt bij zo'n 25 procent van de bevolking. Als die de omslag heeft gemaakt, kan de resterende 75 procent van de bevolking relatief snel om gaan. Zo werken transities: na een traag begin komt een samenleving in de versnellingsfase."
Nog een crisis nodig?
Rotmans schat in dat we nu zo'n 15 procent van de bevolking 'om' is. "Dus nog één grote systeemcrisis en we hebben het kantelpunt nagenoeg bereikt." Werner Schouten wil er niet op wachten: "Nederland moet nu gewoon doorpakken. Jarenlang hebben wij in Europa gepleit voor een ambitieuzer doel voor 2030, maar ons eigen beleid is achtergebleven. De Nederlandse politiek belooft structureel te veel en levert te weinig. Momenteel stelen we de toekomst, verkopen het in het heden en we noemen het Bruto Nationaal Product."
De belangrijkste uitdaging ligt volgens hem niet in het ontwikkelen van nog weer nieuwe ideeën, maar in het loskomen van de oude. "Onder druk van de coronacrisis zijn veel van onze oude ideeën, routines en sociale normen vloeibaar geworden. Daar moeten we gebruik van maken. Zo is 5 dagen per week naar kantoor nu echt wel verleden tijd en dat ging best vanzelf. Ook zie je dat mensen meer gericht worden op ervaringen en belevingen in plaats van bezit. Steeds meer mensen begrijpen dat ons geluk helemaal niet zo afhangt van de spullen die we bezitten. Daar moeten we nu op inspelen."
Wat is de Climate Adaptation Summit?
De Climate Adaptation Summit 2021 is een internationale klimaattop, die op 25 en 26 januari online plaatsvindt vanwege de coronacrisis. Nederland is gastland en initiatiefnemer. Meer dan 60 landen doen aan de top mee. De klimaattop is erop gericht om oplossingen te vinden voor de gevolgen van klimaatverandering, zoals extreme buien, droogte en de snel stijgende zeespiegel. Wereldleiders als Angela Merkel en Ban Ki-moon lanceren een brede Adaptation Action Agenda met praktische klimaatoplossingen.
Patrick Verkooijen is directeur van het Global Center on Adaptation (GCA) en nauw betrokken bij de organisatie: "Deze klimaattop is geen praattop. De Nederlandse regering heeft het 'geframed' als een oplossingentop. Er is gezegd: "Kom niet alleen met commitments en plannen, deze top moet leiden tot uitvoering van die plannen. Er zal ook gesproken worden over de financiering van de klimaatprojecten, want geld is heel belangrijk. Er is veel meer geld nodig. De Wereldbank komt met nieuwe afspraken. Op dit moment gaat 30 miljard naar klimaatadaptatie. Dat moet 300 miljard zijn."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.