radio LIVE tv LIVE
meer NPO start
EenVandaag Opiniepanel

Winst voor CDA dankzij nieuwe lijsttrekker Wopke Hoekstra en 5 andere politieke trends in 2020

Winst voor CDA dankzij nieuwe lijsttrekker Wopke Hoekstra en 5 andere politieke trends in 2020
Wopke Hoekstra tijdens een debat in de Tweede Kamer
Bron: EenVandaag

Op de rand van 2021 boekt het CDA 'eindelijk' het lang gehoopte lijsttrekkerseffect: 3 zetels winst. Zo blijkt uit de laatste zetelpeiling van EenVandaag en Ipsos van 2020. Het was een bijzonder jaar. Een overzicht van de opvallendste politieke trends.

Wopke Hoekstra brengt het effect dat Hugo de Jonge als lijsttrekker de afgelopen maanden had willen brengen. Sinds De Jonge de CDA-verkiezing in juli nipt won, bleef de partij steken op zo'n 17 zetels in De Peiling. Het CDA slaat, samen met de PVV, nu voor het eerst een gat met andere middelgrote partijen. Een trendbreuk, aangezien coalitiepartijen in de schaduw van Rutte steeds leken te verliezen.

1. VVD door corona nog groter

Toch komt het CDA nog lang niet in de buurt van de VVD. Die partij was al de grootste, maar in de coronacrisis is de partij van de premier nog duidelijker de nummer één geworden.

Vorige maand verloor de VVD iets (-3) maar dat weten de liberalen deze maand weer goed te maken. De VVD eindigt het jaar op 42 zetels.

2. Coalitie op flinke meerderheid

Het CDA en dus vooral de VVD staan er goed voor in de coronacrisis. Zo goed, dat Rutte III sinds april op een meerderheid aan Tweede Kamerzetels staat in de Peiling. En dat is bijzonder, want we zien dat een zittende regering vaak gestraft wordt door de kiezer.

Voor het eerst sinds tijden gebeurt dat niet. Deze maand komen de kabinetspartijen gezamenlijk zelfs uit op 81 zetels, 5 meer dan bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017. D66 is de enige regeringspartij die het hele jaar op flink verlies staat. De campagnemotor van Sigrid Kaag leek in juni even aan te slaan, maar hapert kort daarna alweer. De partij sluit het jaar af op met 13 zetels.

3. Forum (bijna) ten onder

Dat de meeste kiezers zich achter een van de coalitiepartijen scharen, is slecht nieuws voor protestpartijen als Forum voor Democratie. Die begon dit jaar nog redelijk op zo'n 15 zetels. Tot corona uitbrak. Sindsdien verloor de partij van Baudet gestaag het vertrouwen van kiezers. En nu, na openlijk geruzie en de uittocht van veel FVD-politici, sluit FVD het jaar af op een dieptepunt. In de laatste Peiling komen ze uit op 3 zetels.

En wie profiteert daarvan? Geert Wilders met zijn PVV. Over het jaar gezien was er niet veel beweging bij de partij maar wie goed kijkt, ziet het zetelaantal stijgen waar FVD verliest. Deze maand, waarin FVD weer verliest, krijgt de PVV er 2 bij. Voor JA21, de nieuwe partij van oud-FVD'ers Eerdmans en Nanninga, is deze maand nog niet genoeg steun te zien voor een zetel.

Lees ook

4. Henk Krol gaat en zijn kiezers ook

Forum voor Democratie was niet de enige partij met gedoe dit jaar. Ook 50PLUS had er in april mee te maken. Henk Krol verliet de partij en met hem vrijwel alle kiezers. Van zo'n 10 zetels in het begin houdt de ouderenpartij één schamele zetel over.

Nam Krol alle 50PLUS-kiezers met zich mee? Niet bepaald. Zijn Partij voor de Toekomst kon drie maanden lang rekenen op een zetel. Maar ook daar ontstond gedoe en Krol verliet ook die partij. Voor zijn nieuwe partij, Lijst Henk Krol, zien we nog niet genoeg steun voor een zetel.

5. Links heeft íets nodig

Veel beweging op rechts, maar weinig op links. De PvdA sluit het jaar af met 12 zetels, nog minder dan waarmee de sociaaldemocraten het jaar begonnen. De echte revanche van de verkiezingsnederlaag komt in 2020 maar niet van de grond.

En ook voor GroenLinks en de SP geldt: nauwelijks beweging het afgelopen jaar, dat ze afsluiten op respectievelijk 11 en 10 zetels. Opvallend, aangezien 'hun' thema's, de zorg en de toeslagenaffaire, het politieke debat beheersen. En toch komen ze samen, met 33 van de 150 zetels, niet in de buurt van een meerderheid. Dat leek eerder rechtse kiezers in beweging te brengen. Het is reden tot zorg voor linkse partijen met ambities om groter te worden bij de verkiezingen van maart.

Joyce Boverhuis presenteert de uitslagen van het onderzoek.
info

Over het onderzoek

De zetelverdeling is gebaseerd op onderzoek van Ipsos onder een representatieve steekproef van 1050 stemgerechtigde Nederlanders. De gegevens zijn verzameld van 18 tot en met 21 december 2020. Het onderzoek is gewogen op leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen. Voor de zetels gelden statistische marges van +/- 1 procent bij de kleine partijen en +/- 2.5 procent bij de grootste partijen.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kiezers verdeeld over Nederlandse militairen naar Oekraïne bij vredesakkoord, PVV-achterban wel duidelijk tegen

Kiezers verdeeld over Nederlandse militairen naar Oekraïne bij vredesakkoord, PVV-achterban wel duidelijk tegen
Premier Dick Schoof bezocht vlak voor kerst Nederlandse militairen in Litouwen
Bron: ANP

Kiezers van de coalitiepartijen zijn het oneens over het wel of niet sturen van Nederlandse militairen naar Oekraïne. Die van de PVV zijn vooral tegen, die van de VVD en NSC voor. Wel zijn coalitiekiezers het erover eens dat meer geld naar defensie moet.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 20.000 leden van het Opiniepanel. De Verenigde Staten en Rusland praten in Saudi-Arabië over onder andere mogelijke vrede in Oekraïne, maar zonder dat het land zelf mag aanschuiven.

PVV-ers tegen, VVD- en NSC-ers voor

Nederland is bereid militairen te sturen naar Oekraïne om de vrede te bewaken. Maar de leider van de grootste partij in de coalitie, de PVV, wil dat niet. Net als de meeste van zijn kiezers. Veel PVV-stemmers in het onderzoek zien het sturen van militairen als het bemoeien met conflicten van anderen.

Een van hen schrijft: "Voor je het weet, worden die weer in een missie gezogen waar we de komende 10 jaar niet meer uitkomen." Bij BBB-kiezers is er verdeeldheid over het sturen van militairen. 37 procent is daarop tegen, 41 procent voor.

Hoe denken kiezers over het sturen van Nederlandse militairen naar Oekraïne als er vrede wordt gesloten?

Verantwoordelijk voor eigen veiligheid

Andere kiezers, ook de meeste VVD- en NSC-kiezers, zijn juist voor het sturen van militairen naar de oostgrens van Europa. Zij vinden dat de EU, dus ook Nederland, verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn eigen veiligheid.

Een VVD-stemmer zegt daarover: "Als we al jaren hard roepen dat Poetin deze strijd niet mag winnen, dan kan je nu niet zeggen: 'En dan zorgen wij voor koffie en thee.' Dan moet je daadwerkelijk bijdragen." Wel vinden veel mensen dat de VS ruggensteun moet geven als de situatie uit de hand loopt.

Meer geld naar defensie

Trump sorteert sinds zijn verkiezing voor op een kleinere rol in Europa en dus moeten Europese landen meer hun eigen veiligheid garanderen. Europese leiders, ook premier Dick Schoof, stelden na het spoedberaad van maandag voor dat de lidstaten daarom meer geld moeten uitgeven aan defensie, bovenop de extra investeringen die veel landen de afgelopen jaren hebben gedaan.

Ook daarover zijn de meeste mensen, 7 op de 10, het eens. Op dit vraagstuk zijn kiezers van alle coalitiepartijen wel in meerderheid voorstander. Ongeveer een kwart van deze achterbannen pleit zelfs voor 'veel meer' geld naar het leger. "De EU moet een sterke defensie opbouwen en wel zo snel mogelijk. Als Amerika zich nu zo snel gaat terugtrekken, hebben we geen tijd te verliezen", zegt een panellid.

Moet er (veel) minder of (veel) meer geld naar defensie?

Zorgen over toekomst Europa

Die gedachte leeft breder. De helft (45 procent) betwijfelt of Europese landen op kunnen boksen tegen dreigingen vanuit Rusland zonder de hulp van Amerika. De andere helft (45 procent) denkt dat Europa wél kan standhouden. Een deelnemer schrijft: "Rusland is inmiddels veel van zijn slagkracht kwijt. Zo'n groot land bleek niet in staat Oekraïne in te nemen, ook niet na 3 jaar."

Toch zorgen de gebeurtenissen van deze week vooral voor onrust over de veiligheid van Europa in de toekomst. Ruim tweederde (68 procent) heeft daar zorgen over. Een kwart (24 procent) zegt zelfs wakker te liggen van de huidige ontwikkelingen. "Ik heb nog nooit wakker gelegen van de situatie in de wereld, maar nu komt het gevaar wel heel erg dichtbij. Ik slaap de afgelopen weken dan ook steeds slechter."

Heeft men zorgen over de toekomst van de Europese veiligheid?

Rusland gaat door

Voor veel mensen is Oekraïne een voorproef voor wat er met andere Europese landen kan gebeuren. Als het aan de VS ligt, neemt Oekraïne genoegen met het inleveren van gebied dat nu door Rusland bezet is en ziet het af van NAVO-lidmaatschap. Als Oekraïne met goedkeuring van het Westen land op moet geven, vreest een meerderheid (62 procent) dat dat ook bij andere landen zal gebeuren.

Hoewel een grote meerderheid (81 procent) het goed vindt dat er over vrede wordt gesproken, zijn weinig mensen te spreken over de voorwaarden die tot nu toe genoemd zijn door de VS. Zo vindt een minderheid (42 procent) het acceptabel als Oekraïne grondgebied moet opgeven dat nu in handen is van de Russen. Iets meer mensen (53 procent) vinden het draaglijk als Oekraïne geen NAVO-lid wordt, als de oorlog daarmee stopt.

info

Over dit onderzoek

Het onderzoek is gehouden van 17 tot en met 19 februari 2025. Er deden in totaal 20.479 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee. Het onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Is investeren in startende defensiebedrijven dé manier om Europa te beschermen? 'We moeten Russen inhalen'

Is investeren in startende defensiebedrijven dé manier om Europa te beschermen? 'We moeten Russen inhalen'
Het bedrijf van Maurits Korthals Altes maakt software voor onbemande drones
Bron: EenVandaag

Een Europees investeringsfonds opzetten voor startende innovatieve defensiebedrijven: volgens Nederlandse ondernemer Alexander Ribbink is dat hoog nodig. Vooral nu we voor onze defensie niet meer op Amerika kunnen rekenen.

Op 24 februari is het 3 jaar geleden dat het Russische leger Oekraïne binnenviel. Zowel in Nederland als in verschillende Europese landen wordt al langer de noodzaak gevoeld om zich te beschermen tegen de agressie van Poetin.

Investeren in eigen defensie

En met de komst van president Trump is de urgentie om meer te investeren in eigen defensie nog groter. De VS wil namelijk dat Europa voor haar eigen veiligheid gaat zorgen. Op bijstand van de Amerikanen kan Europa dus niet meer rekenen.

Ondernemer Alexander Ribbink beseft al langer dat we onze veiligheid en welvaart zelf actief moeten gaan beschermen. Hij zei dit al voordat Poetin Oekraïne binnenviel. "Toen lagen Den Haag en Europa te slapen. Inmiddels zijn ze wakker geworden en luisteren ze naar de geopolitieke ontwikkelingen en komt er gelukkig meer budget voor defensie beschikbaar."

Durfkapitaal

Ribbink, die zijn geld verdiende met TomTom-routeplanners, heeft een investeringsfonds opgezet voor bedrijven die moderne defensietechnologie maken. Met 125 miljoen euro moet zijn fonds een van de grootste van Europa worden. De eerste bijdragen zijn inmiddels al binnen. "We krijgen geld van institutionele beleggers, hopelijk van pensioenfondsen, en ook van particuliere ondernemers die zelf geld verdiend hebben en nu wat durfkapitaal investeren."

Bij dat laatste steken investeerders geld in nieuwe veelbelovende jonge bedrijven die nog geen winst maken. "Deze mensen worden vooral gedreven omdat zij vinden dat defensie op orde gesteld moet worden om de wereld een stuk veiliger te maken. En als het goed is krijg je ook een beetje meer geld terug dan dat je erin gestopt hebt."

Bekijk ook

Beter, innovatiever en scherper

Ribbinks missie komt voort uit het feit dat tweederde van alle investeringen in de Europese defensietech worden gedaan door Amerikanen. "Dat is gek, dat moeten we zelf gaan doen. We moeten sterk staan om onszelf te kunnen verdedigen om zo oorlog te voorkomen. En ons niet laten subsidiëren door de Amerikanen. Het moet wederzijdser worden."

Er gebeurt op dit moment in zijn ogen nog te weinig. "Er zijn momenteel een paar grote bedrijven die defensiemateriaal maken, maar daar zit te weinig dynamiek in, er is te weinig concurrentie. Als je ondernemers hieraan toevoegt, krijg je betere, innovatievere en scherpere producten. En veel sneller."

Start-up

Een voorbeeld van een bedrijf waarin Ribbink wil investeren met zijn fonds is de Nederlandse start-up Avalor AI. Medeoprichter Maurits Korthals Altes maakt daar met jonge engineers en mensen met een militaire achtergrond software voor onbemande drones. Ze hebben grote plannen maar nog geen verdienmodel.

"Idealiter maakt elk bedrijf natuurlijk winst, maar een start-up is zoekende. Defensie is onze klant en ook het fonds van Ribbink heeft in ons geïnvesteerd. Wij zitten op een moeilijke markt, want er zijn maar weinig klanten die onze spullen kopen en er zijn lange wachttijden omdat we met overheden werken en die zijn wat minder snel", legt Korthals Altes uit.

Bekijk ook

Russische technologie inhalen

Avalor AI wil de achterstand op de geavanceerde Russische technologie inhalen. "Ik denk dat we wel heel hard ons best moeten doen om het gat in te halen. Maar het kan als we met zijn allen in Europa heel hard werken en genoeg geld beschikbaar stellen", verwacht hij.

Een voorwaarde voor financiering door Ribbinks fonds is dat de start-ups niet alleen actief zijn in één land. Dat is bij Avalor AI het geval. Korthals Altes: "Onze aanpak is Europees. Onze software is te gebruiken in Franse, Duitse en Nederlandse drones. En dan is het niet zo erg dat elk land zijn eigen drones wil fabriceren."

Missie afmaken zonder systeem

De software van Avalor AI zorgt ervoor dat hun systemen nog een tijdje kunnen functioneren, ook als ze door de vijand gestoord worden of wanneer er geen persoon is die de systemen kan besturen.

"Met onze technologie proberen we te voorkomen dat de militairen hun systemen verliezen vanwege verbindingen die verstoord worden. En we willen mogelijk maken dat in die gevallen er nog een tijdje doorgevlogen kan worden om de missie te kunnen afmaken", licht Korthals Altes toe.

Bekijk ook

Menselijke factor

Vredesbeweging Pax is juist kritisch op innovatieve start-ups als Avalor AI. Directeur Rolien Sasse vindt ook dat Europa een sterke defensiecapaciteit nodig heeft, maar het is voor haar wel van belang dat de defensie-industrie zelf verantwoordelijkheid neemt om binnen het internationaal recht te opereren.

Volgens Sasse moet je opletten bij automatische wapens, omdat er anders door fouten veel burgerslachtoffers kunnen vallen. "Er moet altijd een menselijke factor zijn die bepaalt of je wel het goede doel voor ogen hebt. Investeer bijvoorbeeld niet in kernwapens, in clustermunitie of in landmijnen, want daarmee kan je veel burgerslachtoffers maken."

Internationaal oorlogsrecht

"Daarom hebben we internationaal ook afgesproken dat ze verboden zijn", gaat ze verder. "En lever niet aan landen waar mensenrechten geschonden worden."

Maurits Korthals Altes zegt daarop dat Avalor AI zich houdt aan het internationaal oorlogsrecht. "We denken als bedrijf en als mens na over hoe we ons systeem wel of niet willen gebruiken, en hanteren onze eigen morele afwegingen daarbij." Ook op gebied van automatische systemen, geeft hij aan. "Het is niet de bedoeling dat wij de mensen altijd helemaal proberen te vervangen."

Europees investeringsfonds

Voorwaarden

Alexander Ribbink stelt hier ook voorwaarden aan. Hij gaat het geld uit het fonds niet gebruiken voor nog meer tanks, massavernietigingswapens of meer munitie, zegt hij. "Het is onwaarschijnlijk dat durfkapitalisten daarin gaan investeren. Het gaat ons meer om technologie, zoals het ontwikkelen van software voor drones, voor onbemande systemen."

"Maar ook bij AI blijft de mens degene die de opdracht heeft gegeven. Het zijn geen killer robots. AI is gewoon een besturingssysteem", gaat hij verder. AI is in zijn ogen niet veel anders dan de katapult van vroeger of de kogel die je met een geweer afvuurt: eenmaal gegooid of afgeschoten, dan is er geen verdere controle meer.

'Wapenwedloop gevaarlijk'

Organisatie Pax maakt zich ook zorgen om de gevolgen van het extra investeren in defensie. Hierdoor wordt er volgens Sasse bezuinigd op andere belangrijke zaken.

"Diplomatieke relaties, internationale samenwerking en internationale instanties als de VN zijn ook van belang voor vrede en die worden nu afgekalfd. Het is gevaarlijk dat we nu in een wapenwedloop terechtkomen waarbij er weer puur een geloof is in afschrikking door wapens als enige manier om vrede te bereiken."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant