Hoe designerdrugs blijven groeien in populariteit en vergiftigingen: 'Te makkelijk en te goedkoop'

6-APB, 3-MMC, 4-FMP. Het zijn geen nummerborden, maar designerdrugs. Deze middelen zijn uitgevonden om het verbod op harddrugs te omzeilen, waardoor ze makkelijk beschikbaar zijn. Maar het aantal vergiftigingen door designerdrugs neemt al jaren toe.

Experts maken zich daarom zorgen. Een derde van alle vergiftigingen door drugs komen door de zogeheten designerdrugs, blijkt uit cijfers van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC). Dat zijn er zo'n 550 per jaar. 10 jaar geleden ging het slechts om tientallen.

Opiumwet omzeilen

Designerdrugs worden ook wel 'nieuwe psychoactieve stoffen' (NPS) genoemd. "Deze zijn voor de wet niet verboden, maar hebben een vergelijkbare werking met middelen die voor de wet wel verboden zijn", zegt preventiewerker Alex van Dongen van Novadic-Kentron, een gespecialiseerde instelling voor verslavingszorg.

"Als een middel verboden wordt, veranderen de maker één stofje en dan is het volgens de wet niet meer verboden. Dan is het in Nederland weer legaal. Ze verkopen het dan met 'niet voor consumptie' op het etiket. Maar iedereen weet dat dat wel het doel is."

Proefkonijn van jezelf

Als preventiewerker op straat ziet Van Dongen de populariteit ook groeien. "Ze zijn heel goedkoop, ze zijn makkelijk beschikbaar via websites en er wordt zelfs reclame voor gemaakt", legt hij uit. "Je bestelt bijvoorbeeld middeltje A, en dan krijg je een proef van middeltje B erbij en een gadget erbij."

De effecten van de nieuwe soorten drugs lopen uiteen van gevaarlijk tot ongevaarlijk. Er is vooral weinig over bekend omdat er vaak nog geen onderzoek naar is gedaan. "Daardoor ben je proefkonijn van jezelf", vindt Van Dongen. "Dat is heel zorgwekkend. Verslaafde gebruikers zeggen zelfs vaak dat het te makkelijk is om eraan te komen."

Onderschatting

En dat is precies waar de WHO voor waarschuwt als het aankomt op het voorkomen van drugsmisbruik. Zij adviseren wetgevers om de beschikbaarheid, betaalbaarheid en reclame voor drugs aan te pakken. In Nederland staan veel drugs op de opiumlijst, maar deze is dus met designerdrugs te voorkomen.

"Je moet proberen het gebruik te ontmoedigen", zegt Van Dongen. "Ik merk in mijn werk dat het zorgsysteem een beetje vastloopt. Er komen steeds meer daklozen, de wachtlijsten voor beschermend wonen en zorg nemen toe. Dan is het belangrijk dat je aan de voorkant wat gaat doen, zodat het zorgsysteem niet helemaal vastloopt."

Landelijk verbod

In mei van dit jaar riep het Openbaar Ministerie op om haast te maken met een wetsvoorstel dat verschillende soorten synthetische drugs strafbaar stelt, ongeacht welke atomen eraan worden geplakt. Veel andere landen hebben wel zo'n verbod, waardoor dealer profiteren van de soepele wetgeving in Nederland.

"Een verbod blijkt best vaak te werken", zegt Van Dongen, die geen voorstander is om het gebruik te criminaliseren. Waarom een verbod werkt, is volgens hem nog niet duidelijk. "Dat zagen we ook bij lachgas: het gebruik werd na het verbod minder. Maar de vraag is dan of dat door negatieve publiciteit in de media komt of toch door het verbod zelf."

'Dweilen met de kraan open'

Van Dongen benadrukt ten slotte dat de meeste jongeren geen drugs gebruiken. "Daar moet ook aandacht voor zijn. We moeten niet het beeld schetsen dat iedereen maar aan de designerdrugs zit, want dat denken gebruikers zelf vaak wel."

Voor hemzelf voelt het werk nu nog soms als dweilen met de kraan open. "Soms komen verslaafde mensen naar mij toe om te zeggen dat ze het niet meer redden. Het is zo makkelijk en goedkoop. Dat voelt erg frustrerend. En het zorgsysteem is er de afgelopen 10 jaar niet op vooruit gegaan."

Meerderheid voor verbod

De meeste mensen zijn voorstander van een wet die alle designerdrugs verbiedt, blijkt uit onderzoek onder 16.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel. Driekwart van alle deelnemers (73 procent) is voor zo'n verbod, 15 procent is tegen.

Ook van de ondervraagde jongeren tussen de 18 en 35 jaar is een meerderheid voor (63 procent). Voorstanders zijn vooral bang voor de onbekende risico's van designerdrugs. "Drugsgebruikers zijn nu het proefkonijn", zegt een jongere. Een kwart van de jongeren (26 procent) is tegen een verbod. Zij zijn van mening dat de designerdrugs dan het criminele circuit in gaan en dat een verbod toch niet te handhaven is.