Bomen, grassen en planten in Nederland hebben steeds vaker last van de hitte en droogte. Er wordt daarom gezocht naar nieuwe soorten die er beter tegen kunnen, zowel in het bos als in de tuin. "In onze oude tuin brandde het gras letterlijk weg."

Bosecoloog Frank Sterck was onlangs in Alaska, waar hij honderden kilometers aan uitgestrekte bossen zag die vooral bestonden uit dode sparren. Hij vond het heftig om te zien. "Ik ben een natuurliefhebber, ik hou van mooie bossen. Als je dan ziet dat bomen steeds vaker het loodje leggen, en we niet weten hoe ze daarvan gaan herstellen, dan vind ik dat dramatisch."

Bomen lijden onder hitte in Europa en Nederland

Ook dichter bij huis zijn de afgelopen jaren hele naaldbossen verdwenen. "De massale boomsterfte in Alaska zien we hier in Europa op kleinere schaal", zegt Sterck. "Vooral de fijnspar is hier getroffen door hitte en droogte. De sparren konden daardoor minder hars produceren, waardoor kevers beter op de bomen konden leven, en uiteindelijk veel bomen doodden."

"Ook de beuken, eiken en grove dennen hebben het de afgelopen jaren zwaar te verduren gehad." Sterck onderzoekt vanuit de Wageningen Universiteit de invloed van hitte en droogte op bomen in vijftien verschillende Nederlandse bossen. "Dat onderzoek ben ik in 2017 begonnen, niet wetende dat er in 2018 een desastreuze zomer zou komen."

Boomsterfte wereldwijd verdubbeld

De zomer van 2018 was namelijk de warmste en droogste zomer in drie eeuwen. "In die extreme zomer met meerdere hittegolven, legden veel bomen het loodje", vertelt de bosecoloog. "Sommige soorten zijn er daarna nooit meer helemaal bovenop gekomen. Bomen die in het verleden makkelijk herstelden, lukte dat nu niet meer."

"Het is normaal dat bomen doodgaan, dat zien we altijd in de natuur", vervolgt hij. "Maar de afgelopen decennia is de boomsterfte wereldwijd min of meer verdubbeld. We denken dat dat vooral komt door toenemende hitte en droogte."

Zo lijdt een boom onder hitte

"Als het heet is, verdampt een boom veel water. Hij zweet als het ware, net als wij", legt Sterck uit. "Maar om te voorkomen dat de boom te veel water verliest, sluit hij zijn huidmondjes waardoorheen het water verdwijnt." Dat is volgens hem een probleem, want de boom kan de huidmondjes dan ook niet meer gebruiken voor het opslaan van koolstof. "Terwijl die dat wel nodig heeft."

"Ook kan een boom, als die minder verdampt, zichzelf minder goed koelen", gaat hij verder. "De bladeren worden dus steeds warmer en warmer. Die kunnen gaan verkleuren en afvallen. En daar kan een boom niet altijd van herstellen."

'Nederland is arm in boomsoorten'

"Bomen maken natuurlijk vele extremen mee, dat is onderdeel van het 'boom-zijn'", zegt Sterck. Ze zijn daarom volgens hem gewend om buffers aan te leggen voor moeilijke tijden. "Maar boomsoorten kunnen zichzelf niet zo snel aanpassen dat ze de snelle klimaatverandering kunnen volgen." Wel zijn er verschillen tussen bomen: de ene soort past zich makkelijker aan dan de ander.

"Nederland is eigenlijk heel arm in boomsoorten, veel armer dan bijvoorbeeld Azië en Amerika", gaat hij verder. Er zijn hier naar schatting zo'n 5.000 soorten, terwijl er wereldwijd zo'n 55.000 boomsoorten zijn. "Daarom wordt nu veel onderzoek gedaan naar hoe soorten precies van elkaar verschillen, en naar zogenoemde 'exotische' planten die ook hier aangeplant kunnen worden."

Tropische planten in je tuin

Niet alleen wetenschappers en bosliefhebbers zoeken naar nieuwe soorten. Ook in hun eigen tuin zien sommige mensen de gevolgen van hitte en droogte, en gaan ze op zoek naar alternatieven. De tuin van Marina Brouwer in Overijssel is daardoor in drie jaar tijd compleet veranderd.

"In onze oude tuin brandde het gras letterlijk weg en gingen allerlei 'inheemse' planten dood in de zomer. Er was niet genoeg water, tenzij je het zelf gaf. Maar om nou de hele tijd te sproeien, daar zit niemand op te wachten", vertelt Brouwer. "Dus toen dachten we: we kopen andere soorten planten, en maken er een wat meer tropisch sfeertje van."

Zoektocht naar nieuwe boomsoorten

"We hebben een olijfboom, twee vijgenbomen, een Bougainville, Perzische slaapboom, Mimosa, dwergpalm, een tempelboom, en nog meer", somt Brouwer op. Maar een nadeel is er ook: in de winter wordt het voor sommige van deze bomen en planten te koud. Dan moeten ze naar binnen. "Ik heb ze daarom in potten gezet, om gemakkelijk van buiten naar binnen te verplaatsen. Maar daar ben je best even mee in de weer."

Ook voor de bomen in het bos geldt dat het lastig is dat ze zowel in de zomer als de winter goed moeten kunnen leven. "Wat daarbij ook nog ingewikkeld is, is dat bomen veel langer leven dan de meeste planten", zegt bosecoloog Sterck. "Als we zoeken naar nieuwe boomsoorten, moeten dat dus soorten zijn die nu geplant kunnen worden en oké kunnen leven, maar die ook over enkele decennia bestand zijn tegen meer hitte."

Geschikte kandidaten

Al in de 19de eeuw werd er gezocht naar nieuwe boomsoorten die het in Nederland goed zouden doen, weet Sterck. "Bijvoorbeeld door de stichter van landgoed Schovenhorst, op de Veluwe. De stichter zocht naar boomsoorten uit andere delen van de wereld die sneller groeiden dan de hier gebruikelijke grove den en beter hout zou opleveren." Die plantte daarom allerlei naaldbomen uit Amerika op zijn landgoed.

Sterck deed onderzoek op het landgoed, en daaruit bleek bijvoorbeeld dat de gewone zilverspar het hier erg goed lijkt te doen. "Ook de elsbes en de tamme kastanje zijn geschikte kandidaten. Dat zijn soorten die zijn geëvolueerd in een heter en droger klimaat. Dat betekent dat ze allerlei kenmerken hebben zodat ze daar beter mee om kunnen gaan."

'Een controversiële discussie'

Maar harde conclusies over geschikte nieuwe boomsoorten zijn er nog niet. "Het is ook best een controversiële discussie", zegt Sterck. "Want we zijn gewend aan het uiterlijk van onze bossen, dat heeft een historie, dus we willen het liefst verder met de bossen die we nu hebben."

Toch zullen we volgens hem naar alternatieven moeten kijken. "Als we op een slimme manier omgaan met veranderend weer en klimaat, dan zullen onze bossen er misschien wat anders uit gaan zien, maar zullen er ten minste bossen bestaan in de toekomst. Daar kunnen we ons best voor doen."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."