Hoe krijgt Mohammed even snel een baan als Mark? Arbeidsdiscriminatie nog steeds een groot probleem

Een kwart van alle discriminatie vindt in Nederland plaats op de arbeidsmarkt. In sollicitatieprocedures en op de werkvloer zelf. Dit blijkt uit de rapportage Discriminatiecijfers 2019. Wat is er tegen te doen?

Dat Mark meer kans maakt op een baan dan Mohammed is voor socioloog Gregor Walz geen nieuws. Hij verwijst naar het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) dat in 2010 een veldexperiment deed met fictieve cv's. "Het is jammer dat we 10 jaar verder zijn en het nog steeds op grote schaal gebeurt."

'Discriminatie is dom'

Arbeidsdiscriminatie is voor de hele samenleving een probleem, zegt Walz. Hij doet veel onderzoek doet naar diversiteit op de arbeidsmarkt. Vooral discriminatie op basis van herkomst, geslacht en leeftijd komen veel voor. "Het is een probleem voor de sollicitant, want die wordt moedeloos en raakt het vertrouwen in rechtvaardigheid kwijt."

Maar bedrijven die discrimineren, gooien hun eigen glazen in, vindt hij. "Discriminatie is dom, je kijkt als bedrijf niet naar wat relevant is in de selectie. Je wilt als bedrijf de meest geschikte persoon voor de baan, maar kijkt naar factoren die niet belangrijk zijn."

'Anoniem solliciteren werkt'

Sinds het SCP-rapport 'Liever Mark dan Mohammed' uit 2010 is er wel íets veranderd, zegt Walz. Zo ging uitzendbureau Unique over op anoniem solliciteren. Het uitzendbureau riep zelfs de Week van het Anonieme cv in het leven.

Ook gemeentes experimenteerden met anoniem solliciteren, al stopten vele voortijdig. Dat laatste vindt Walz spijtig, want het anoniem solliciteren vindt hij een goed instrument tegen de gevolgen van discriminatie. "De werkgever schakelt zo bij zichzelf onbewuste processen uit. Zo ontstaat een objectievere selectie."

Via een video

Een andere manier om die onbewuste discriminatieprocessen te ondervangen is te solliciteren via video. Een bedrijf als Sollicitatiemarkt.nl zit heel erg op de persoonlijke verbinding.

Een werkgever ziet de sollicitant op video en constateert dat hij of zij 'toch wel erg goed Nederlands' spreekt. Walz: "Op die manier kan iemand die Mohammed heet snel de negatieve associaties wegnemen die opkomen bij zijn naam."

'Welke rol speelde mijn naam?'

Mourad El Moussati van Sollicitatiemarkt.nl kwam op het idee van videosolliciteren na zijn eigen moeizame zoektocht naar een afstudeerstage. "Ik had veel brieven gestuurd, maar werd nergens uitgenodigd."

Hoe dat komt? "Het is lastig om daar je vinger op te leggen: welke rol heeft mijn naam gespeeld in het aantal afwijzingen dat ik heb ontvangen? Ze zullen nooit zeggen dat ze je niet uitnodigen omdat je Mourad heet."

Onderbuikgevoel misleidt

El Moussati denkt dat het in sommige gevallen voor een recruiter ook niet helemaal duidelijk is waarom die je afwijst. "Vaak is het een soort onderbuikgevoel. Als je honderd sollicitanten hebt, en één functie te vervullen dan ga je op een gegeven moment af op een onderbuikgevoel."

"Als je je daar niet bewust van bent, is de kans heel groot dat je mensen die niet op jou lijken sneller afwijst", legt hij uit.

'Een groot onrecht'

Anoniem solliciteren wilde El Moussati niet. "Je naam, maar ook je leeftijd, is iets waar je trots op moet zijn", vindt hij. Daarom besloot hij filmpjes van zichzelf gaan maken: "'Dan kunnen ze me zien', dacht ik. Ik heb er vijf gemaakt en ben vijf keer uitgenodigd. Dat was zo gaaf dat ik er iets mee wilde doen."

Nu helpt El Moussati andere mensen die het gevoel hebben bij voorbaat een-nul achter te staan op de arbeidsmarkt. "Mensen worden nu eenmaal niet gelijk behandeld. Niet beoordeeld op hun kwaliteiten maar op hun persoon. Dat je daar op afgewezen wordt, is pijnlijk en raakt tot in de ziel. Dat is een groot onrecht."

Nationaal plan nodig

Dé oplossing voor arbeidsdiscriminatie zit niet in anoniem of via een video solliciteren, denkt El Moussati. "Dan hadden dit probleem nu echt niet meer gehad. Het probleem is het menselijk gedrag, het feit dat wij als mensen onderscheid maken", zegt hij.

"Wij voelen sneller een band met iemand die op ons lijkt. Daarom denk ik dat het heel belangrijk is dat overheid en organisaties nadenken over een constructief nationaal plan om dit aan te pakken."

Oplossing in onderwijs

Gregor Walz denkt dat beter onderwijs nodig is om (arbeids)discriminatie uit te bannen. "Discriminatie komt voort uit vooroordelen. Als ik iemand zie die niet bij mijn groep hoort, worden beelden geactiveerd: hij ziet er anders uit, dus hij is niet te vertrouwen. Want, ik heb vertrouwen in mijzelf, dus diegene die op mij lijkt zal ook wel te vertrouwen zijn."

Als mensen erachter komen dat ze meer gemeen hebben met mensen met een andere achtergrond, leeftijd of geslacht zal discriminatie afnemen, denkt Wals. "Kinderen die op gemengde scholen hebben gezeten zijn daar bijvoorbeeld al veel verder in. En je ziet dat bij internationale bedrijven met diverse werknemers er ook minder discriminatie is."