'Kans op nieuwe pandemieën is groot': Marion Koopmans wil krachten bundelen in centrum om virussen te bestrijden

Hoe kunnen we ons beter voorbereiden op toekomstige virusuitbraken? Het Pandemic & Disaster Preparedness Centre (PDPC) wil hier antwoorden op vinden door kennis en onderzoek bij elkaar te brengen, want 'de kans op nieuwe pandemieën is groot'.

Klimaatverandering, stijging van de zeespiegel, intensieve veeteelt en reisbewegingen van de mens en van dieren: al deze aspecten spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van nieuwe virusuitbraken.

Potentiële triggers

"Het zijn allemaal potentiële triggers waardoor virussen zoals knokkelkoorts, nieuwe vogelgriepvarianten of de varkenspest zich opeens snel kunnen verspreiden", zegt hoogleraar virologie Marion Koopmans.

"En als we één ding hebben geleerd van twee jaar coronacrisis, dan is dat het belang van goede voorbereiding en snelle actie."

Onderzoek naar virusuitbraken en rampen

Om dat in de toekomst beter voor elkaar te krijgen is afgelopen jaar het Pandemic & Disaster Preparedness Center (PDPC) opgericht. Hier bundelen wetenschappers van het Erasmus Medisch Centrum, de Technische Universiteit Delft, de Erasmus Universiteit en veel andere organisaties de krachten om onderzoek te doen naar virusuitbraken en rampen.

Doel is om in de toekomst sneller te kunnen handelen. Het centrum wil naar fundamenteel nieuwe manieren zoeken om de impact van toekomstige pandemieën en andere rampen te verminderen.

'Kan dit potentieel gevaarlijk zijn voor de mens?'

"We deden al veldonderzoek, bijvoorbeeld naar de vogelgriep of naar virussen die in muggen zitten", vertelt Koopmans. "Dat houdt letterlijk in dat we dieren vangen of overleden dieren onderzoeken."

"Stuiten we op iets verdachts, dan brengen we in kaart om wat voor soort virus het gaat. Met altijd de achterliggende vraag: kan dit potentieel gevaarlijk zijn voor de mens?"

Data mining

Met de nieuwe samenwerking gaat het centrum breder kijken. "Klimaatverandering en zeespiegelstijging hebben veel impact op ons landschap en daarmee ook op de dieren die daar leven. En dat heeft weer effect op het risico van nieuwe virusinfecties", zegt Koopmans. Er wordt ook veel meer gebruik gemaakt van grootschalige data mining, dat is het verzamelen en bekijken van enorme hoeveelheden informatie.

Gegevens combineren

"We willen beter kunnen voorspellen waar uitbraken ontstaan door al die gegevens te combineren. Het gaat bijvoorbeeld om migratieroutes van vogels, om reisbewegingen, scheepvaart en klimaat- en landschapsveranderingen. We kunnen veel kennis opdoen door deze enorme hoeveelheden data met elkaar te delen."

Vogelgriep en muggen

Koopmans noemt naast corona twee andere mogelijke grote bedreigingen die op dit moment op ons af komen: een nieuwe variant van het vogelgriepvirus en infectieziektes die door muggen overdragen kunnen worden.

"Het is belangrijk om veranderingen van deze virussen goed in kaart te brengen, zodat we niet verrast te worden als ze opeens op de mens overspringen."

Vaccins direct aanpassen aan nieuwe mutaties

In de toekomst moeten virusuitbraken sneller geremd of zelfs gestopt kunnen worden. Door mutaties eerder te signaleren, nog voordat veel mensen ziek zijn geworden, kunnen ook vaccins en geneesmiddelen sneller en beter worden aangepast, denkt Koopmans "Zodra je een voor de mens gevaarlijke mutatie ontdekt, kun je aan de slag met de vaccins. Zodat ze goed blijven werken, ook tegen het nieuwe virus."

Beter voorspellen, meer fundamentele kennis van gevaarlijke virussen en hoe ze zich verspreiden, sneller vaccins bouwen, maar ook de GGD beter toerusten: dat zijn volgens Koopmans de belangrijke pijlers van toekomstige pandemiebestrijding.

Concrete vragen

Het nieuwe centrum zoekt de verbreding naar klimaat- en watergerelateerde bedreigingen. Onder meer door een aantal heel concrete vragen te stellen, vertelt Koopmans. "Hoe bepaal je of een virus zich via de lucht kan verspreiden? Maar ook: hoe kunnen we de maatschappij beter betrekken en weerbaarder maken tegen dreigingen? En kunnen we ons beter voorbereiden op grootschalige uitbraken en overstromingen?"

Antwoorden op deze vragen zijn er niet op korte termijn, benadrukt de vooraanstaande viroloog. "Dit is niet iets wat morgen klaar is, hierin moet je echt investeren met het oog op mogelijke toekomstige bedreigingen."