Een op drie dodelijke ongelukken gebeurt op 80 kilometer-weg: 'Tijd dat er eindelijk maatregelen worden genomen'

De 80 kilometer-wegen zijn relatief heel gevaarlijk en worden in de volksmond niet voor niets dodenwegen genoemd. Directeur van SWOV, Peter van der Knaap, heeft al vaker aangegeven hoe het veiliger kan en vindt het tijd dat hier nu echt iets mee gebeurt.

Wie de cijfers erop naslaat, kan er eigenlijk niet omheen. In 2020 vond maar liefst 28 procent van alle dodelijke ongelukken op 80 kilometer-wegen plaats, zo blijkt uit recente cijfers van CBS en BRON. Dat zijn 142 doden en dat aantal is al jaren constant.

Groot risico op frontale botsingen

Het zijn meestal enkelbaanswegen met twee rijrichtingen en twee rijbanen. "Dat zijn wegen die er altijd negatief bovenuit steken", zegt Van der Knaap van Stichting Wetenschappelijk onderzoek Verkeersveiligheid. "Op snelwegen, waar veel harder wordt gereden, zijn veel minder slachtoffers te betreuren."

"Een groot risico is dat je frontale botsingen hebt met een hoge snelheid van 80 kilometer per uur, of op sommige wegen zelfs met 100 kilometer per uur. Dan komen op het moment van botsing echt gigantische krachten los; dat moet je niet willen."

'Vreselijk om ongeluk mee te maken'

Een voorbeeld van zo'n enkelbaansweg is Kanaal Zuid, een 80 kilometer-weg die loopt van Apeldoorn naar Dieren. Je rijdt er door een prachtige haag van oude eiken en langs een historisch kanaal. Ieder jaar zijn hier dodelijke ongevallen en begin dit jaar zelfs twee.

Rijk Gerritsen van het bewonerscollectief Kanaal Zuid Natuurlijk Veilig is het zat. "Er wonen veel mensen langs deze weg. De klappen van die ongelukken, het geschreeuw van slachtoffers, het is vreselijk om mee te maken. Ik heb het bijvoorbeeld meegemaakt dat hier vlakbij een gekantelde vrachtwagen een tuin in reed, met dodelijke slachtoffers tot gevolg", vertelt hij.

Sluiproutes als alternatief

Het bewonerscollectief kaartte in een brandbrief bij de gemeente van Apeldoorn al aan dat zij de snelheid op die weg terug willen naar 60 kilometer per uur. Dat zou beter passen bij Kanaal Zuid, omdat er ook uitritten zijn van bewoners en bedrijven. Hierna heeft de gemeenteraad een proef afgedwongen bij het college van burgemeester en wethouders. Komende maanden mag er nu op Kanaal Zuid maximaal 60 kilometer per uur worden gereden. De proef start op 21 juni aanstaande.

Uit onderzoeken blijkt dat verlagen van snelheid, de kans op ernstige ongevallen inderdaad vermindert. Toch is het volgens Van der Knaap lang niet altijd de juiste oplossing. "Je moet ook kijken naar de functie van de weg. Als het gaat om bijvoorbeeld een stroomweg, waar mensen van A naar B reizen, dan is het eigenlijk minder verstandig om de snelheid daar te verminderen naar 60. Dan gaan mensen op zoek naar sluiproutes en zo verplaats je het probleem alleen maar."

Voorzichtig met verminderen van snelheid

Het verklaart ook de voorzichtigheid van de gemeente Apeldoorn. "Wij erkennen dat er veel ongelukken gebeuren, maar de oplossing is niet zo eenvoudig", zegt wethouder Wim Willems. "Zo kun je niet zomaar alle bomen kappen, want die vertegenwoordigen ook een waarde. En het kanaal kun je niet verleggen, dus iets als een wegverbreding is praktisch niet haalbaar."

"En terug naar 60 kilometer kan ook nieuwe problemen veroorzaken", vertelt Willems. "Automobilisten kunnen sluiproutes binnendoor zoeken en dat kan leiden tot stijging van het aantal ongelukken elders." Om die reden is de vermindering van de snelheid op Kanaal Zuid vooralsnog een proef, waarbij de gemeente de effecten goed monitort.

Rijrichtingscheiding

Als het aanpassen van de snelheid niet altijd nuttig blijkt, hoe kunnen die enkelbaanswegen dan veiliger? Met rijrichtingscheiding, als het aan Van der Knaap ligt. "Er zijn hier al veel rapporten over geschreven en we weten allang hoe we dit kunnen aanpakken. Het kan bijvoorbeeld een berm, geleiderail of een kabel zijn."

Landen als Zweden bereiken daar een halvering van de onveiligheid mee, legt hij uit. "Maar ook het weghalen of afschermen van obstakels langs de weg, zoals bomen, helpt enorm. Bomen kun je afschermen of verwijderen en bijvoorbeeld iets verder van de weg herplanten."

Versnipperd wegbeheer

Vangrails, groene stroken, zachte bermen of het verbreden van enkelbaanswegen. Het helpt allemaal, maar investeren in veilige wegen kost geld. En die investeringen worden bemoeilijkt door de manier waarop wegbeheer is geregeld. Waar enkel Prorail verantwoordelijk is voor het beheer en onderhoud van ons spoor, is wegenbeheer totaal versnipperd.

Zo zijn sommige wegen ondergebracht bij het Rijk (rijkssnelwegen), maar bij de categorie 80 kilometer-wegen is het een ratjetoe. Sommigen worden onderhouden door de provincie, maar ook gemeenten en zelfs waterschappen zijn soms (deel-)eigenaar van deze wegen. Kanaal Zuid heeft bijvoorbeeld meerdere gemeentelijke beheerders.

Het draait om geld, geld en nog eens geld

"Volgens mij is de politiek en de bestuurlijke wil er wel, maar in de praktijk is het waarschijnlijk woekeren met ruimte en budgetten die ervoor zorgen dat het toch te lang duurt", zegt Van der Knaap. Inmiddels heeft verkeersveiligheid de prioriteit, zo staat in het regeerakkoord. Twee jaar geleden lanceerde het kabinet het Strategisch Plan Verkeersveiligheid met als doelstelling nul verkeersdoden in 2050.

"Als je die doelstelling echt wilt halen zou je 15 miljard moeten investeren", vertelt Van der Knaap. "Dat klinkt veel, maar weet wel dat de maatschappelijke kosten van ongevallen ieder jaar 17 miljard euro bedragen. Investeren in verkeersveiligheid verdient zichzelf sowieso terug."