Gaat nieuwe Europese wet om ontbossing aan te pakken wel helpen? 'Ik vrees dat het niet veel effect zal hebben'

Voor de productie van voedsel en grondstoffen mag geen tropisch bos meer worden gekapt, volgens een nieuwe Europese wet. Voorstanders vinden dat een belangrijke stap om ontbossing aan te pakken. Maar de vraag is wel hoe het te controleren is.

Cacao, vlees, palmolie, soja, rubber en koffie. Het zijn producten waar de nieuwe wetgeving over gaat. Door de nieuwe wet moeten producenten bewijzen dat er sinds 2020 geen nieuwe bomen meer zijn gekapt voor de goederen die in Europa worden geïmporteerd.

'Een ongelooflijk goed besluit'

Er is al lang over gepraat, maar het definitieve akkoord lijkt nu alleen nog een formaliteit. Europarlementariër Bas Eickhout van GroenLinks is al lang voorstander van regels en juicht het Europese akkoord toe. "Het is een ongelooflijk goed besluit. Voor het eerst maken we nu in Europa bedrijven verantwoordelijk voor wat zij in de productieketen veroorzaken."

Of de nieuwe wetgeving gaat helpen, hangt af van de controle en handhaving. Eickhout denkt dat door controle van officiële instanties en maatschappelijke instellingen producenten gedwongen zullen worden zich aan de regels te houden. "Ze zullen ook via geolocatie moeten aangeven waar de productie vandaan komt. Omzeilen wordt daarmee steeds lastiger."

'Producenten kunnen handhaving omzeilen'

Hoogleraar Bosbouw van de Wageningen University & Research Gert-Jan Nabuurs is minder optimistisch. Hij ziet dat de bestaande regels rond de import van hout nu vaak ontweken worden. Producenten wijken uit naar landen die minder scherp zijn op de controle, zoals volgens hem Italië.

"Ik vrees dat deze wetgeving daarom niet zoveel effect zal hebben. Indirect verbeteren er door de regels wel processen, zoals het lokale bosbestuur in het tropisch regenwoud en het bosbeleid."

Honderd keer Nederland

Dat de maatregel hard nodig is, wordt duidelijk als je de snelheid waarmee wereldwijd bomen worden gekapt uitdrukt in kale cijfers. Per minuut gaan er 420 bomen naar de grond en sinds 1990 is er zo'n 420 miljoen hectare aan bos verdwenen. Dat staat gelijk aan honderd keer de oppervlakte van Nederland.

Voor de biodiversiteit heeft dat grote gevolgen. Naar schatting verdwijnen er door ontbossing elke dag meer dan honderd soorten planten en dieren. Juist deze week wordt in het Canadese Montreal gesproken over het voorkomen van het verlies van biodiversiteit. En ontbossing speelt hierbij een grote rol.

Belangrijke rol van bossen

Bossen en oerwouden spelen al miljoenen jaren een belangrijke rol bij het uit het de lucht halen en vasthouden van CO2. Maar door de enorme wereldwijde ontbossing wordt die rol steeds kleiner.

Daarnaast komt er in korte tijd veel CO2 terug de atmosfeer in. Bijvoorbeeld omdat de gekapte bomen worden gebruikt als brandhout, of doordat het vrijgekomen land wordt gebruikt om soja te verbouwen voor veevoer. Dit zijn allemaal processen die volgens klimaatwetenschappers bijdragen aan de opwarming van de aarde.

200 soorten op 1 hectare

Voor de import van hout bestaat al sinds 2013 regelgeving om te voorkomen dat niet-duurzaam tropisch hardhout wordt geïmporteerd. Volgens bosdeskundige Nabuurs is de nieuwe wetgeving vooral bedoeld om het oerbos in de tropische regenwouden verder te beschermen.

"Dat is heel belangrijk, omdat gebieden van bos in landbouwgrond veranderen ", legt Nabuurs uit. "Er kunnen alleen al 200 soorten op één hectare leven. We kennen veel planten en dieren in de gebieden nog nauwelijks."

'Palmolie zit overal in'

Strengere regels voor de productie van met name soja en palmolie moeten verdere kaalslag voorkomen, want die producten gebruiken we in Europa heel veel.

"Die producten zijn in belangrijke mate verantwoordelijk voor veel ontbossing. Palmolie zit in ongeveer alle producten die we eten en gebruiken, zoals pindakaas, chocopasta en shampoo. En soja is heel belangrijk als veevoer", zegt Nabuurs.

Waarom biomassa niet?

Kritiek op de nieuwe wetgeving is er ook, want waarom is de invoer van hout voor biomassa niet meegenomen? Dat is hout dat wordt verbrand om energie mee op te wekken.

"Helaas hebben we met deze wet niet de hele hypocrisie van de Europese Unie opgelost", zegt Europarlementariër Eickhout. "Ik denk dat we met deze wet een goede stap zetten, maar er is een hele hoop te doen, waaronder biomassa."

'Je moet hout kunnen oogsten'

Hoogleraar Nabuurs vindt het niet zo gek dat de houtkap voor biomassa niet in de nieuwe wetgeving is opgenomen. Volgens hem is dat maar een klein deel van de houtkap en wordt het hout gewonnen in beheerde bosgebieden.

"Dat is geen ontbossing. Je kapt de bomen en plant weer nieuwe. Dat gebeurt in de Verenigde Staten met name voor het bouwen van houten huizen en de slechte bomen worden dan voor biomassa gebruikt. Als we van de fossiele brandstoffen af willen, is hout een belangrijke brandstof. Dan moet je ook hout kunnen oogsten", zegt Nabuurs.