Een ruime meerderheid (73 procent) denkt dat het kabinet onvoldoende is voorbereid op de komst van een nieuwe coronagolf. Ziekenhuis- en onderwijspersoneel zijn verdeeld over de vraag of hun sector goed is voorbereid: volgens de helft is dat niet zo.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 29.000 leden van het Opiniepanel. Driekwart (72 procent) verwacht een opleving van het virus in de herfst of winter, twee op de tien (21 procent) denkt dat het kabinet voldoende is voorbereid.

Kabinet te stil

Deelnemers vinden het kabinet te stil en te afwachtend. Ze missen een langetermijnplanning. "Ik hoor nauwelijks iets van het kabinet op dit moment en de samenleving geeft de indruk het virus vergeten te zijn. Dat vind ik wel zorgelijk", schrijft een deelnemer aan het onderzoek.

Een ander schrijft: "Ik hou er rekening mee dat er weer een golf komt, maar ik weet niet wat ons te wachten staat in de herfst. Het zou fijn zijn te weten waar het kabinet staat. Gaan we corona zijn gang laten gaan en gaan we kijken wat we voor kwetsbaren gaan doen? Of kijken we naar de capaciteit in het ziekenhuis of naar het aantal besmettingen?"

'Geen peil op te trekken'

Ook OMT-lid Marc Bonten van het UMC Utrecht houdt rekening met een nieuwe coronagolf in het najaar. "Alleen is er geen peil op te trekken hoe het coronavirus zich gaat ontwikkelen. We moeten rekening houden met verschillende scenario's", vertelt hij.

"De mutatie die na de zomer dominant wordt, zal zich in het najaar beter verspreiden. Als deze mutatie even ziekmakend is als de omikronvariant die we in het voorjaar hadden, dan is het voor de ziekenhuizen goed te doen. Toen waren veel mensen ziek, maar waren er weinig ziekenhuisopnames."

'Vaccinatie allesbepalende factor'

Maar als er in het najaar een variant dominant wordt waar mensen weer zieker van worden en waartegen eerdere vaccinaties minder goed beschermen, wordt het een ander verhaal, denkt de arts-microbioloog.

"Vaccinatie blijft belangrijk, dat is in mijn ogen de bijna allesbepalende factor. We kunnen de variant niet kiezen, maar we kunnen wel voor bescherming door vaccinatie kiezen."

'Immuniteit neemt geleidelijk af'

Op dit moment bestaat er nog geen noodzaak voor nieuwe boosterrondes, liet minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid onlangs weten. Bonten is het hiermee eens, maar hij waarschuwt ook: "De situatie kan weer veranderen. De belofte was dat nieuwe, aangepaste vaccins snel gemaakt zouden zijn op het moment dat het coronavirus verandert." Dat die er nog niet zijn valt volgens hem een beetje tegen.

"De vaccins die we nu hebben en de immuniteit die mensen hebben opgebouwd door een infectie met het coronavirus beschermen vooralsnog goed tegen ziekenhuisopname of sterfte. Maar de immuniteit neemt geleidelijk aan weer af en nieuwe mutaties liggen op de loer. Dus we moeten gereed zijn."

'Overheid moet communicatie op orde hebben'

Bonten vindt het daarnaast essentieel dat de overheid haar communicatie op orde heeft. "Mensen moeten goed en tijdig geïnformeerd worden als blijkt dat een nieuwe vaccinatieronde nodig is. Ze moeten weten wat ze kunnen doen en wat het belang daarvan is."

Volgens minister Kuipers ligt de bal niet alleen bij het kabinet, maar ook bij de samenleving in z'n geheel. Hij wil dat alle betrokken sectoren zelf meer regie nemen bij de bestrijding van het virus. Een meerderheid (61 procent) van de deelnemers vindt dit een goede zaak. "Het is vanzelfsprekend dat sectoren zelf meer gaan doen. We weten nu wat er komen gaat, dus je kunt je ook voorbereiden. De tijd om alles maar aan de overheid over te laten is voorbij", schrijft een panellid.

'Nu nog bezig achterstand weg te werken'

Over de voorbereiding van de ziekenhuiszorg zijn de meningen verdeeld. Aan het onderzoek deden 453 ziekenhuismedewerkers mee, van hen vindt 50 procent dat de ziekenhuiszorg voldoende is voorbereid op een nieuwe coronagolf. De andere helft (48 procent) denkt dat de sector onvoldoende is voorbereid.

"Ik hoop maar dat mijn ziekenhuis goed is voorbereid. Wij zijn nu nóg bezig om de achterstand weg te werken. Best moeilijk", schrijft een ziekenhuismedewerker. Een ander vreest dat bij een volgende golf het personeelstekort weer een knelpunt zal worden. "De zorg is wel voorbereid, maar heeft niet de mankracht om een pandemie op te vangen."

Meer centraal geregeld

Ook over de voorbereiding van het onderwijs verschillen de meningen. Van de 1.278 onderwijsmedewerkers die aan het onderzoek deelnamen, verwacht 49 procent dat het onderwijs voldoende is voorbereid op een opleving van het virus. De andere helft (46 procent) verwacht dat niet.

"Ik vind dat we niet goed voorbereid zijn", schrijf een panellid, werkzaam in het voortgezet onderwijs. "Er zou meer centraal geregeld moeten worden. Scholen kunnen dit niet goed zelf. Leerlingen zijn niet in staat tot zelfstandig studeren en leraren voelen zich vaak onbeschermd."

'Onderwijs kan snel schakelen'

Wel denken medewerkers dat er snel geschakeld kan worden op het moment van een nieuwe golf of zelfs een lockdown.

Zo schrijft iemand: "In het onderwijs hebben we nu een aantal keren thuisonderwijs gegeven. We hebben ervaring opgedaan met deze situatie en zouden dit zo weer op kunnen starten. Al maak ik me wel ernstige zorgen om de effecten hiervan op de ontwikkeling en het welzijn van kinderen en jongeren."

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."