De partij is nu nog de grootste en toch is er reden tot zorg voor de VVD. De meeste VVD-kiezers vinden dat Mark Rutte geen leider meer moet zijn bij de volgende verkiezingen, maar een geschikte opvolger is er binnen de partij niet.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder VVD-kiezers uit het Opiniepanel. Zij beantwoordden onder andere vragen over het leiderschap van 'hun' partij. Maar liefst 16 jaar staat Mark Rutte al aan het roer, maar als het aan kiezers ligt, is dit zijn laatste termijn.

Vertrouwen gedaald

Dat Mark Rutte van belang was voor de partij, mag duidelijk zijn. Zo zei 71 procent van de kiezers bij de laatste landelijke verkiezingen op de VVD te hebben gestemd vanwege de kwaliteiten van de partijleider, veruit het belangrijkste stemmotief voor die kiezers.

En nog steeds heeft een redelijke meerderheid (64 procent) vertrouwen in hem als partijleider, maar heel enthousiast zijn ze niet meer over hem. Vorig jaar stond nog 93 procent achter hem als voorman.

'Uitgekauwd op Rutte'

Slechts een derde van de mensen die vorig jaar nog VVD stemde, vindt dat Rutte de partij voor de zesde keer moet leiden in de campagne. De meesten (54 procent) vinden dat de partij iemand anders moet aanstellen als lijsttrekker. Onder huidige kiezers is de steun voor een volgende termijn voor Rutte niet veel hoger. "Vele jaren heb ik op Mark Rutte gestemd, maar hij heeft in dit kabinet te veel in moeten leveren om aan de macht te blijven", schrijft een VVD-kiezer in het onderzoek.

Meer kiezers zijn ontevreden over de inbreng van de VVD in het kabinet. 59 procent herkent de partijstandpunten onvoldoende in het kabinetsbeleid. Maar ook op zijn altijd veelgeprezen manier van politiek bedrijven lijken veel kiezers uitgekeken. Iemand die vorig jaar op hem stemde schrijft: "Ik heb Mark Rutte en zijn optredens lang geslikt als zoete koek, maar ik ben sinds de verkiezingen uitgekauwd. Het wordt tijd voor iets nieuws."

Geen geschikte opvolger

Hoewel kiezers vinden dat Rutte niet opnieuw lijsttrekker moet worden, zien zij nog geen geschikte opvolger binnen de partij. Drie op de tien (29 procent) denken dat er binnen de VVD iemand is die de partij wederom de grootste kan maken bij de volgende verkiezingen. Een meerderheid van de VVD-kiezers (58 procent) maakt zich dan ook zorgen over de opvolging van Rutte als leider.

"De VVD is Mark Rutte, te veel Mark Rutte. Dat wordt mij duidelijk als ik bijvoorbeeld iemand als Hermans zie debatteren", zegt een VVD-kiezer in het onderzoek. De scepsis over Hermans, nu fractieleider in de Tweede Kamer, wordt breed gedeeld. Slechts een kwart van de VVD-kiezers vindt haar acceptabel als opvolger, tegenover 58 procent die dat niet vindt.

Terugkeer Dijkhoff

Maar ook het geloof in andere actieve VVD-politici is laag. Justitieminister Dilan Yeşilgöz wordt nog het meest geschikt bevonden, maar met 36 procent steun is dat nog altijd mager. Kiezers zien het verder niet zitten in bewindspersonen Dennis Wiersma, Mark Harbers, Adriaansens en Van der Wal en ook Kamerleden Bente Becker en Thierry Aartsen krijgen de handen nog niet op elkaar.

En dus kijken VVD-kiezers naar prominenten die de politiek inmiddels hebben verlaten. 45 procent ziet Edith Schippers, oud-minister van Volksgezondheid, graag terugkeren als VVD-aanvoerder, maar nog liever hebben VVD-kiezers Klaas Dijkhoff op die positie.

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.