Handjevol teruggekeerde IS-kinderen maken het goed: 'Ze functioneren als gewone kinderen'

Ze doen mee als normale kinderen, het handjevol jongens en meisjes dat terug is gekeerd uit het kalifaat. "Het zijn niet de wandelende bommen waarvoor ze aangezien worden", zegt criminoloog Marion van San die teruggekeerde kinderen sprak.

Aanstaande maandag doet de rechter uitspraak over het ophalen van 23 Nederlandse IS-vrouwen en hun 56 kinderen uit een Noord-Syrisch kamp. Van San heeft contact met tientallen vrouwen die nog in Syrië zitten of teruggevlucht zijn. Ze bezocht ook twee weeskinderen die weer in Nederland wonen. Ze schreef er een boek over, Kalifaatontvluchters.

Met duplo gooien

De twee weeskinderen werden afgelopen zomer opgehaald uit Syrië. Ze zaten er met hun moeder. Zij overleed, de kinderen wonen nu bij hun tante. "Die jongen maakte gebaren van boem. Kan je je voorstellen wat hij heeft gezien, hij kan dat niet vertellen, maakte gebaren, ging dat eerste dagen veel doen, wilde blijkbaar delen wat hij meegemaakt", zegt ze.

Bij aankomst in Nederland, waren de kinderen onbekend met speelgoed. "Ik had een pop meegenomen voor het meisje dat terugkwam uit Syrië, ze wisten niet hoe ze daar mee moesten spelen. De jongen dacht, met duplo moet je gooien." Ook hadden ze bepaalde achterstanden hadden qua taal. Maar ook zag je dat de kinderen als ze te eten kregen, het snel in hoekje opeten. Ze hadden geleerd dat ze moesten overleven in kamp", vertelt Van San.

Geen wandelende tijdbommen

Van San noemt het 'verbazingwekkend' hoe de kinderen het leven hier weer hebben opgepakt. Ze ziet dat de één er meer moeite mee heeft dan de ander. "Maar als ze hier meedraaien, school, vriendjes, geen bombardementen meer, niet vluchten, dan sta je versteld hoe snel ze hun leven oppakken. Dat dat heel spontaan gaat zonder heel veel hulp, dat ze uit zichzelf heel op goeie manier op weg komen."

"Ze functioneren als hele gewone kinderen, geen wandelende bommen waar ze voor aangezien worden altijd", zegt Van San die refereert aan de waarschuwing van voormalig AIVD-baas Rob Bertholee. Hij waarschuwde in 2017 voor IS-kinderen die mogelijk vanaf 9 jaar getraind kunnen zijn voor het plegen van aanslagen. "Maar vraag is hoeveel concrete aanwijzingen er zijn dat westerse kinderen getraind zijn. Ik heb die aanwijzingen niet."

Aanpassingsvermogen

Kinderen zijn heel flexibel, zegt hoogleraar pedagogiek Micha de Winter. Hij onderzocht radicalisering en werkte met kindsoldaten in vluchtelingenkampen in Afrika. Daar heeft hij gezien dat kinderen voor krijgsheren fantastische soldaten zijn. "Ze denken zelf niet na, hebben geen moreel oordeel, dat komt veel later."

Het zal niet 'vanzelf' gaan, maar het kan goed komen met de kinderen. Zelfs kindsoldaten die de meest vreselijke dingen hebben gezien en gedaan, kunnen terugkeren in de maatschappij. Kinderen hebben een enorm aanpassingsvermogen, vertelt hij. "Als je ze in goede situatie terugbrengt, bijvoorbeeld een warm gezin waar hulpverleners meekijken, een normale situatie probeert te creëren, met naar school gaan en een sociaal netwerk, dan gaat het met de meesten na verloop goed."

Ophalen

"De kans op ontsporing is het kleinst, wanneer je ze gecontroleerd ophaalt", stelt de Winter. Hij vindt dat Nederland, als fatsoenlijke rechtsstaat de plicht heeft om de kinderen op te halen. De keuze die de ouders hebben gemaakt, daar kunnen zij niets aan doen. "Het belangrijkste argument is, als ze hierheen komen dan hebben we er zicht op, kun je ze in de gaten houden en proberen bij te sturen. Dáár hebben we er geen grip op, dan kunnen ze gewelddadiger worden."

"Je zal die mensen altijd in de gaten moeten houden, maar dan weet je waar ze zijn, als ze in Syrië zijn dan weet je het niet", zegt criminoloog Van San. "Je kunt de kinderen niet straffen voor de fouten van de ouders."