Hoe Burhan babykoralen kweekt in Rotterdam die de oceanen moeten helpen beschermen

In de afgelopen drie decennia stierf de helft van alle wilde koraalriffen af. Rotterdammer Burhan Carlak verkoopt zelfgekweekt koraal aan aquarium-liefhebbers. Zo hoopt hij een bijdrage te leveren aan de bescherming van de wilde koralen.

Wereldwijd gaat het slecht met koraalriffen. Onder andere door vervuiling van de zee en klimaatverandering bezwijken veel van de koralen die in enorme koloniën samenleven.

Geen planten, maar dieren

"Soms ben ik bang dat ik straks mariene historicus ben in plaats van mariene bioloog", zegt Lisa Becking die aan de Wageningen Universiteit en bij Naturalis in Leiden onderzoek doet naar koraal. Ze maakt zich ernstig zorgen over de bedreigde wilde riffen.

"Koraalriffen zijn gevoelige ecosystemen. Je zou kunnen denken dat koraal een plant is, maar koralen zijn diertjes die leven in symbiose met algen. Deze algen zorgen voor de mooie kleuren die we kennen van de koraalriffen." Maar door de kleinste schommelingen in temperatuur of kwaliteit van het water kunnen de algen verdwijnen. "En dat leidt tot het gevreesde coral bleaching: het verbleken en uiteindelijk afsterven van koraal."

'Mensen kunnen hier iets van leren'

De 45-jarige Burhan Carlak uit Rotterdam vindt het belangrijk dat wilde koralen op een gezonde manier kunnen voorleven. Daarom kweekt hij al jaren zelf koraal. Het begon als een hobby, maar is uitgegroeid tot een fulltime bezigheid op een locatie van 90 vierkante meter. Daar groeien honderden minikoraaltjes.

"Als wij mensen maar zo vredig samen zouden kunnen leven", verzucht hij, terwijl hij tussen zijn babykoralen heen en weer laveert. "Kijk hoe mooi en kleurrijk; deze koraaldiertjes en algen hebben elkaar nodig om tot zoveel schoonheid en diversiteit te komen. Daar kunnen mensen echt nog iets van leren."

Kweken om import en handel te beperken

De Rotterdammer verkoopt zijn koralen aan particuliere aquarium-liefhebbers en hoopt dat daardoor de import en handel van wilde koralen afneemt. "Ieder stukje koraal dat niet van de bedreigde grote riffen in Indonesië, Australië of het Caribisch gebied wordt afgebroken, is winst", vindt hij. "In de afgelopen 30 jaar is 50 procent van de koraalriffen in de oceanen verdwenen."

En dat heeft verregaande consequenties: "1 op de 4 vissoorten leeft in koraalriffen. Als de riffen wegvallen verdwijnen ook de vissen en andere zeedieren die er leven. Wij mensen lijken weleens te vergeten hoe hard we de oceanen en hun bewoners nodig hebben om zelf te kunnen overleven."

Grootste kunstmatige koraalrif van Europa

Burhan is niet de enige Nederlander die de kleine diertjes kweekt: in Burgers' Zoo bevindt zich het grootste kunstmatige koraalrif van Europa. "We zijn meer dan 20 jaar geleden begonnen met het kweken van koraal om een basis te vormen voor een rif", vertelt Max Janse die hoofd Oceaan is bij de Arnhemse dierentuin.

"Toen kregen we een aantal koralen ter grootte van een pink van andere dierentuinen. Die lieten we uitgroeien tot ongeveer de grootte van een vuist, om het vervolgens uit te zetten in een aquarium zodat het daar verder kon groeien."

Veel bijgeleerd

Het was een lang proces waarbij de Arnhemse rifbouwers steeds bijleerden: "De laatste 10 jaar is het pas echt goed gelukt en gaat het hard." Dat is bijna een understatement als je naast het enorme koraalrif staat, dat in een bekken met maar liefst 750.000 liter water leeft.

"We kweken nu veel minder en oogsten vooral. We knippen delen van het koraal af en doneren dat aan andere dierentuinen, zodat zij niet uit de natuur hoeven te halen. Op die manier hebben we al duizenden koralen verstuurd. Als je in een dierentuin in Europa koraal tegenkomt, is de kans zeer reëel dat ze dat van ons hebben gekregen. "

Beter bestand tegen hogere watertemperaturen

De zorgen om wilde koraalriffen zijn groot, maar er is ook goed nieuws. Zo is het Australische wetenschappers gelukt om koraal te kweken dat beter bestand is tegen hogere watertemperaturen. Normaal gesproken zou zo'n aanpassing vele duizenden jaren duren, maar die tijd is er niet. Met deze vorm van 'assisted evolution' lukte het binnen een paar jaar.

Toch is het geen oplossing voor de onderliggende problemen, vindt mariene bioloog Lisa Becking: "Je wil de prachtige diversiteit die je nu op een rif ziet niet vervangen door een enkel soort dat wél bestand is tegen de veranderingen. Dat kan nuttig zijn, maar het blijft symptoombestrijding."

Caribisch koraal herstelt voorzichtig

Wat wel helpt volgens Becking is betere bescherming van de bestaande koraalriffen. "We zien dat in het Caribisch gebied. Daar was het koraal met 80 procent afgenomen, heel zorgwekkend. Maar sinds er bredere beschermingsprogrammas's zijn, herstellen de riffen zich en nemen ze weer in omvang toe."

Koraalkweker Burhan Carlak denkt dat het ook helpt om mensen kennis te laten maken met zijn beeldschone onderwaterwereld: "We geven workshops voor jongeren, en ik ga ook met koralen naar scholen. De kinderen zien dan de schoonheid én kwetsbaarheid van koraaldiertjes. Op deze manier creëer je bewustzijn."