Aantal doden door ongeluk met scootmobiel stijgt naar recordhoogte: 'Bijzonder dat er niets aan gedaan wordt'

Het afgelopen jaar overleden 53 scootmobielgebruikers in het verkeer. Dat aantal is in 7 jaar tijd verdubbeld. Experts zeggen al jaren dat het voertuig niet veilig is, maar niemand grijpt in. "Het is echt bijzonder dat er niets aan gedaan wordt."

"Het aantal doden is schrikbarend hoog, we zijn echt flink geschrokken", zegt Ragnhild Davidse van Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). Zij verwacht dat het aantal doden de komende jaren nog verder zal stijgen: "De meeste scootmobielgebruikers zijn ouderen en door de vergrijzing zullen dat er steeds meer worden. Er zijn maatregelen nodig."

Dodelijkste voertuig in verkeer

Directeur van ouderenbond ANBO-PCOB Anneke Sipkens is het hiermee eens. "Het is een zorgwekkende trend. Je loopt in een scootmobiel veel groter risico op een dodelijk ongeval dan in de auto, op de motor of op de fiets", vertelt ze. "Het is echt bijzonder dat er niets aan gedaan wordt."

Sipkens heeft gelijk, relatief gezien is de scootmobiel het meest dodelijke voertuig in het verkeer. Per 100.000 scootmobielen overlijden ongeveer dertien gebruikers. Ter vergelijking: bij de fiets is dat er ongeveer één en bij de auto zijn dat er twee.

Actieve rem ontbreekt

Het grootste probleem bij de scootmobiel is volgens verkeersexpert Davidse het gas- en remsysteem. Bij een scootmobiel geef je gas door in een hendel te knijpen en rem je door hem los te laten. "Bij een schrikreactie knijpen mensen juist. Dat zijn ze gewend van de fiets, maar op de scootmobiel rijd je door te knijpen alleen maar harder op het gevaar af."

Ouderenbond ANBO-PCOB wil dat fabrikanten en het ministerie actie ondernemen. "Er moet zo snel mogelijk een actieve rem op de scootmobielen worden geplaatst. De scootmobielen zonder moeten uit de handel worden gehaald", vindt directeur Sipkens. Het idee van een actieve rem is volgens Davidse niet nieuw: "Dat kan bijvoorbeeld een noodknop zijn waarop je drukt. Dan heb je het gevoel dat je zelf iets kan doen."

'Ongeluk' bij scootmobielcursus

Tijdens een scootmobielcursus in Eindhoven wordt het belang van zo'n ander gas- en remsysteem nog maar eens onderstreept. Ouderen die hun rijvaardigheden op de scootmobiel willen verbeteren krijgen in buurtcentrum De Mortel training van vrijwilligers.

Maar dan gaat het mis. Terwijl Jannie Klijnsma haar scootmobiel over een nagebootst stoeprandje probeert te krijgen dreigt ze te kantelen. Vanuit schrik knijpt ze de hendel in en rijdt ze vol tegen de stoel van een toeschouwer aan. Niemand raakt gewond, maar de scootmobiel is aan diggelen. "Ik schrok en toen ging het mis", vertelt Jannie. "Maar ik heb geluk dat het hier gebeurt en niet in het verkeer. Dit kan iedereen overkomen. Dat weet ik zeker."

'Alleen op knop drukken'

Toch wil demissionair minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat voorlopig geen actieve rem afdwingen bij fabrikanten. "Een remsysteem met actieve rem is voor sommige gebruikers juist geen veilige optie omdat zij niet genoeg kracht in hun hand hebben hiervoor."

Een slecht argument, vindt ANBO-PCOB-directeur Sipkens. "Het merendeel van de bestuurders heeft genoeg kracht in de handen en zoveel kracht hoeft remmen niet te kosten." Ook verkeersexpert Davidse is het niet eens met de minister: "Bij een noodknop hoef je alleen maar op een knop te drukken. Dat kan ook zonder kracht."

Gevaarlijk in de bocht

Maar het gevaar van de scootmobiel schuilt niet alleen in het gas geven en remmen. Ook de stabiliteit van het voertuig moet beter, adviseert het SWOV. "De scootmobielen die de gemeenten uitgeven hebben drie wielen, maar die zijn niet stabiel." De onderzoekers raden juist vierwielers aan: "Dan ben je iets minder wendbaar, maar zit je een stuk steviger. Want als je met een driewieler een te scherpe bocht maakt, dan val je zo om."

Daar kan Hilde, een andere deelnemer van de scootmobielcursus, over meepraten. Na een eerdere valpartij kreeg ze namelijk rijangst: "Ik moest oversteken over een drukke weg. Ik vond het spannend, dus toen het groen werd gaf ik flink gas. Maar in de bocht viel ik om, tegen een stoeprand aan", vertelt ze. "De scootmobiel sloeg om, dus ik lag er half onder. Gelukkig zagen mensen het en die hebben mij geholpen."

'Het gaat over mensenlevens'

Hilde wil ook graag een scootmobiel met vier wielen, maar de gemeente kan haar daar niet aan helpen. "Gemeenten hebben een heel wagenpark aan scootmobielen. Dat zijn driewielers. Wil je die allemaal vervangen dan gaan daar misschien wel 10 jaar overheen", legt SWOV-onderzoeker Davidse uit.

Maar directeur Sipkens van ouderenbond ANBO-PCOB is het wachten zat. "We hebben dit al heel vaak aangekaart, maar er gebeurt niets", vertelt ze. "Het is tijd dat gemeenten, het ministerie, maar ook de fabrikanten hun verantwoordelijkheid nemen. Het gaat hier over mensenlevens."

Nieuwe regelgeving in de maak

Hoewel het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat dus geen voorstander is van een actieve rem, werkt het wel aan een nieuw kader voor gehandicaptenvoertuigen, waaronder scootmobielen vallen. Zo wordt onderzocht hoe de rijvaardigheid van gebruikers verbeterd kan worden: "Bijvoorbeeld door bij de verstrekking van scootmobielen door de leverancier een rijvaardigheidstraining aan te bieden," laat een woordvoerder weten.

Ook wordt er nagedacht over een maximumsnelheid voor de scootmobiel. De meesten kunnen nu 20 kilometer per uur, maar er zijn er ook die 35 kilometer per uur kunnen. Eind 2025 moet het zogeheten kader af zijn. En daarbij worden meerdere belangen afgewogen, aldus het ministerie: "Er is sprake van een spanningsveld: enerzijds wil je voertuigen het liefst zo veilig mogelijk maken. Anderzijds wil je voertuigen, zoals de scootmobiel, het liefst zoveel mogelijk ter beschikking stellen aan mensen die dit nodig hebben."