Bomen uit Zuid-Europa moeten Veluwe helpen overleven: 'We willen het bos weerbaarder maken tegen klimaatverandering'

De es, de fijnspar, de winter- en zomereik: ze zijn door klimaatverandering in Nederland aan het uitsterven. Daarom worden op de Veluwe nu Zuid-Europese bomen aangeplant, die beter bestand zijn tegen droogte. "We willen het bos een beetje helpen."

Een gezond bos is enorm belangrijk, zegt onderzoeker Bas Lerink van Wageningen University & Research (WUR): "Volgens de Europese Rekenkamer is nog maar 14 procent van de Europese bossen in goede staat. Dat is echt zorgelijk, want bomen nemen broeikasgassen op en geven zuurstof af. En ze zijn ook erg belangrijk voor de biodiversiteit. Op een zomereik leven wel 450 soorten insecten. Het is van levensbelang om de bossen levend te houden."

Over 50 jaar een Frans klimaat

Lerink plantte samen met bosbeheerder Dennis Lindenbergh van Bosgroep Midden Nederland een mix van inheemse soorten en de tamme kastanje uit Zuid-Frankrijk aan in een wegkwijnend naaldbos bij Buitenplaats Beekhuizen. "Er is gekozen voor de tamme kastanje, omdat we over 50 jaar hier in Nederland het klimaat van Frankrijk verwachten", vertelt Lindenbergh. "We lopen wat op de zaken vooruit, maar we willen niet het risico lopen dat we straks geen bos meer hebben in Nederland."

46 op de 52 natuurgebieden in ons land zijn in slechte conditie, blijkt uit de Habitatrichtlijnen, de Europese richtlijnen om natuur te beschermen. Het proefbos past bij de bossenstrategie van het ministerie van Landbouw, Natuur, en Voedselkwaliteit om in 2030 37 duizend hectare meer bos te hebben in ons land.

Symptoombestrijding

Volgens hoogleraar natuurherstel Liesbeth Bakker, Nederlands Instituut voor Ecologie, is het aanplanten van exotische bomen symptoombestrijding. "Het gaat voorbij aan de huidige problemen die we in het bos zien."

Bakker denkt dat we onze energie beter ergens anders in kunnen stoppen. "We kunnen beter zoeken naar de oorzaken van de slechte staat van het bos. Het is zeker zo dat we een aantal droge jaren hebben gehad. Maar hoezo kan ons bos vandaag de dag een paar droogtejaren niet aan?"

'Ons drinkwater heeft een prijs'

Onze bossen kunnen niet meer tegen een stootje omdat hun waterhuishouding niet op orde is, zegt Bakker. Dat komt door het watergebruik van de mens. "De Veluwe verleent ons een geweldige service en dat is goed drinkwater. Dat pompen we in grote hoeveelheden op. Het lijkt alsof het niets kost, ons drinkwater is ongelooflijk goedkoop, dus we spoelen zelfs onze wc's ermee door. Maar het heeft een prijs."

"Met onze enorme waterwinning tasten we de natuurlijke waterhuishouding van de bossen aan. Daardoor komen de bossen in tijden van droogte nu zo snel in de problemen. De prijs van het drinkwater moet omhoog, zodat we er zuiniger mee omgaan. Het moet niet onbetaalbaar worden, maar wat we nu allemaal doen met drinkwater kan niet."

Terug naar de tekentafel

Een ander probleem is het neerslaan van stikstof waardoor de bodem verzuurt. Die verzuring leidt tot ernstige tekorten aan mineralen in de bodem, waardoor bomen sterven. Volgens Bakker moeten we al onze energie steken in het op orde krijgen van de natuurlijke condities. "Ik denk dat we terug moeten naar de tekentafel. Er is heel veel kennis in Nederland om het om een andere manier aan te pakken."

"Het is historisch natuurlijk zo gegroeid, hoe we ons water oppompen, maar het is niet de beste manier. Als je de Veluwe op natuurlijke wijze herstelt dan kan het gebied het zelf allemaal regelen en hoeven we als mensen er niet de hele dag mee bezig te zijn."

Niet meer bij te benen

Ook Lerink en Lindenbergh vinden dat dat de problemen met de waterhuishouding en de verzuring moeten worden opgelost. "Maar dat betekent niet dat we moeten stoppen met wat we doen. Wat ons betreft is het niet of-of maar en-en. Een deel van de bomen uit andere klimaatzones zal ook vanzelf hierheen komen. Op een natuurlijke manier verspreiden bomen zich via hun zaden, die meereizen via vogels." Door de klimaatverandering kunnen veel boomsoorten het nu niet bijbenen, zien zij. "Dus daarom helpen we ze een handje."

"Mensen hoeven niet bang te zijn dat we per ongeluk een woekeraar als de Japanse duizendknoop deze kant op helpen verhuizen. We kijken goed naar wat er past, of de nieuwe bomen tegen droogte kunnen en insecten er graag op leven, zodat de biodiversiteit hersteld wordt en we straks niet helemaal zonder bomen zitten."