Hoe meer mensen de straat opgaan, hoe groter de kans op een revolutie? 'Was het maar zo'n meetbare activiteit'

Hoe meer mensen de straat opgaan, hoe groter het signaal naar een regime. Toch leiden protesten, hoe massaal ook, niet altijd tot revoluties. Waarom? Daarvoor moet je vooral naar andere factoren kijken, zeggen experts.

Vrijdagavond zat Jelle Brandt Corstius bij talkshow Sophie & Jeroen. Hij pleitte na de dood van Russisch oppositieleider Aleksej Navalny voor een revolutie onder de Russen. Om zoiets te ontketenen heb je volgens hem maar 1 procent van de bevolking nodig.

Meer factoren van invloed

Is het zo simpel? Volgens experts zijn het vooral andere factoren die een revolutie maken of breken. "Een revolutie, dat gaat altijd om een omwenteling. Dat betekent dus een verandering van regimes", zegt hoogleraar Russische geschiedenis en politiek Hans van Koningsbrugge van de Rijksuniversiteit Groningen.

Dat is anders dan een evolutie. "Dat is een gelijkmatig proces, of een langzaamlopend proces. Maar een revolutie gaat echt over een daadwerkelijke regimeverandering, een verandering van het politieke systeem."

Massale protesten, geen revolutie

Wat heb je daarvoor nodig? In Iran waren vorig jaar bijvoorbeeld massale protesten. Toch was er geen verandering van het systeem. Dat komt door het leger, legt Van Koningsbrugge uit. "Stel dat het regime naar wapengeweld grijpt, excessief wapengeweld, en zegt: we slaan de opstand neer. Dan lukt het niet."

Protesten die leiden tot een revolutie, dat kan wél als de militairen weigeren, gaat de hoogleraar verder. "Als die gaan zeggen: dat doen we niet, we gaan muiten, we hebben geen zin om deze opdracht te vervullen. Ja, dan is het regime weg, want dan is de machtsbasis weg."

Ondergrondse revoluties

Docent geschiedenis Lauren Lauret aan University College London zegt dat het ontzettend gevaarlijk is om als Rus de straat op te gaan. Volgens haar is dat overigens helemaal niet het enige middel om een revolutie te ontketenen.

Ze wijst naar het Revolutiejaar 1848, toen in verschillende Europese landen liberale bewegingen ontstonden die de machthebbers wilden verdrijven. "In steden als Parijs en Berlijn speelde dat zich af in politieke clubs. Je kunt ook ondergronds gaan als revolutie, weg van de straat, om te mobiliseren."

'Was het maar zo meetbaar'

Meer mensen op straat geeft dan misschien wel een sterker signaal af, maar het is geen garantie op succes, zegt Van Koningsbrugge. "Laat ik het zo zeggen, het is niet waterproof. Het is niet dat je kan zeggen: nou als zoveel mensen komen, dan hebben we echt een revolutie."

Ook Lauret vindt niet dat je kan zeggen dat er een minimum aantal mensen moet zijn voor een revolutie. "Was het maar zo'n meetbare activiteit", zegt ze. "Als je naar die geschiedenis kijkt, is geen een revolutie hetzelfde. Je kunt nooit zeggen: het is precies die factor, bijvoorbeeld het aantal mensen, die de doorslag geeft om te bepalen of er sprake is van een revolutie."