Boer Jan werd al 2 keer uitgekocht: 'Plek maken voor de natuur voelt soms als rupsje-nooit-genoeg'

Boer Jan Stegehuis weet als geen ander hoe het is om uitgekocht te worden. Het bedrijf van zijn ouders in Almelo én zijn eigen bedrijf moest hij verkopen. "Als je aan de Staat of Schiphol verkoopt, komt er een extra nul bij achter het bedrag."

"In mijn herinnering heb ik de boerderij nog steeds, maar er staat nu niks meer", vertelt Jan wanneer hij in Nieuw-Balinge langs de plek loopt waar zijn tweede boerderij stond.

Overval

In 2013 vertrok hij naar zijn toen nieuwe boerderij, net buiten Nieuw-Balinge. Het was al de tweede keer dat hij werd uitgekocht. Of het hem verdriet doet dat hij niet meer op zijn oude stek kan boeren? "Aan de ene kant wel, maar het proces duurde vrij lang. Op 23 januari 1992 werd bekend gemaakt dat ze iets anders wilden doen met de grond. Pas 20 jaar later vertrokken we echt."

Toen in het dorpshuis het plan werd gepresenteerd voelde het als een overval, vertelt Jan. "Dat je een plan kan maken op grond van een ander, dat deed een beetje zeer. Maar na de onderhandelingen ga je wat nieuws beginnen en kijk je vooruit. Mijn zoon wilde het bedrijf voortzetten en we hebben de mogelijkheid gehad om dat vrij dichtbij te doen."

Weer vertrekken

Maar de 20 jaren dat het vertrek boven zijn hoofd hing, voelden raar. "De eerste paar nachten heb ik slecht geslapen. Ik was net goed ingeburgerd hier, had alles op de rit. En dan moet je weer vertrekken."

In 1975 kwam Stegehuis naar Nieuw-Balinge omdat hij in Almelo moest vertrekken vanwege stadsuitbreiding. "Mijn vader en moeder hadden die boerderij. Voor huidige maatstaven was het een klein bedrijf met 12 hectare grond, maar wel met koeien, kippen en varkens."

Binnen een jaar verhuisd

"Ik wilde ook boer worden, maar toen kwam de gemeente met het uitbreidingsplan waardoor we moesten vertrekken. Aan de ene kant was het jammer, maar aan de andere kant kreeg je de kans ergens anders opnieuw te beginnen."

"Toen ging de verhuizing naar Nieuw-Balinge erg simpel. Je ging naar de gemeente voor een vergunning en toen kon je in principe beginnen. Daarna zijn we binnen een jaar verhuisd en woonden we op de nieuwe plek."

Gouden kans

De grond rondom de boerderij in Nieuw-Balinge was veel groter dan in Almelo: "44 hectare. Het liep van het dorp zo langs het natuurgebied", vertelt hij, terwijl hij wijst naar een gebied dat bekend staat als Natura2000.

"Deze locatie was toen een droom - een gouden kans. Wel jammer om alle kennissen en buren achter te laten. Maar voor het bedrijf op zich, was het een nieuwe kans."

Vrijwillig vertrokken?

De tweede keer vertrekken, viel daarom ook zwaarder bij Jan. "Natuurmonumenten zeg dat het vrijwillig is gegaan, maar als je buren opgekocht worden, houdt het op een gegeven moment op. Je wordt ingesloten door grond van Natuurmonumenten. Vroeger waren onze buren akkerbouwers die mest konden gebruiken. Dan kon je bijvoorbeeld even van grond ruilen."

Natuurmonumenten zegt de boeren niet weg te willen hebben. "Wij willen dat er rond onze natuurgebieden een zachtere overgang is van natuur naar landbouwgebied en dat de boeren daar natuurvriendelijker gaan produceren en er goed voor betaald worden", benadrukt Jan Gorter van Natuurmonumenten.

Over 5 jaar een plan

Gorter snapt dat boeren het jammer vinden dat zijn in bepaalde projecten plaats hebben moeten maken. "Maar over het algemeen is het goed gegaan. Het gedonder met stikstof, of de strenge regels van Natura2000 waren er toen (rond 2010, red.) nog niet."

De lokale politiek kan daar nu bij helpen, vindt hij. "De provincie gaat over de gebiedsgerichte aanpak. We moeten gewoon aan het werk. Over 5 jaar hebben we op z'n minst een heel goed plan, anders weten wij en de boeren het helemaal niet meer."

Vergoeding

Voor boer Jan was het uitgekocht worden door Natuurbeheer in ieder geval financieel minder lucratief dan de eerste keer in Almelo. "Vanuit de overheid wordt verschil gemaakt in wat de bestemming van het te verkopen land is", vertelt hij. "Als je kan verkopen aan Schiphol of de overheid, komt er een extra nul achter."

"Dit was een landbouwwaarde met een klein plusje. In Almelo zijn we in verhouding beter vertrokken, omdat we daar moesten wijken voor een ziekenhuis, en hier voor een natuurgebied."

Rupsje-nooit-genoeg

Het proces om iets nieuws te vinden duurde de tweede keer ook langer. "De zoektocht naar een plek neemt heel veel tijd in beslag. Daarna moet er vaak nog een nieuwe stal worden gebouwd of eentje worden gerenoveerd. Die onderhandelingen en de vergunningsaanvraag hebben al 5 jaar geduurd." Jan woont nu enkele kilometers verderop richting Nieuweroord, naast Hoogeveen.

Of er toekomst is voor de boer in Nieuw-Balinge? "Rondom wel, maar soms krijg je ook het gevoel dat het een rupsje-nooit-genoeg is", concludeert Jan. "En dat is het probleem met heel Nederland. Het land is zo klein en er zijn overal natuurgebiedjes, in mijn ogen hoeft het elkaar niet te bijten, maar daar zijn de meningen over verdeeld."