Hoe kan het vertrouwen van Groningers met aardbevingsschade hersteld worden? 'Meer nodig dan schadeafhandeling'

Groningers moeten niet zelf om hun geld en recht vragen, maar het Rijk moet het naar de Groningers brengen. Dat is hun reactie op de parlementaire enquête over de aardbevingsschade. De vraag is of daarmee het vertrouwen wordt hersteld.

Een van de dingen die kan helpen om het vertrouwen te herstellen, is erkenning, zegt bestuurskundige Georgina Kuipers. Zij is verbonden aan de Nederlandse school voor Openbaar Bestuur en promoveerde op schade-afhandeling en vertrouwen in de overheid.

Vooraf al scepsis

"De reactie van gedupeerde Groningers en van belangenvertegenwoordigers was afgelopen vrijdag: er staat niks in wat we nog niet wisten, maar het is fijn dat het een keer is opgeschreven", zegt Kuipers.

"Terwijl er vooraf scepsis was over de parlementaire enquête. Dat biedt hoop in de zin van het herstellen van het vertrouwen."

Schadeafhandeling is probleem

Maar Kuipers denkt dat het zeker niet gemakkelijk is om het vertrouwen te herstellen. "Het probleem is inmiddels de schadeafhandeling en niet meer de aardbevingen zelf." Ze ziet dat de schadeafhandeling de laatste jaren wel verbeterd is, maar dat mensen met complexe schade moeten nog steeds jaren wachten.

"Die hebben ingewikkeldere schade, of bijvoorbeeld meerdere keren schade opgelopen. Die worden van het kastje naar de muur gestuurd." De aanbeveling in het rapport is dat mensen met meervoudige schade voorrang krijgen in de schadeafhandeling.

Tegenover de overheid staan

Iets anders wat herstellen van het vertrouwen enorm moeilijk maakt, is dat de overheid de tegenpartij is geworden. Als Groningers het niet eens zijn met de afhandeling van de schade, komen ze tegenover de overheid te staan, want daar valt de schadeafhandeling nu onder en niet meer onder een andere partij.

"Vroeger was de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM, red.) de tegenpartij, maar nu is het de overheid als je naar de rechter gaat. En tegenpartij zijn is op z'n zachtst gezegd nu niet echt goed in het herstellen van het vertrouwen", zegt Kuipers.

'Beschouw het als uitzonderlijk'

De schadeafhandeling in Groningen moet 'milder, makkelijker en menselijker' staat in het afgelopen vrijdag gepresenteerde rapport. Maar dat betekent niet dat de overheid zomaar met geld gaat strooien, zodat de schade sneller afgehandeld kan worden.

"Waar juristen heel bang voor zijn is: wat betekent wat we nu doen voor volgende situaties? Ik snap die angst, maar ik denk dat ook inmiddels duidelijk is dat dit uitzonderlijk is. Het is niet gek om de normale regels een keer aan te passen", zegt Kuipers.

'Lap die 10 procent gewoon bij'

Vaak gaan de conflicten over schadevergoeding over de laatste 10 procent van het budget van de verbouwing of het herstel, zegt hoogleraar sociale psychologie Tom Postmes van de Rijksuniversiteit Groningen.

"De politiek heeft het al heel lang over ruimhartige schadevergoeding. Maar als je echt betekenis wil geven aan dat woord, lap die laatste 10 procent dan gewoon bij."

Veel gezondheidsklachten

Maar het gaat niet alleen maar over geld. Postmes deed samen met collega's de afgelopen jaren onderzoek naar de effecten van de aardbevingsproblematiek op de gezondheid van gedupeerden.

Hij schrok zelf van de uitkomsten: zo'n 17.000 mensen in het gebied hebben gezondheidsklachten, zoals stress, slapeloosheid en hartklachten. Zo'n zeventien mensen overlijden jaarlijks vroegtijdig door alle spanningen.

Achter de voordeur kijken

Postmes denkt dat een deel van die groep geholpen zal zijn als de overheid de schade op een betrouwbare manier vergoedt. "Maar we zullen een deel van die groep ook moeten opsporen. Dat zijn mensen die horendol zijn geworden, en zich bij geen enkel loket meer melden. Dat hebben ze opgegeven."

Herstel van vertrouwen is er niet alleen met een correcte schadeafhandeling, denkt Postmes. "Het aardbevingsgebied heeft een achterstand van misschien wel 10 jaar opgelopen. Kijk achter de voordeur. Veel mensen hebben niet meer geïnvesteerd in hun huis, omdat het toch geen zin had. Daardoor is de energiearmoede het hoogst van heel Nederland. Dat geeft op zichzelf alweer stress. Ook daar zal het Rijk werk van moeten maken."