De overheid moet meer doen om misbruik binnen de sportwereld tegen te gaan. "Er moet nadrukkelijker worden samengewerkt tussen de sportbonden en het strafrecht." Daarvoor pleit hoogleraar Sport en Recht Marjan Olfers.

Olfers wil dat er een centraal meldsysteem komt dat het tuchtrecht van de sportbonden en het strafrecht met elkaar in verbinding brengt. Zo kan iemand die over de schreef gaat geen Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) meer krijgen. De Atletiekunie wil ook dat de wet snel wordt aangepast om zo ontuchtplegers uit de sportwereld te kunnen weren. Nu heeft alleen een strafrechtelijke uitspraak gevolgen voor het verkrijgen van zo'n Verklaring Omtrent het Gedrag.

Bekentenis

De roep om maatregelen komt nadat dit weekend het nieuws naar buiten kwam over een grote misbruikzaak binnen de sportwereld. Atletiektrainer Jerry M. uit Rotterdam misbruikte tientallen jaren meisjes tussen de 11 en 18 jaar oud. Dat gebeurde bij meerdere sportclubs. De man heeft afgelopen zomer een bekentenis afgelegd bij de tuchtcommissie van het Instituut Sportrechtspraak (ISR). Vervolgens is hij geroyeerd als lid van de Atletiekunie.

Er is geen aangifte tegen hem gedaan en dus hoeft hij niet voor de rechter te verschijnen. Olfers: "De sport streeft een veilige sport na, maar strafrecht streeft maatschappelijk belang na. We hebben dat strafrecht niet voor niets, als jij een straf begaat hoort daar een sanctie op gevolg nu is dat deze man vrij rondloopt en dat is verschrikkelijk. En als je dat ziet vanuit een maatschappelijk oogpunt hoort daar straf uit te volgen."

Dader loopt vrij rond

De zaak van deze Jerry M. legt de problemen van seksueel misbruik en intimidatie binnen de sportwereld opnieuw bloot. Ondanks verschillende meldingen en signalen kon hij jarenlang doorgaan met het seksueel misbruiken van minderjarige sporters. Veel ongeloof is er vooral over het feit dat hij ondanks eerdere meldingen gewoon weer aan de slag kon als coach bij een andere atletiekvereniging.

Inmiddels is duidelijk geworden dat hij tenminste negen jonge meisjes seksueel heeft misbruikt, met in sommige gevallen zelfs zwangerschappen tot gevolg. Maar vermoedelijk zijn er meer slachtoffers. De Rotterdammer loopt vrij rond, omdat niemand aangifte tegen hem heeft gedaan. Ook is een aantal zaken verjaard.

Onderzoek EenVandaag: seksuele intimidatie bij amateursporters van alle sporten

EenVandaag hield eerder een groot onderzoek onder amateursporters over seksueel misbruik. Maar liefst 642 deelnemers vertelden dat zij te maken hebben gehad met seksuele intimidatie op hun sportclub, recent of in het verleden. Dit varieert van serieuze verbale intimidatie (60 procent) tot ongewenste aanraking (47 procent) en ernstiger misbruik zoals aanranding en verkrachting (14 procent). De slachtoffers doen aan allerlei soorten sporten. Voetbal, zwemmen en turnen worden het meest genoemd. Tweederde is minderjarig (67 procent), de helft (51 procent) is zelfs jonger dan 16 jaar.

Uit het onderzoek van het Opiniepanel van EenVandaag blijkt ook dat slachtoffers zich schamen om over hun ervaring te vertellen. Eén op de tien (11 procent) heeft melding gemaakt bij de sportclub en slechts 1 procent heeft aangifte gedaan. De helft (47 procent) durft niemand over de seksuele intimidatie te vertellen. Ze zijn bang dat ze niet geloofd zullen worden. Of ze denken dat 'het zo hoorde', zeker bij gevallen van langer geleden. Veel sporters vertellen hun verhaal voor het eerst in het onderzoek van EenVandaag.

Slachtoffers jarenlang niet goed beschermd

Volgens Slachtofferhulp Nederland laat het misbruikdrama binnen de atletiek opnieuw zien dat vermeende slachtoffers van seksuele intimidatie en misbruik in de sportwereld jarenlang niet goed beschermd waren. "Wij zijn dan ook blij dat (naar aanleiding van de bevindingen van Commissie De Vries) NOC*NSF en de sportbonden gezamenlijk de structuur binnen sportclubs aanpassen om op die manier seksuele intimidatie en misbruik actiever te bestrijden. Dit zijn eerste stappen in de goede richting om (potentiële) slachtoffers te beschermen. De praktijk zal moeten uitwijzen of de nieuwe structuur effect sorteert."

Uitgeprocedeerde asielzoekers zouden de Europese Unie echt moeten verlaten: dat is de inzet van nieuwe plannen van de Europese Commissie. Maar hoogleraar migratie Arjen Leerkes is kritisch. "Voor een deel gaat het ook om beeldvorming."

Waarom krijgt de een na een schokkende gebeurtenis posttraumatische stress en de ander niet? Radboud Universiteit deed hier samen met de Nationale Politie onderzoek naar.

Mishandeling, een zwaar ongeval of oorlog, dit zijn enkele voorbeelden van situaties die kunnen leiden tot een posttraumatisch stresssyndroom (PTSS). In Nederland krijgen jaarlijks 400.000 mensen de diagnose. Maar de een is hier gevoeliger voor dan de ander, blijkt uit onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Uniek onderzoek naar PTSS

Aan het onderzoek van de universiteit deden ruim 200 beginnende agenten mee. Volgens neurowetenschapper en een van de onderzoekers van de studie Linda De Voogd is dit uniek. "Er zijn weinig onderzoeken gedaan waarbij de deelnemers nog geen dingen hebben meegemaakt of geen PTSS-klachten hebben", vertelt ze.

En voor een goede meting moet je er juist bij zijn voordat iemand een traumatische ervaring meemaakt, weet de onderzoeker. "Ook richtten vorige studies zich vooral op kleinere onderzoeksgroepen en militairen."

Wel of niet schieten

Tijdens het onderzoek moesten de agenten onder een MRI-scan een schietopdracht doen. "Om de spanning op te bouwen moesten de deelnemers een poppetje in de gaten houden. Het poppetje kon een geweer of een telefoon uit zijn zak pakken", gaat De Voogd verder. En op basis daarvan moesten de agenten een keuze maken: wel of niet schieten.

"Bij het pakken van het geweer, moesten de agenten op het poppetje schieten. Bij het pakken van de telefoon, moeten ze niks doen. Dat was dan de veilige situatie," vertelt De Voogd. "Bij een foute keuze kregen de agenten een elektrisch schokje. De schok doet niet echt pijn, maar het is wel vervelend. Er stond dus wel iets op het spel."

Actieve amygdala

Het uitvoeren van de oefening stimuleert hersenactiviteit, vooral in de amygdala. "Dat is een gebied in de hersenen dat betrokken is bij het verwerken van informatie en het detecteren van dreiging", legt De Voogd uit.

Anderhalf jaar na de MRI-scan moesten de onderzochte agenten terugkomen naar de universiteit. "Uit de studie blijkt dat agenten met een hyperactieve amygdala vaker kampen met de symptomen die passen bij PTSS", vertelt De Voogd. "Mensen met een actievere amygdala hebben dus meer kans op het ontwikkelen van PTSS na het meemaken van trauma."

Nachtmerries en overprikkeld

Voormalig politieagent Maaike Zegers heeft te maken gehad met zo'n trauma. "Tijdens mijn werk kreeg ik steeds vaker een onveilig gevoel en wilde ik niet terug naar bepaalde plekken", vertelt ze.

"In het begin dacht ik: dat is logisch en dit hoort nou eenmaal bij mijn baan. PTSS was ook geen onderwerp dat destijds bij de politie besproken werd. Maar mijn klachten gingen van kwaad tot erger: nachtmerries, overprikkeld en een extreem kort lontje. Na enige tijd kwam ik thuis te zitten en startte ik met intensieve traumaverwerking."

'Donkere wolk ging weg'

"Inmiddels gaat het mentaal goed met mij en ik werk niet meer bij de politie", vertelt ze. Ze schreef een paar jaar geleden het boek 'Een kast vol', om families te helpen om met PTSS om te gaan. "Juist door het woord 'PTSS' in huis te halen, ging de donkere wolk weg. Dat was verhelderend."

Zegers was geen onderdeel van het onderzoek van de Radboud Universiteit, maar juicht dit soort studies erg toe. "Als ik van tevoren had geweten dat ik misschien een hoger risico had op PTSS, dan had ik nog steeds het vak gekozen. Ik heb bij de politie ook een hele fijne tijd gehad."

Eén stukje in een grote puzzel

Met de studie probeert de onderzoeker preventief te kijken naar PTSS en mensen zoals Maaike Zegers te helpen.

"Met dit onderzoek zijn er wellicht mogelijkheden om beter om te gaan met trauma of aversieve gebeurtenissen. In de hoop om de kans op PTSS te verkleinen, ook voor andere beroepen buiten de politie,'' zegt De Voogd. "Maar de studie is slechts één stukje in een grote puzzel."