Grootschalig boeren en toch oog voor de natuur? Dat kan, bewijst Jolke met haar partner Mathias in Duitsland

Het kabinet wil de landbouw snel verduurzamen, een belangrijk thema bij de gesprekken over het Landbouwakkoord. Maar verduurzaming hoeft voor boeren niet altijd gelijk te staan aan inkrimping, bewijzen Jolke de Moel en haar Duitse man Mathias von Mirbach.

Integendeel. Dat duurzaam boeren grootschalig én succesvol kan, tonen ze met hun grote biologische boerderij in Duitsland aan. Al hebben ze daar wel de hulp bij nodig van een grote groep vaste klanten.

Aandeelhouders van boerderij

Een deel van die klanten meldde zich afgelopen weekend bij de ingang van de boerderij Kattendorfer Hof, in de buurt van Hamburg. Daar moesten ze zich aan elkaar voorstellen, want de sommigen kenden elkaar nog niet. Toch hebben ze allemaal iets gemeen: ze zijn aandeelhouders in de oogst van de boerderij.

Ze doen mee aan de 'tomatenplantactie'. De tomaten gaan ze, als ze geoogst zijn, weer zelf opeten. "Ik wil graag weten waar mijn groenten vandaan komen. Om te zien hoe het groeit: om van het zaaien tot de oogst alles mee te maken", vertelt een van de deelnemers.

Geen kunstmest of bestrijdingsmiddelen

De biologische boerderij in het Noord-Duitse plaatsje Kattendorf wordt beheerd door Mathias von Mirbach en zijn Nederlandse vrouw Jolke de Moel. Het bedrijf heeft een diverse productie: van groenten en fruit tot kaas en vlees van de eigen runderen. Ze werken met grote machines, zonder gebruik te maken van kunstmest of bestrijdingsmiddelen.

"Het komt allemaal uit onze eigen productie", vertelt Jolke. "Dat is voor ons belangrijk omdat wij onze kosten willen drukken. Kunstmest is momenteel erg duur, ook biologische. We hebben het ook niet nodig, we hebben een gemengd bedrijf met veeteelt en akkerbouw. Alles wat we aan mest nodig hebben, komt uit ons eigen bedrijfskringloop. Bovendien heeft het ook ecologische redenen, dat lijkt me duidelijk."

Klanten zijn leden

Met bijna 450 hectare grond verspreid over twee locaties, tachtig werknemers verdeeld over vijftig voltijdbanen en een jaarlijkse omzet van zo'n 4 miljoen euro is het een groot bedrijf te noemen. Jolke en Mathias verkopen wat ze maken vooral aan de eigen aandeelhouders. Dat zijn er in totaal zo'n 1.100, die vooruit betalen voor de oogst.

Dat is precies zoals Mathias en Jolke het voor ogen hadden toen ze met hun bedrijf startten. "Het is een langdurige verbinding. Mensen zeggen voor een heel jaar toe: ik kom bij jullie je producten afnemen en daar betaal ik voor. En dan kom ik elke week mijn aandeel in de oogst ophalen", legt Jolke uit hoe het concept van de boerderij en de bijbehorende winkels werkt.

Gemeenschapslandbouw

CSA heet dat. Het staat voor Community Supported Agriculture, ook wel bekend als gemeenschapslandbouw. Boeren die spullen rechtstreeks aan klanten verkopen, dat gebeurt vaak genoeg, maar het boerenbedrijf van Jolke en haar man bezit maar liefst zeven winkels. Daar verkopen ze hun groente, fruit, zuivel en vlees, naast een heel assortiment biologische artikelen die ze niet zelf maken, zoals sappen en voedingsproducten.

Iedereen mag daar komen winkelen, maar de aandeelhouders mogen voor een vast bedrag per maand allerlei producten ophalen. Een standaardaandeel in de oogst kost ongeveer 250 euro per maand, legt Jolke uit. Deze aandeelhouders zijn het belangrijkst voor het bedrijf, zegt ze. "Het is het fundament van dit bedrijf. Zonder die leden was dit bedrijf er niet geweest."

'We kunnen hiervan leven'

Mathias is bijna 30 jaar geleden met het bedrijf begonnen. "Van begin af aan was het doel om een kostendekkend model van het boeren te ontwikkelen. Dan maakt het ons niet uit wat de prijzen zijn. We kunnen hiervan leven", doelt hij op de oogst.

Jolke had al een boerderij in Amersfoort, maar verhuisde een aantal geleden naar Duitsland toen ze Mathias ontmoette. "Voor de liefde", vertelt ze met een glimlach. Sindsdien beheert ze samen met haar man het bedrijf.

Subsidies voor boeren

Naast hun inkomsten krijgen Jolke en Mathias subsidies, zoals ook andere boeren die krijgen. Daar bovenop stimuleert de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein de bio-boeren extra door ze te betalen voor landschapsbescherming. Dat laatste ligt ook in de gesprekken over het Nederlandse Landbouwakkoord op tafel.

Of boeren onder de nieuwe landbouwafspraken nog wel een goede boterham kunnen verdienen, is een van de twistpunten bij de gesprekken over het akkoord. "Zonder subsidies zou het voor iedere boer in Europa erg moeilijk worden met de prijzen die tegenwoordig voor levensmiddelen worden betaald", zegt Mathias.

Eerlijke prijs voor producten

Volgens de Duitse boer worden er voor de biologische producten van zijn bedrijf wel eerlijke prijzen betaald. Die vallen overigens hoger uit dan niet-biologische producten in een gangbare supermarkt, erkent hij. "Maar hier betaal je de eerlijke prijs, ons prijskaartje vertegenwoordigt de echte prijs", zegt Jolke erbij.

Volgens Mathias doet het betalen van de eerlijke prijs op de lange termijn juist veel goeds. "Je kan beter iets meer geld uitgeven aan beter voedsel, want dan gaat het beter met de boeren. Uiteindelijk kunnen dan ook al die subsidies dan weg."

'Ook mogelijk voor Nederlandse boeren'

De werkwijze is volgens Jolke en Mathias ook een optie voor Nederlandse boeren die willen omschakelen. "Je hebt bedrijven nodig die een verbinding hebben met hun afnemers en klanten en die een directe vorm van afzet hebben", zegt Jolke. Of je ook miljoenen mensen ermee kan voeden? "Ja. Het is mogelijk, maar je moet wel een systeem optuigen."

Dat betekent ook andere wijze van denken bij de consument. Mathias wil de Nederlandse boeren een hart onder de riem steken. "Ik denk echt dat het mogelijk is, maar dat is een lange weg. Zoals ik de Nederlanders ken en de bio-boeren in Nederland: wie anders dan de Nederlanders met hun flexibiliteit kunnen deze omslag maken?"