'Er is geen uitleg voor': Nederland haalt oud-bewakers van ambassade en leger niet weg uit Afghanistan

Beloofd is blijkbaar niet altijd beloofd. Het nieuwe kabinet besloot bewakers die in Afghanistan ambassadepersoneel en militairen hebben beschermd, toch niet naar Nederland te halen. Andere landen doen dat wel. "Ik vrees nu voor hun levens."

Het gaat om enkele tientallen bewakers van de ambassade in Kaboel en 45 bewakers van indertijd de missie in Uruzgan. Die zouden met hun gezin naar Nederland kunnen komen. In Afghanistan zijn ze hun leven niet meer zeker omdat de Taliban met ze zou willen afrekenen. Maar afgelopen vrijdag kwam er bericht uit het kabinet: we doen het toch niet. Een brief van de ministers Veldkamp, Brekelmans en Faber. Kati Piri van GroenLinks/PvdA vraagt morgen om een spoeddebat hierover.

'Verslagen, angstig en hevig bezorgd'

"Ik ben heel boos", zegt voormalig voorzitter van de militaire vakbond AFMP Anne-Marie Snels. Zij is al jaren erg betrokken bij het welzijn van de oud-medewerkers in Afghanistan en heeft ook contact met hen. "Wat dit kabinet doet is ongelooflijk. We hebben als landen een ereschuld in te lossen en het gaat om een beperkte groep. Ik neem het dit kabinet bijzonder kwalijk."

Snels benadrukt dat er onder kabinet-Rutte IV duidelijke afspraken zijn gemaakt. "Ook daarin ging het over een afgebakende groep. Nu wordt er weer gegoocheld met cijfers. En daarbij: de ervaring leert dat niet iedereen besluit om ook daadwerkelijk te komen." Het frustreert Snels ook dat de bewakers waar het om gaat niet worden geïnformeerd. "Ze zijn verslagen, angstig en hevig bezorgd."

Vijftien bewakers vermoord

Even terug naar 2021. De Taliban greep in no-time de macht terug in Afghanistan en buitenlandse militairen vertrokken allemaal. Tolken, schoonmakers en andere Afghanen die voor de Nederlandse ambassade of het Nederlandse leger hadden gewerkt werden stap voor stap uit het land gered. Maar bewakers van die ambassade en het leger bleven achter, met alle gevolgen van dien.

Sinds het vertrek van het Nederlandse leger uit Uruzgan in 2010, zijn vijftien medewerkers van de zogeheten Afghan Security Guards (ASG) vermoord. Dat meldde NRC vorig jaar en bleek uit onderzoek van één van die bewakers die inmiddels wel in Nederland woont. VluchtelingenWerk noemde die vijftien Afghanen ook in hun jaarverslag. De overgebleven bewakers zitten ondergedoken, vertelt Snel. "En het gaat niet goed met het land. Er is te weinig eten en te weinig werk."

Andere landen doen het wel

Daarbij valt het op dat andere landen juist wel de keuze maken om iedereen uit Afghanistan halen. Hoogleraar migratie aan de universiteit van York Sara de Jong maakte een internationale vergelijking van de herhuisvesting van Afghaanse oud-medewerkers. Zij zag dat landen als het Verenigd Koninkrijk, Australië en Finland in 2021 nog twijfelden over de toelating, maar snel tot inzicht kwamen dat ze slechte keuzes hadden gemaakt en het weer omdraaiden.

"In het Verenigd Koninkrijk gaat het gaat het ook over veel grotere aantallen", vertelt De Jong. Ze merkt ook dat het in veel gevallen juist niet politiek wordt gemaakt. "Het was een conservatieve regering in het Verenigd Koninkrijk die dit besloot. En kijk naar Donald Trump: hij liet als president geen moslims meer binnenkomen in de Verenigde Staten, maar maakte voor tolken uit Irak een uitzondering. De consensus is vaak dat het gaat om een ereschuld en dat het een verantwoordelijkheid is."

'Er is geen uitleg voor'

Waarom Nederland besluit deze bewakers toch niet naar Nederland te halen is vooralsnog niet duidelijk. Staatssecretaris van Defensie Gijs Tuinman zei erover in Buitenhof: "Nederland heeft grote inspanning verricht. 4.600 Afghaanse mensen naar Nederland gehaald. Afghanistan is een lastig land om toegang toe te krijgen. Het gaat over Afghan Security Guards. Ik vind het iets anders dan tolken." EenVandaag vroeg het ministerie van Defensie naar een reactie, maar daar verwijzen ze naar de brief van de ministers aan de Kamer.

De Jong ziet dat er weinig uitleg wordt gegeven, ook niet in de brief. "Waarschijnlijk omdat er geen uitleg te geven is. Ik weet niet precies welke overwegingen Nederland heeft gemaakt. In de ogen van de Taliban zijn ze net zo verbonden met Nederland als andere oud-medewerkers."

Meerderheid in de Kamer?

Snels hoopt dat er een meerderheid komt in de Tweede Kamer om dit besluit weer om te draaien. Haar motie werd in 2023 aangenomen door álle partijen met uitzondering van JA21, Groep Van Haga, de PVV en FVD. Dus wél door de coalitiepartijen BBB, VVD én Pieter Omtzigt. Die heeft nu met NSC twintig zetels.

"Ik vrees dat als de kamer niet optreed, dat er gemeld gaat worden dat meer mensen worden vermoord", zegt Snels. "We hebben met een bepaalde groep ook geen contact meer, ik vrees voor hun leven."