Kiezers VVD, NSC, BBB en PVV grotendeels eens over welke standpunten van de PVV in een regeerakkoord kunnen komen

Kiezers van PVV, VVD, NSC en BBB denken redelijk hetzelfde over PVV-standpunten. Zo is er steun voor grensbewaking en vinden PVV-kiezers dat de partij zaken waar weerstand tegen is, zoals het intrekken van steun aan Oekraïne, mag loslaten in de formatie.

Voor PVV-kiezers is een premierschap van Wilders zelfs niet heilig. Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder duizenden PVV-, VVD-, NSC- en BBB-kiezers in de week voordat verkenner Ronald Plasterk met zijn conclusies van de verkenningsfase komt.

Kiezers niet lijnrecht tegenover elkaar

Voor de hand ligt dat de rechtse partijen met elkaar om tafel gaan, maar tot nu toe zijn de VVD van Dilan Yeşilgöz en NSC van Pieter Omtzigt terughoudend. Vooral de standpunten en het gedrag van PVV-leider Geert Wilders werpen drempels op.

Maar als EenVandaag de kiezers van de vier rechtse partijen de veelbesproken PVV-standpunten uit het verkiezingsprogramma voorlegt, wordt duidelijk dat die kiezers niet lijnrecht tegenover elkaar staan. VVD-, NSC- en BBB-kiezers vinden lang niet alle standpunten acceptabel. Tegelijk vinden PVV-kiezers dat hun partij sommige standpunten - en zelfs het leveren van de premier - mag loslaten om een regering mogelijk te maken.

Uitzetten criminelen

Het PVV-standpunt dat criminelen met een niet-Nederlandse nationaliteit worden uitgezet is in strijd met verschillende internationale verdragen. Toch vinden kiezers van de VVD (91 procent), NSC (93 procent) en BBB (98 procent) het bijna allemaal acceptabel als dit in een regeerakkoord wordt vastgelegd.

"Het klinkt hard, maar ik hoop echt dat er wat wordt gedaan aan mensen die hier komen en het verstieren door uitkeringen op te eisen of de drugswereld in te komen", zegt een VVD-kiezer in het onderzoek.

Grensbewaking

Net zo omstreden is het invoeren van bewaking aan de landsgrenzen, maar ook dat PVV-programmapunt wordt door het grootste deel van de andere achterbannen gesteund.

Een NSC-kiezer: "Een rechts kabinet zou alleen al logisch zijn door de gigantische problemen op het gebied van immigratie. Ik wil het menselijk houden, maar ik hoop ook dat we eens kritisch kijken naar verdragen die het ons extra moeilijk maken."

Asiel en klimaat

Het beeld is anders als kiezers gevraagd wordt naar een algehele asielstop. BBB-kiezers steunen dit stokpaardje van de PVV in ruime meerderheid, maar mensen die VVD of NSC hebben gestemd, zijn meer verdeeld. Forse minderheden vinden het onacceptabel als hun partij in een kabinet stapt met dat standpunt.

Hetzelfde geldt voor het opschorten van het klimaatfonds. Het vorige kabinet heeft daar 34 miljard euro ingestoken, om bedrijven en huishoudens te verduurzamen. De PVV wil dat fonds weer opheffen. Ook dat vinden veel BBB-stemmers acceptabel, maar een groep VVD- en NSC-kiezers vindt de punten te ver gaan. "Ik verwacht dat de VVD en NSC op een paar punten moeilijk blijven doen en op linksere thema's als asielopvang en klimaat niet door een ondergrens willen. En terecht", zegt een VVD-kiezer.

Niet uit EU, geen stop op hulp Oekraïne

Er zijn ook PVV-punten die kiezers van de andere rechtse partijen alledrie onacceptabel vinden. Zo staat in het PVV-programma dat Nederland moet stoppen met financiële en materiële steun aan Oekraïne.

De meeste VVD-, NSC- en BBB-stemmers willen niet dat hun partij in een coalitie stapt, als de PVV daar aan de formatietafel aan vasthoudt. Hetzelfde geldt voor het verlaten van de Europese Unie na een bindend referendum.

PVV-kiezers: EU en Oekraïne loslaten

Als het aan PVV-kiezers ligt, hoeven niet alle bezwaren van de andere kiezers tot problemen in de formatie te leiden. Zo vinden de meeste PVV-stemmers dat hun partij de standpunten over de Europese Unie en Oekraïne mag loslaten aan de formatietafel. Sommige kiezers zien dat zelfs het liefst.

"De vraag is hoeveel geld we er naartoe moeten sturen", zegt een PVV-kiezer. "Maar het idee dat we Oekraïne niet meer steunen en de Russen over hen heen walsen, is verwerpelijk."

'PVV iets afzwakken'

Het contrast is het grootst als het gaat over een asielstop of het afschaffen van het klimaatfonds. Een groep VVD- en NSC-kiezers vinden die punten dus onacceptabel, maar de meeste PVV-stemmers vinden dat hun partij daaraan moet vasthouden bij het vormen van een nieuw kabinet.

Toch hebben kiezers er vertrouwen in dat de partijen eruit kunnen komen als de Wilders de ruwe randen van zijn standpunten afhaalt. Iemand zegt daarover: "De ideeën van de VVD en de PVV liggen heel dicht bij elkaar. De VVD kan de PVV best iets afzwakken."

Wilders geen premier

Niet alleen standpunten zijn voor PVV-kiezers onderhandelbaar. Ook over het premierschap valt wat hen betreft te praten. Ruim de helft (57 procent) vindt het acceptabel als hun partijleider Geert Wilders géén premier wordt. Slechts een derde (35 procent) zou dat onacceptabel vinden.

Voor hen is het belangrijkste dat de PVV gaat meeregeren. Als het nodig is dat Wilders het premierschap opgeeft om dat mogelijk te maken, moet hij dat niet nalaten, zeggen PVV-kiezers. Ook denkt een deel dat Wilders beter tot zijn recht komt in de Tweede Kamer en ziet een ander deel praktische bezwaren: "Geert wordt te zwaar beveiligd om goed als premier te kunnen functioneren. Hij kan dat dus beter aan iemand anders overlaten", schrijft een PVV-kiezer.

Mona Keijzer

Wie vinden PVV-kiezers anders acceptabel als gezicht van een rechts kabinet? EenVandaag legde 'premierskandidaten' van de VVD, NSC en BBB voor en dan blijkt dat Mona Keijzer bij PVV-kiezers de beste papieren heeft. 61 procent van de PVV-kiezers ziet het wel zitten als zij premier wordt. Een van hen schrijft over haar: "Mona Keijzer is staatssecretaris geweest, weet hoe het internationaal gaat, is kundig en welbespraakt."

Keijzer ligt daarmee beter bij de PVV-achterban dan Pieter Omtzigt (36 procent vindt dat acceptabel) en Dilan Yeşilgöz (18 procent vindt dat acceptabel). PVV-kiezers noemen Omtzigt te onduidelijk en inhoudelijk wat te links en Yeşilgöz heeft volgens hen na de verkiezingen laten zien dat ze niet betrouwbaar is en politieke spelletjes speelt.