Experiment met kleiner stembiljet, maar waarom niet elektronisch stemmen? 'Echt wat technische doorbraken voor nodig'

Voor veel mensen is het huidige stembiljet te groot en onhandig. Daarom experimenten 5 gemeenten tijdens de Europese verkiezingen met een kleiner stembiljet. Maar waarom stemmen we niet gewoon weer elektronisch? Zo makkelijk blijkt dat niet te zijn.

Volgens universitair docent Informatica Hugo Jonker van de Open Universiteit is elektronisch stemmen niet de oplossing. Het kan juist voor nog meer problemen zorgen.

Voor een aanvaller makkelijk

De grootste reden vóór elektronisch stemmen is volgens hem ook direct de grootste reden tégen. "We hoeven heel weinig te doen om voor heel veel mensen stemmen mogelijk te maken", vertelt hij. "Daardoor wordt het voor een aanvaller ook heel makkelijk. Hij hoeft maar heel weinig aan te vallen en als dat lukt, dan heeft hij gewonnen."

Deze stemprocedure is volgens Jonker zo kwetsbaar omdat het totale aantal stemmen op één centraal punt binnenkomt. Dat zou dan ook sterk beveiligd moeten worden: "Tegen de spionagediensten van andere landen." Als een specialistisch team toch bij dat punt kan komen, kunnen ze volgens Jonker de hele verkiezingen beïnvloeden.

Aanlokkelijk om te hacken

Het is niet zijn enige zorg. Stel dat we thuis via internet zouden kunnen stemmen, dan zet Jonker ook vraagtekens bij de privacy daarvan. "Dan kan je familie meekijken of zou je baas kunnen zeggen: 'Kom maar naar kantoor om te stemmen en ik kijk over je schouder mee."

Volgens hem moeten we er ook over nadenken of al die computers waar dan op gestemd wordt, veilig zijn voor hackers. "Het wordt dan wel heel aanlokkelijk om te proberen 10, 20 of 30 procent van de computers in Nederland te hacken."

Estland zet in op elektronisch stemmen

Andere Europese landen zijn al wel overgegaan op elektronisch stemmen, zoals Estland. "Die hebben hard ingezet op digitalisering." Maar Jonker ziet daar nu ook zorgen. "Estland is een land dat grenst aan Rusland, ik kan me voorstellen dat ze zich daar nu achter de oren krabben."

"Dan moet hun elektronisch stemsysteem dus wel bestand zijn tegen een Russische aanval."

Sinds 2007 op papier

Elektronisch stemmen is niet nieuw in Nederland. Van 1970 tot 2007 kon men stemmen met een speciale, elektronische stemmachine. Maar die machine bleek niet veilig en fraudegevoelig. "Zo konden ze op afstand, met een zelf in elkaar geflanst computertje, zien of jij op het CDA stemde."

Sinds dat werd ontdekt, stemmen we alleen nog maar op papier. De laatste tijd is daarbij een groot nadeel dat het biljet groter en groter wordt. Op het stembiljet voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 kon uit 26 partijen gekozen worden.

Stembiljet van twee A4'tjes

Het te grote stembiljet zorgt geregeld voor problemen in het stemhokje. "Je hoeft nog net geen wiskunde gestudeerd te hebben om hem op te vouwen", grapt Jonker. Daarom wordt er in 5 gemeenten geëxperimenteerd met een kleiner stembiljet voor de aankomende Europese verkiezingen.

Het stembiljet is slechts twee A4'tjes groot en vraagt kiezers in plaats van één, twee bolletjes in te kleuren. Eentje voor de partij en eentje voor het nummer van de kandidaat waar ze op willen stemmen. Er staan dus geen namen op het biljet, die zijn te vinden op een overzicht in het stemhokje.

'Dan wordt dit toch een stuk makkelijker'

"Ik vind het persoonlijk een heel interessant idee", zegt Jonker. Hij woonde een tijdje in het buitenland en stemde daar op afstand. Dat ging al met een kleiner stembiljet ter grootte van ongeveer een A4'tje, die vervolgens in een envelop moest.

"Toen dacht ik wel: als het voor iedereen op één A4'tje kan, dan wordt het toch een stuk makkelijker."

Kiezers uit het buitenland

Volgens de universitair docent is het dus in elk geval een beter idee dan elektronisch stemmen. Want daar blijft hij nog altijd niets in zien. "Er zouden echt wat technische doorbraken moeten komen voordat ik van mening verander."

Dat betekent niet dat hij de voordelen ervan niet ziet, bijvoorbeeld voor kiezers uit het buitenland of met een beperking. "Ik kan me voorstellen dat kiezers in het buitenland in de toekomst deels via internet kunnen gaan stemmen."