Milieuorganisatie Mighty Earth vraagt Nederlandse supermarkten om soja te weren uit recent ontbost gebied in Brazilië

Vandaag publiceert milieuorganisatie Mighty Earth een rapport over de vernietiging van de Cerrado-savanne in Brazilië. Daaruit blijkt dat een recent ontbost gebied is gebruikt om soja op te verbouwen, die in de Nederlandse voedselketen terechtkomt.

In het onderzoek brengt Mighty Earth sojahandelaar Bunge in verband met 11.351 hectare recent ontbost gebied in de bedreigde savanne van de Cerrado in Brazilië. Dat is een stuk land zo groot als de stad Utrecht.

Nederland een van belangrijkste klanten

"We kunnen aantonen dat Bunge recent soja heeft gekocht van drie boerderijen die verantwoordelijk zijn voor die ontbossing", vertelt directeur Jurjen de Waal van Mighty Earth Nederland. Met een wereldwijde omzet van meer dan 67 miljard dollar is Bunge een belangrijke speler op de sojabonenmarkt, met Nederland als een van de belangrijkste klanten.

"Ons land is zelfs de grootste soja-importeur uit Brazilië met 3,96 miljoen ton in 2020, waarvan 55 procent afkomstig is uit de Cerrado", zegt De Waal. "Veel van de soja die in de Cerrado wordt verbouwd, eindigt als diervoer in Nederland. Zo kan het zijn dat jouw melk uit de supermarkt komt van een koe die is gevoed met 'foute' soja."

Een miljoen hectare verdwenen

Over deze recente ontbossing maakt niet alleen Mighty Earth zich zorgen. "De Cerrado is ontzettend belangrijk gebied", zegt hoogleraar bosecologie en bosbeheer Pieter Zuidema. "Het is een goudmijn van plant- en diersoorten. Er groeien wel 10.000 soorten planten. 45 procent van die planten is endemisch, dat betekent dat ze alleen in de Cerrado voorkomen en nergens anders."

In de afgelopen 25 jaar is er veel schade toegebracht aan de Cerrado door sojateelt, vertelt hij. "Als je afgaat op studies met satellietbeelden, dan is vanaf het begin van deze eeuw een miljoen hectare aan vegetatie verdwenen. Dat is een kwart van Nederland per jaar. Veel bedrijven, waaronder handelaren van soja, hebben al in 2009 afgesproken om in 2020 zonder ontbossing te produceren. Tot nu toe is daar niet veel van gebleken en dat vind ik zorgelijk."

'Wet moet worden aangepast'

Strengere bescherming is daarom nodig, vindt Zuidema. En daarin kan de 'ontbossingsverordening' die voor de Europese markt geldt een rol in spelen. Die houdt in dat bedrijven in de EU niet langer producten uit gebieden mogen gebruiken die na 2020 zijn ontbost. Maar de Cerrado-savanne valt niet volledig onder deze verordening, legt de hoogleraar uit. "Nu worden alleen kleine stukjes bos in de Cerrado door de verordening beschermd, maar niet de graslanden en de savanne."

Hij vindt dat de wet daarom moet worden aangepast. "En alle bedrijven die zich bezighouden met telen en verhandelen van producten uit gebieden waar het ontbossingsgevaar groot is, moeten hun handelsketen goed op orde hebben en transparant zijn in waar hun producten vandaan komen."

Tegen de afspraken in

Transparant is de sojahandelaar Bunge nu absoluut niet, stelt De Waal. "Wat wij ontdekt hebben gaat echt tegen de afspraken met de supermarktsector in."

Hij legt uit dat de supermarkten zich ten doel hebben gesteld om vanaf 2025 alleen nog maar ontbossings- en conversievrije soja te gebruiken in de ketens. "Dit houdt in dat ze geen soja meer afnemen uit gebieden waar na 2020 nog ontbossing heeft plaatsgevonden."

Ook 'foute' soja in supermarkt

"Maar nu zit er dus 'foute' soja in de keten, soja die we eigenlijk niet meer willen", zegt De Waal. In Nederland handelt Bunge met Albert Heijn en Jumbo, weet hij.

"Wij vragen in heel Europa aan de supermarkten om nu streng op te treden. Alleen dan zal Bunge het beleid aanpassen", denkt de De Mighty Earth-directeur. Dat heeft volgens hem eerder namelijk ook bij andere sojahandelaren gewerkt.

Supermarken 'in gesprek' met Bunge

Albert Heijn laat weten dat ze na het rapport van Mighty Earth 'rechtstreeks contact hebben opgenomen met Bunge voor een reactie'. "Bunge heeft ons gezegd dat hun keten in 2025 volledig ontbossings- en conversievrij is. Wij gaan verder met Bunge in gesprek over hun voortgang om ontbossing/conversie uit te kunnen sluiten."

Jumbo zegt de zorgen van Mighty Earth te delen. "Bunge is een van de partijen die soja levert aan veevoerleveranciers, die vervolgens leveren aan enkele van onze versleveranciers. Naar aanleiding van het onderzoek van Mighty Earth hebben we contact opgenomen met onze leveranciers en zijn we inmiddels met hen hierover in gesprek."

'Nog niet ver genoeg'

De Waal is blij met deze stappen, maar vindt ze niet ver genoeg gaan. "Wij vinden dat de supermarkten een sterker signaal moeten afgeven. En als Bunge weigert, dan moeten de supermarkten stoppen met het afnemen van deze producten."

Anders is er een risico dat de supermarkten blijven bijdragen aan de ontbossing van de Cerrado-savanne, benadrukt hij. "En blijven wij melk, kaas en eieren eten van dieren die gevoed zijn met problematische soja die in veevoer is weggestopt."

Bunge ontkent illegale soja te kopen

In een reactie ontkent Bunge soja te kopen uit illegaal ontboste gebieden. "Als wij legaal land ontbossen, werken wij nauw samen met boeren, ook met de boeren die genoemd worden in het rapport van Mighty Earth. Als het resultaat van deze samenwerking niet positief is, dan zetten wij de handel met het bedrijf stop. Wij sluiten boeren die sojateelt bedrijven op recent ontboste gebieden af van onze bevoorradingsketen."

"Wij zijn nu bezig om bewustwording te creëren bij onze leveranciers zodat een echt verantwoordelijke keten gegarandeerd is", stelt Bunge. De sojahandelaar zegt verder stappen te ondernemen om ervoor te zorgen dat de Europese ontbossingsverordening en andere wetten zullen worden nageleefd. Ook streeft het bedrijf naar eigen zeggen 'naar een ontbossings- en conversievrije sojaketen in 2025'.