Drijvend of op palen: om ook in de toekomst veilig te kunnen wonen, moeten we onze huizen echt anders gaan bouwen

De waterschapsverkiezingen komen eraan en dit is belangrijk, want bijna drie vijfde deel van Nederland is kwetsbaar voor overstromingen. Dijkgraaf Hein Pieper wil daarom dat ook burgers zelf hun verantwoordelijkheid nemen.

Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving is 59 procent van het Nederlandse landoppervlak kwetsbaar voor overstromingen. Het gaat dan vooral om de kustprovincies, Flevoland en gebieden langs de grote rivieren. Dijkgraaf Pieper van het waterschap Rijn en IJssel vindt dan ook dat iedereen zichzelf moet afvragen: woon ik op de juiste plek en is mijn huis veilig ingericht? Achterover leunen en alleen naar de overheid kijken kan dus niet meer.

Nederland vaak gewaarschuwd

Uit onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel blijkt dat weinig mensen zich zorgen maken over overstromingsgevaar. Slechts 1 op de 5 ondervraagden die in een gebied wonen met een groter of kleiner overstromingsrisico, maakt zich daar zorgen over. Terwijl de overgrote meerderheid (79 procent) zich daar niet druk om maakt.

Volgens dijkgraaf Jeroen Haan van hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden is het belangrijk dat mensen zich bewust zijn van waar ze wonen. "Nederland is al vaak gewaarschuwd voor het water. Kijk naar de watersnoodramp in 1953, de evacuaties in het land van de Waal en de Maas in 1993 en 1995, en de overstroming bij Valkenburg in 2021."

Noodpakket in huis halen

De dijkgraven zijn zelf in ieder geval goed voorbereid op een eventuele overstroming. "Ik heb er wel over nagedacht wat er gebeurt als ik een paar dagen niet naar de winkel kan en de elektra uitvalt", vertelt Haan. Hij heeft daarom alvast een radio, zaklampen en dekens in huis gehaald.

Ook collega-dijkgraaf Pieper heeft een noodpakket met onder andere water, batterijen en kaarsen ingeslagen, waar hij zich een paar dagen mee kan redden. "Bijna geen enkele Nederlander heeft een noodpakket, maar ik vind dat we dat horen te hebben."

Groeiend belang waterschapsverkiezingen

Ondanks de weinige zorgen over overstromingen hebben de dijkgraven wel het gevoel dat mensen de afgelopen jaren meer bezig zijn met water en de waterschappen. De belangrijkste reden hiervoor is volgens Haan klimaatverandering: "Het veranderende klimaat krijgt meer impact in het dagelijks leven van mensen, door bijvoorbeeld extreem weer. Hierdoor denken mensen meer na over water."

Uit onderzoek van EenVandaag Opiniepanel blijkt dat meer mensen het belang zien van de waterschapsverkiezingen. Zo vindt een derde van de ondervraagden (34 procent) de waterschapsverkiezingen belangrijker dan de verkiezingen van 4 jaar geleden. De belangrijkste reden hiervoor is een groeiend bewustzijn over klimaatverandering.

'Struisvogelpolitiek'

Een van de mensen bij wie het bewustzijn over de waterschapsverkiezingen is toegenomen, is panellid Joke Baars. Als ze haar adres op de website overstroomik.nl invoert, komt ze erachter dat haar huis bij een dijkdoorbraak 2 meter zou kunnen overstromen. "Ik denk dat mensen zich meer bewust moeten worden van de risico's van een overstroming", zegt ze.

"Je denkt toch altijd dat je goed beschermd bent door de dijken en duinen, maar met de klimaatverandering weet je gewoon niet hoe het gaat lopen." Het panellid heeft er zelfs weleens over nagedacht om hoger te gaan wonen, maar daar is het nog niet van gekomen. Maar mensen die nu nog doen alsof er niets aan de hand is, dat is struisvogelpolitiek volgens Baars.

'Raar en achterhaald'

Als het om overstromingsgevaar gaat, is er ook een belangrijke rol weggelegd voor de overheid, vinden dijkgraven Pieper en Haan. Zo moet er wat hen betreft goed worden nagedacht over toekomstige woningbouw. Volgens Pieper moeten we ons afvragen of het wel verstandig is om te bouwen in gebieden met een overstromingsrisico: "Het is raar en een beetje achterhaald."

"We bouwen weer het meest in de Randstad, maar is het wel verstandig om het grootste gedeelte van Nederland in het laagste stuk te laten wonen?", vraagt hij zich af. Ook Haan vindt dat erover moet worden nagedacht om op andere plekken te bouwen: "Vanuit het water gezien kun je kijken of je alles wel in het westen moet bouwen. Of dat er ook meer richting het oosten moet worden gebouwd."

Toekomstige generaties

Ook volgens specialist water en ruimte Frans Klijn van kennisinstituut Deltares is de locatie van woningbouw belangrijk: "We moeten hier heel goed over nadenken, om te voorkomen dat we problemen doorschuiven naar toekomstige generaties." De onderzoeker heeft verschillende kaarten gemaakt, die gedetailleerd weergeven hoe groot het overstromingsgevaar van plek tot plek is. "Zo kan Flevoland helemaal onder water lopen, maar ook daar zijn verschillen."

We hoeven volgens hem dan ook niet allemaal te verhuizen. "In Nederland hebben we hele goede dijken. Dit betekent dat we de bescherming tegen echt grote overstromingen behoorlijk goed op orde hebben", zegt hij. "Maar je kunt natuurlijk niets uitsluiten en het klimaat verandert snel."

Drijvende woningen

Naast de locatie van de bouw moet er volgens de dijkgraven ook worden nagedacht over de manier van bouwen. "Als je dan toch gaat bouwen, doe het dan op een slimme manier", zegt Haan. "In Leidsche Rijn in Utrecht zijn er bijvoorbeeld drijvende woningen die kunnen meebewegen met het klimaat. Als je extreme regenbuien krijgt en het water gaat omhoog, dan drijven de woningen gewoon mee."

Ook volgens onderzoeker Klijn kan anders bouwen een oplossing zijn in gebieden die kwetsbaar zijn voor overstromingen. "Je kunt bijvoorbeeld huizen bouwen op palen of met garages eronder. Er zijn veel manieren om huizen aan te passen aan de situatie. Je moet nadenken over wat je kunt doen om de gevolgen van een overstroming te beperken, maar als je helemaal niet meer bouwt in overstroombare gebieden blijft er maar 40 procent over. Dat is erg weinig."