'Als ik de muziek hoor, ben ik weer op de uitvaart': Caat maakt afscheidsvideo’s voor nabestaanden

Afscheid nemen van een dierbare is altijd zwaar. En tussen het regelen van de uitvaart door, is het soms moeilijk om een moment stil te staan. Videograaf Caat van Schilt maakt afscheidsvideo's voor families die een kindje of baby zijn verloren.

Bij een uitvaart is filmen misschien niet het eerste waar je aan denkt. Toch kan het erg waardevol zijn om een afscheid vast te leggen, weet videograaf Cathy (Caat) van Schilt.

In het ziekenhuis

In haar studententijd had Caat een bijbaan in het Radboudumc in Nijmegen als schoonmaakster op de afdelingen verloskunde, kinderoncologie en kinder-ic. Caat: "Dat matchte heel erg goed. Je bent daar natuurlijk om de patiëntenkamers, wc's en gangen schoon te maken, maar het is ook heel belangrijk dat je oog hebt voor de patiënt die in die kamer ligt."

In deze tijd had Caat niet alleen contact met de kinderen, maar ook met hun ouders. "Die wilden dan gewoon even praten met iemand die aandacht had voor hun verhaal. Of gewoon een gezellig kletspraatje", voegt ze toe. "Het hoefde niet altijd zwaar te zijn."

'Kleine helden'

Naar dat werk zou ze ooit weer terug willen komen, vertelt Caat. "En dan zeker op de kinderafdeling. Of in de oncologie, of op de intensive care. Maar in ieder geval op een plek waar al die kleine helden liggen."

Wat haar het meest bij is gebleven, is de wijsheid van de kinderen die ze tegenkwam. "Er was bijvoorbeeld een meisje van een jaar of 10, met botkanker in haar been. De ene periode verloor ze haar ene been en een aantal maanden later moest helaas ook haar andere been geamputeerd worden. Hoe veerkrachtig zo'n kind is, vind ik onvoorstelbaar. Want een kind gaat gewoon door, leeft in het hier en nu."

'In een roes'

In 2015, jaren nadat Caat gestopt was met werken in het ziekenhuis, kwam ze er weer terug. Haar nichtje bleek een hersentumor te hebben. Vandaar dat ze in deze lastige tijd een vrouw op Instagram ging volgen, wier eigen kind ook een hersentumor had en hier online erg open over was.

"Dat was een raakvlak, dus heb ik een aantal keer privé op haar berichten gereageerd." Het nichtje van Caat overleefde de tumor gelukkig, maar het zoontje van de moeder op Instagram helaas niet. "Ik heb ze toen, omdat ik me kon voorstellen dat zij het afscheid gingen beleven in een roes, aangeboden om die film voor ze te maken. En dat
wilden ze heel graag."

'Dat hadden wij ook kunnen zijn'

In deze tijd had Caat al haar videobedrijf, maar een afscheidsvideo had ze nog niet eerder gemaakt. "Ik dacht vooral: dit is een belangrijke gebeurtenis voor hen. Ik ga gewoon zorgen dat dit op een hele mooie, respectvolle manier wordt vastgelegd."

"Het was heel indrukwekkend", vertelt Caat over het afscheid. "Je ziet een familie afscheid nemen van een kindje met een hersentumor, dat hadden wij ook kunnen zijn met de familie. Zo'n ingrijpende gebeurtenis kan iedereen overkomen. Daarom vind ik het extra mooi dat ik dit werk voor een ander kan doen."

Wensen van nabestaanden

Ondertussen heeft Caat bij talloze uitvaarten het afscheid vastgelegd. Vooral van kinderen en baby's maar ook van (jong)volwassenen. Hoe de nabestaanden bij Caat terechtkomen, verschilt. "Ik krijg weleens telefoontjes voor het overlijden van iemand, omdat mensen naar de mogelijkheden van een afscheidsfilm kijken. Maar vaak word ik ook na het overlijden gebeld door een uitvaartonderneming. En dan geven ze aan om wie het gaat, wat de wensen zijn."

Die wensen neemt Caat mee in haar voorbereiding. "Het is heel belangrijk dat ik goed voorbereid ben. Dus hoe voelen de mensen zich? Welke sfeer hangt er? Wat willen ze graag gefilmd hebben? En wat niet? Dat kan van begin tot het eind, dus van 's ochtends bij hun huis bijvoorbeeld, tot naar het moment van het laten zakken van de kist. Het is echt maatwerk."

Behoeftes aanvoelen

Ook tijdens de uitvaart houdt Caat de wensen van de nabestaanden nauw in de gaten. "Als videograaf houd je continu de mensen voor wie je het doet, de nabestaanden, in de gaten. Die hoeven bij wijze van spreken maar een knikje te geven en dan weet ik al genoeg: oké, ze willen juist wel dat ik hier ben. Of juist niet. Daar moet je een beetje gevoel voor hebben."

"Ik krijg wel vaak terug: 'Je was op zo'n manier aanwezig dat we je in het begin opmerkten maar daarna niet meer.' En ik denk dat je het dan goed doet. Onzichtbaar is niemand. Maar ik voel wel goed aan hoe mensen zich gaan bewegen en wat er plaatsvindt. En waar wel of geen behoefte aan is."

Zwanger tijdens uitvaart

Steeds op uitvaarten aanwezig zijn, maakt indruk. "Het kan af en toe heel lastig zijn. Ik ben bijvoorbeeld zelf twee keer zwanger geweest tijdens een uitvaart. De laatste keer was ik 20 weken zwanger. De uitvaart was van een kindje dat was overleden in de buik. Ik werd me heel erg bewust van de kwetsbaarheid van zo'n ongeboren kindje. De vraag bij mij werd: waarom redt zo'n kindje het niet? Dat maakt je wel kwetsbaar."

"Tijdens de geboorte van ons eigen kindje was ik daar wel mee bezig, want je ziet ook de andere kant van de medaille. Er kunnen gewoon dingen misgaan. Naar dat afscheid heb ik zo lang gekeken in de nabewerking. Het beeld van het overleden kindje, kreeg ik niet uit mijn hoofd. En dan is het wel lastig om dat los te laten."

Rationeel denken

Maar toen de bevalling eenmaal begon, moest Caat de gedachtes wel loslaten. "Ons derde kindje is gelukkig gezond ter wereld gekomen. Maar mentaal heb ik daar wel af en toe last van gehad."

Toch kan ze er wel ook rationeel over nadenken. "Gelukkig gaan meeste geboortes goed. Ik bedoel, ik kom soms op momenten waarop het niet goed gaat, maar er worden gelukkig ook heel veel kindjes gezond geboren."

Muziek op de achtergrond

Of Caat één uitvaart het meest is bijgebleven? Niet specifiek. "Eigenlijk zijn dat alle uitvaarten van babytjes, kindjes en jongvolwassenen. Afscheid nemen van een 95-jarige is ook heel verdrietig, maar die heeft al een heel leven achter zich. Afscheid nemen van bijvoorbeeld een 30-jarige of een babytje is bijzonder ingrijpend."

Bij de films die Caat maakt, klinkt er ook altijd muziek op de achtergrond. Die wordt vaak gekozen door de nabestaanden. "Het komt regelmatig voor dat ik in de auto zit met de radio aan en dat ik dan een nummertje hoor. En dan ben ik meteen weer bij een uitvaart die ik ooit heb gefilmd."

'Stopt niet als ik thuis ben'

Moeilijk vindt ze dat niet, mooi wel. "Ik denk niet dat mensen die afscheid hebben genomen van een geliefde, het zich realiseren. Dat hoeft natuurlijk ook niet. Maar ik ben zo lang bezig met de voorbereidingen, de dag zelf en het bewerken van het filmpje. Het stopt voor mij niet als ik thuiskom."

"En als ik die video dus koppel aan muziek en ik hoor die muziek weer, dan ben ik meteen terug. Ik vind dat wel mooi, dat zelfs ik op dat soort momenten nog denk aan al die mensen die er niet meer zijn. Dat is toch mooi."

Makkelijker dan fotoboek

Caat krijgt van nabestaanden terug dat ze veel steun halen uit haar video's. "Ik had laatst nog een gesprek met mensen voor wie ik een jaar geleden het afscheid van een kindje had vastgelegd. Zij gaven aan: 'Wij hebben jouw film al zo vaak bekeken. Zoveel vaker dan een fotoboek'. Toen ik vroeg waarom, zeiden ze: 'Jouw film zet ik gewoon aan. En die begint te draaien en die gaat vanzelf.'"

Ze vervolgt: "Ze zeiden: 'Als ik het fotoboek pak, moet ik zelf die bladzijdes omslaan'. En wanneer heb je nou een foto genoeg gezien? Wanneer sla je een bladzijde met een foto van je overleden kindje om? Is dat na 3 seconden? Of moet je dat na 10 seconden doen? Sommige mensen blijven daarop hangen. En die zeggen dus: 'Zo'n film is voor ons makkelijker.' Omdat ik degene ben geweest die dus bepaalt hoe lang zij naar een bepaald shot kijken."

Broertjes en zusjes

Naast dat video's voor ouders fijn zijn om te hebben, kunnen ze ook broertjes en zusjes helpen te begrijpen. "Vaak kiezen ouders ervoor om het op beeld te hebben, zodat de broertjes of zusjes het later nog terug kunnen kijken, wanneer ze het misschien beter snappen."

Voor Caat is een van de mooiste aspecten van haar werk het vertrouwen dat de families haar geven. "Dat ze denken: dit gaat goed komen, zij kan dit. Een groter compliment kun je niet krijgen. En als ik later hoor dat ze zoveel steun ontlenen aan de film die ik voor ze gemaakt heb, doet me dat helemaal goed."