Niet alleen Rutte is van mening veranderd: de steun voor traditionele Zwarte Piet is gedaald - weblog Gijs Rademaker

Premier Rutte is van mening veranderd over Zwarte Piet, zei hij. Hij is niet de enige: de steun voor de 'traditionele' Zwarte Piet is, middenin de huidige discussie over racisme, sterk teruggelopen. Hoe is dit te verklaren en hoe blijvend is dit effect?

Sinds 2013 peilen we het draagvlak voor de traditionele Zwarte Piet en de afgelopen jaren liep die steun terug van 89 procent in 2013, naar zo'n 71 procent in november 2019. Nog steeds wilde een flinke meerderheid Zwarte Piet vorig jaar dus behouden. In ons onderzoek van afgelopen week daalt dat draagvlak naar de 47 procent. Deze grote daling verdient wat extra uitleg.

Veranderd van mening

Veel deelnemers aan ons huidige onderzoek, leden van ons Opiniepanel, waren in november 2019 ook deelnemer. Hierdoor zien we dat bijna een kwart van de mensen die toen nog voor behoud van Zwarte Piet waren, daar nu anders over denkt.

De helft van die groep geeft nu aan dat Zwarte Piet wat hen betreft wél moet veranderen. De andere helft zegt nu het 'niet te weten'. Dat is een flinke verschuiving. Ook zien we dat van de deelnemers die in november 2019 nog zeiden het niet te weten, de helft nu vóór verandering van Piet is.

Speelt leeftijd een rol?

Ja en nee. Nee, omdat we zien dat in alle leeftijdsgroepen het aantal mensen dat Zwarte Piet nu wil aanpassen, aan het stijgen is. In 2019 wilde bijvoorbeeld 46 procent van de jongeren (18-25 jaar) Zwarte Piet aanpassen. Nu is dat fors gestegen naar 72 procent. Onder oudere mensen (65-plussers) was in 2019 slechts 14 procent voor aanpassen, nu is dat gestegen naar zo'n 25 procent.

Leeftijd mag dan geen grote factor zijn in de verandering van steun, het is wél van invloed op de steun voor Zwarte Piet. Want de steun voor de traditionele Zwarte Piet komt al jaren vooral van ouderen. Ook al is nu zo'n 10 procent van de ouderen van mening veranderd, nog steeds vindt een tweederde meerderheid dat Piet zwart moet blijven. Bij deelnemers onder de 35 jaar wil een tweederde meerderheid Piet juist aanpassen. Dit verschil tussen jonge en oudere deelnemers zien we al jaren.

Is 'een meerderheid' nu voor aanpassen van Piet?

Nee. Het draagvlak voor Zwarte Piet mag gedaald zijn naar 47 procent, het aantal deelnemers dat Piet wél wil aanpassen ligt nog iets lager, op 43 procent. Eén op de tien deelnemers twijfelt. Deze percentages liggen zo dicht bij elkaar dat ik geen uitspraken zou willen doen over welke groep nu groter is.

We zien een duidelijke verschuiving in het draagvlak voor Zwarte Piet, maar we weten niet of dit een momentopname is, of dat vanaf dit moment het draagvlak structureel lager zal blijven. Dat komt vooral omdat de context waarin het debat over Zwarte Piet deze 'juniweken' plaatsvindt een hele andere is dan in november. Nu wordt Zwarte Piet verbonden met de demonstraties, de anti-racismediscussie de dood van George Floyd.

Tenslotte: wat zegt deze daling precies?

Natuurlijk gaat de discussie die iedere november losbarst óók over racisme (net zoals ons jaarlijkse onderzoek in die maand), maar Zwarte Piet wordt op dat moment door veel deelnemers ook scherper in een kader geplaatst van 'kinderfeest' (dat niet verstoord zou mogen worden) en een 'nationale identiteit of traditie' (die aangevallen zou worden). Dat kader is deze weken afwezig en daarom is het moeilijk om met deze cijfers uitspraken te doen over het draagvlak voor de komende winter.

Wat wel duidelijk is, is dat de racismediscussie van de laatste weken de assistent van Sinterklaas voor een deel van de deelnemers in een ander licht zet. Mogelijk speelt de mededeling van premier Rutte dat hij zelf van mening is veranderd over Zwarte Piet, ook een rol. Hoe blijvend deze verandering in draagvlak is, zien we de komende jaren.