Coronamaatregelen overdreven? 'Het is maar goed dat we bij mensen minder rationeel zijn dan bij dieren'

Worden de negatieve gevolgen van de coronamaatregelen groter dan het leed dat we proberen te beperken? "Het enge is: over 3 jaar weten we pas precies wat we hadden moeten doen", zegt arts en filosoof Bert Keizer.

'Hoeveel economische schade is het redden van mensen waard?' vroeg presentator en journalist Jort Kelder zich afgelopen week af op Omroep Friesland. De maatregelen rond het coronavirus beschermen vooral één kleine groep, voegde hij daaraan toe. En Kelder lijkt niet de enige die er zo in staat, de stelling dook vaker op de afgelopen tijd.

Ethisch dilemma

De huidige maatregelen om het coronavirus in te dammen, hebben op lange termijn grote negatieve gevolgen, waaronder op economisch vlak. Volgens Keizer hebben we daardoor te maken met een klassiek ethisch dilemma: redden we nu één groep mensen terwijl de kans bestaat dat daardoor in de toekomst een grotere groep slachtoffers ontstaat?

"Als je in een bepaalde situatie dertig mensen kunt redden op een afstand waarvoor je de drie die nu voor je staan moet offeren, is bijna niemand in staat om die drie te doden die je recht in de ogen kijken. Zo zitten wij emotioneel in elkaar."

Gevolgen maatregelen onduidelijk

"We zijn in een situatie beland waarin we een keuze hebben gemaakt. Die is: we gaan zorgen voor onze coronapatiënten en proberen zo min mogelijk mensen met het virus te laten besmetten. In mijn voorbeeld staan de drie mensen voor de huidige coronapatiënten."

"Rationeel zou je zeggen: kom op nou, je kunt rekenen: wat wil je, drie of dertig slachtoffers? En toch komen we daar niet uit, want de groep van dertig is een onduidelijk kamp. Het prettige van de koers die we nu genomen hebben is dat we die andere koers niet goed kunnen berekenen."

Bij dieren beslissen we rationeler

"Hoeveel slachtoffers gaan er in de toekomst vallen door de ontwrichting van de economie? Dat weten we niet. Het kan meevallen, maar het kan ook tegenvallen. Vanwege die onzekerheid zijn we des te sterker geneigd om de drie die voor ons staan te redden, omdat we van die andere dertig helemaal niet weten of het er wel dertig zijn. Als we nu wisten dat het 3000 slachtoffers worden, dan zouden we pas zenuwachtig worden over die drie."

"Als we dit soort lastige besluiten moeten nemen over een ziekte bij koeien, doen we de calculatie veel sneller. Dan ruimen we alle koeien, terwijl we weten dat we veel dieren doden die helemaal niet gedood hadden hoeven worden", denkt Keijzer. "Maar daar zitten we niet mee. Dat is het verschil tussen een mens en een dier. Die beslissing maken we veel rationeler als het om dieren gaat. En dat is denk ik maar goed ook."

'We hebben een koers nodig'

Het kan best zo zijn dat de coronamaatregelen zo'n verwoestend effect hebben op de economie dat we veel meer levens op het spel zetten dan we nu redden, denkt Keizer. "De ellende is dat we nu in het heetst van de strijd een koers nodig hebben. We kunnen niet stil blijven staan."

"Je zou kunnen denken, 'jeetje, is dat wel verstandig?' Maar ik begrijp de beslissing wel. Het is helemaal niet zo gek om nu één kant uit te marcheren in plaats van wanhopig allerlei kanten."

Waarom er nog altijd geen medicijn tegen corona is