Hoe houd je droge voeten bij een overstroming? Waterschap eist nog betere plannen bij nieuwbouw in polder

Een nieuw dorp bouwen in de laagste polder van Nederland, ruim 6 meter onder zeeniveau. Het waterschap heeft bezwaar aangetekend bij de Raad van State. "Hevige regenval zoals in Midden-Europa kunnen we nu niet voldoende opvangen."

Al 20 jaar wordt over een toekomstbestendig dorp in de Zuidplaspolder gesproken dat ruim 6 meter onder zeeniveau ligt. Het is de laagst bewoonde polder in Europa. De gemeente Zuidplas bestaat nu uit vier dorpen: Moordrecht, Zevenhuizen, Moerkapelle en Nieuwerkerk aan den IJssel. En daar komt Het Vijfde Dorp bij.

Samenwerking vastgelopen

Lange tijd hebben de gemeente en het waterschap samengewerkt bij het ontwikkelen van een passend bestemmingsplan voor de polder. "Er komen in totaal 8.000 woningen met scholen en winkels en deze zomer zou de eerste paal in de grond gaan", vertelt wethouder Jan Willem Schuurman van de gemeente Zuidplas.

Ook is er op dit moment een verkiezing voor een nieuwe dorpsnaam. Over een paar weken wordt bekendgemaakt of het nieuwe dorp Cortelande, Waterweide of Groenerijk gaat heten. Toch is de samenwerking tussen het Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard en de gemeente Zuidplas vastgelopen. "Dat is ontzettend jammer", zegt de wethouder.

Voorzorgsmaatregelen

Bezwaar aantekenen bij de Raad van State tegen het bestemmingsplan van de gemeente was geen gemakkelijke stap, zegt dijkgraaf Toon van der Klugt van het Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard. "Want ook wij zien de enorme woningnood."

Tegelijkertijd denkt hij dat er ook goed moet worden gekeken waar er wordt gebouwd en er juiste voorzorgsmaatregelen moeten worden getroffen.

Extra investeringen

"Bouwen kan, mits je extra investeert in waterberging en peilhoogtes. Lange tijd zijn we met de gemeente opgetrokken, alleen de laatste 1,5 jaar zijn we uit elkaar gaan lopen." Volgens de dijkgraaf gaat het om een geldkwestie.

"Let op, dit dorp bouw je niet voor 4 jaar, en ook niet voor de termijn van de projectontwikkelaar. Dit bouw je voor 100 jaar."

'Heel Holland Zakt'

Van der Klugt benadrukt dat de hevige regenval van de afgelopen periode in Midden-Europa, ook bij ons kan vallen. "En die moet dan zonder al te veel schade worden opgevangen." Toch zijn volgens hem de afspraken over het waterbeheer nu onvoldoende geregeld in het bestemmingsplan van de gemeente Zuidplas.

"Wij willen dat dit wordt vastgelegd voordat de eerste paal de grond in gaat. Anders krijg je in de toekomst juist veel meer problemen met nutsvoorzieningen en bijvoorbeeld rioolkabels die gaan zakken." De Zuidplaspolder wordt de badkuip van Nederland genoemd. "Dit is het eindpunt van hoe laag je kunt gaan, wij zeggen ook: 'Heel Holland Zakt'."

Geen reden tot zorgen

Wethouder Schuurman van de gemeente Zuidplas vindt de draai van het waterschap jammer. "Als gemeente blijven we achter onze plannen staan." Maar hij is zich wel bewust van de uitdagingen bij de bouw van het Vijfde Dorp.

"Klimaatverandering brengt onzekerheden met zich mee. Maar het is belangrijk om te beseffen dat de Zuidplaspolder door dezelfde dijken beschermd wordt als een heel groot deel van de Randstad."

Veel onderzoek

De wethouder van Zuidplas vertelt dat hij zich blijft inzetten om het Vijfde Dorp te realiseren. "We doen het voor al die woningzoekenden. En dat is ook waarom we de afgelopen jaren veel onderzoek hebben gedaan."

Schuurman zegt dat ze heel goed hebben gekeken naar de bouwlocatie. "We hebben daarvoor de sterkste grondslag uitgekozen in het gebied, de kreekrug. Een andere maatregel is dat het vloerpeil van de huizen die gebouwd gaan worden flink omhoog gaat. Juist ook rekening houdend met de risico's die er zijn." En bij andere punten hebben de gemeente er juist weer voor gekozen om ruimte open te laten, "zodat we er in de uitwerking verder mee kunnen."

'Klopt op papier'

Iemand die de ontwikkelingen in de Zuidplaspolder al jaren op de voet volgt is Jan Rotmans, hoogleraar op het gebied van klimaatverandering, duurzaamheid en transities. Jarenlang was hij zeer kritisch over de bouwplannen, maar inmiddels heeft hij een draai gemaakt. "Op papier kloppen de plannen nu voor 90 procent."

Over de stap van het waterschap naar de Raad van State is Rotmans genuanceerd: "Het waterschap heeft inhoudelijk zeker een punt, maar ik vind dat je altijd met elkaar moet blijven praten en ik hoop dat de gang naar de rechter het gesprek niet verstoort. Dus inhoudelijk steun ik het wel, het plan moet worden aangepast, maar de procedure om naar de rechter te gaan niet. Uiteindelijk kost dit meer geld en dat kan de gemeente nu nog niet waarmaken."

Droge voeten, maar hoe?

De hoogleraar vervolgt: "We hebben het steeds over 'droge voeten houden', maar we moeten het ook hebben over hoeveel moeite je daarvoor moet doen. Moet je voor die droge voeten naar zolder klimmen of blijf je ook nog droog op de begane grond, of op de eerste verdieping?"

Rotmans vindt dat er daarom goed moet worden nagedacht over het toekomstbestendig bouwen van huizen. Volgens hem moeten we daarbij ook rekening houden met klimaatverandering en extreme overstromingen, zoals 3 jaar geleden in Zuid-Limburg.

Vaker extreme overstromingen

"We krijgen niet langer eens in de 100 jaar te maken met extreme overstromingen, maar één keer in de 5 à 10 jaar. En daar moeten wij op voorbereid zijn."

Door de intensiteit van regenbuien, zeespiegelstijging, verdroging en de vernatting verwacht hij dat er een heel ander Nederland gaat ontstaan. "Als je blijft bouwen op de oude manier, dan graaf je je eigen graf."

Kritisch

Op uitnodiging van de gemeente Zuidplas sloot Rotmans zich een paar jaar geleden aan bij een expertpanel, om mee te denken en te praten over dit project. "De gemeente had veel last van mij in de publiciteit", lacht Rotmans.

"We hebben een aantal pittige sessies gehad en dat heeft ertoe geleid dat het plan in positieve zin is veranderd." Zo wordt het groener en wordt er meer met water gebouwd. Toch blijft hij kritisch.

Budget

De hoogleraar legt uit dat die andere manier van bouwen veel meer geld gaat kosten. "Dus het risico is dat er tijdens de bouw toch aanpassingen worden gedaan zodat het in het budget past. En dat moet je niet doen", adviseert hij.

"Het kost nu iets meer. Maar als je het uitsmeert over 100 jaar, wordt het eigenlijk goedkoper. Omdat je het echt natuurinclusief, energiepositief en klimaatadaptief maakt."