Gaan we na de verkiezingen rekeningrijden? Kiezers van bijna alle partijen zijn er klaar voor

Met het klimaatakkoord in het achterhoofd moet er de volgende kabinetsperiode een besluit komen: gaan we per gereden kilometer betalen? Kiezers van bijna alle partijen zijn er klaar voor, blijkt uit onderzoek onder leden van het EenVandaag Opiniepanel.

Rekeningrijden voelt 'eerlijker', vinden ze. Het moet er voor zorgen dat er minder files ontstaan en het is beter voor het klimaat. Een bestuurder betaalt dan niet meer voor het hebben van een auto, maar voor elke kilometer die wordt gereden. En de motorrijtuigenbelasting wordt verlaagd. Het hebben van een auto wordt dan duurder dan het nemen van de trein.

Niet vanwege de files, maar voor het klimaat

"Rekeningrijden is echt een idee waar we aan hebben moeten wennen", zegt opiniepeiler Joyce Boverhuis van het Opiniepanel. Tien jaar geleden werd er voor het eerst gepeild wat leden ervan vonden. Toen was er nog onvoldoende draagvlak voor (38 procent). Sinds 2017 zien we een meerderheid voor rekeningrijden en uit de meest recente peiling blijkt dat 65 procent het een goed idee vindt.

"Juist nu in deze periode is dat wel vreemd", reageert Erik Verhoef, hoogleraar ruimtelijke economie aan de Vrije Universiteit. "Door corona zijn er nu namelijk helemaal geen files. Ik ben dus wel blij dat de kiezer doorheeft dat het fileprobleem er nog steeds is na alle lockdowns, ant we moeten er rekening mee houden dat mensen kunnen terugvallen in het oude gedrag." Mensen vinden nu vooral het klimaat een belangrijk argument voor rekeningrijden, zegt Boverhuis. "Dat is steeds hoger op de agenda komen te staan. En mensen bepalen daar echt hun stem op bij de verkiezingen."

Kiezers eerder dan politici

Als er na de Tweede Kamerverkiezingen een kilometerheffing komt, dan komt dat voor een gemiddelde personenauto, die ongeveer 1200 km per maand aflegt, mogelijk neer op ongeveer 80 euro per maand. "Maar elke partij heeft zijn eigen invulling over hoe dat eruit moet komen te zien. De VVD en het CDA willen die kilometerheffing bijvoorbeeld alleen voor elektrische auto's", zegt hoogleraar Verhoef. "Er zijn eigenlijk drie groepen: rekeningrijden voor het verbeteren van het milieu, voor het eerlijker betalen naar gebruik, of voor het genereren van inkomsten."

Maar ook bij een auto-partij als de VVD is het merendeel van de kiezers voor: "57 procent van de VVD-kiezers steunt het", zegt Boverhuis. "En dat zien we bij deze partij al een paar jaar. Je zou kunnen zeggen dat kiezers al eerder klaar waren voor rekeningrijden dan de politici zelf." Alleen bij Forum voor Democratie is een meerderheid van de ondervraagde kiezers (57 procent) tegen.

Spitsheffing

Nog een stap verder dan rekeningrijden is de spitsheffing. Mensen betalen dan extra als ze rijden op drukke tijdstippen of drukke trajecten. "Daar lopen kiezers iets minder warm voor", zegt Boverhuis. Vier van de tien deelnemers aan het onderzoek (39 procent) zijn hiervoor, de helft (49 procent) is er tegen. "Er is steun bij partijen zoals GroenLinks, D66 en Volt, maar kiezers van rechtse partijen zoals de VVD en PVV zijn in meerderheid tegen."

Verkeerseconoom Verhoef ziet op dit moment ook nog niet direct de noodzaak in van de spitsheffing. "Toch adviseer ik om rekening te houden met de spitsheffing, zodat het systeem klaar ligt als het toch nodig blijkt te zijn."

Waar wachten we op?

Voor het rekeningrijden lijkt iedereen dus wél om. Het is wachten op de formatieonderhandelingen voordat we weten of dat er echt gaat komen, legt Verhoef uit. "In het verleden werden we tegengehouden door regeerakkoorden. Dan was in die formatie al besloten dat de kilometerheffing er niet kwam. Nu is het afwachten en kijken met welke vorm van kilometerheffing de coalitie komt, als hij er überhaupt komt."

De techniek die we dan moeten gebruiken is er al, zegt Verhoef. "Het is vergelijkbaar met de techniek die in telefoons zit, die geven ook constant aan wie waar is. Zo'n vergelijkbaar systeem zou gebruikt worden bij de kilometerheffing, met een belangrijke focus op het waarborgen van de privacy. Het kan allemaal wel, maar er zal wantrouwen zijn. En de overheid die een groot ict-project moet gaan opzetten, daar zal niet iedereen blij mee zijn."