Het Europees Parlement zal na deze week nooit meer hetzelfde zijn. De honderden miljoenen EU-burgers zijn ‘hun’ Europese Unie de afgelopen jaren met heel andere ogen gaan bekijken. En voor het eerst gaan we dat duidelijk terugzien in de samenstelling van het Europees Parlement.

Wij bekeken of de veranderende opinie ten aanzien van de EU invloed heeft op de verkiezingsuitslag. Ook spraken wij met onze Duitse en Italiaanse collega's over de situatie in deze twee grote EU-lidstaten.

Euroscepsis

Euroscepsis viert hoogtij. Dat blijkt uit onze eigen onderzoeken onder het EenVandaag Opiniepanel, maar ook uit de Eurobarometer van de Europese Commissie zelf. En niet alleen in ons land stijgt de kritiek. In vrijwel elke EU-lidstaat is het aandeel mensen dat een positief beeld heeft van de Europese Unie gedaald.

In 2009 was in twaalf van de – toen nog – 27 lidstaten minimaal de helft van de inwoners positief over de EU. Roemenie voerde de lijst aan: daar was 62 procent positief. Het Verenigd Koninkrijk stond onderaan, daar was slechts één op de vijf burgers (22%) positief. Nederlanders scoorden gemiddeld: 45 procent had rond de verkiezingen van 2009 een positief beeld van de Europese Unie. Dat getal was precies gelijk aan de gemiddelde score van alle EU-inwoners samen: Nederland als thermometer van de hele Unie.

Meerderheid negatief

En de temperatuurdaling die zich de afgelopen vijf jaar in ons land voltrok is opnieuw een goede graadmeter. Nog 31 procent is positief, opnieuw exact gelijk aan het Europese gemiddelde. Inmiddels is er zelfs geen enkel land meer waar een meerderheid van de inwoners positief naar de EU kijkt. In de hele EU is het percentage positieven  dus met 14 procent gedaald, maar er zijn flinke uitschieters. In Cyprus is de daling, niet geheel onverwacht, het sterkst. In 2009 was een meerderheid (52%) daar nog positief over de EU, inmiddels is dat nog een schamele 17 procent.

De enige landen waar de bevolking iets positiever is gaan denken over de EU zijn Hongarije en Letland. Daar steeg het aandeel mensen met een positief beeld van de EU met respectievelijk een schamele 2 en 5 procent.

Hoe kijken mensen tegen de Europese Unie aan? Rood: 20- 35% positief, oranje: 35-50% positief, geel: meer dan 50% positief.

Winst voor eurosceptische partijen

De vraag is nu of de stijgende euroscepsis invloed zal hebben op de verkiezingsuitslag. En als we naar de peilingen in de verschillende lidstaten kijken, lijkt dat zeker het geval. Niet alleen in Nederland, waar de eurosceptische PVV de grootste is in de meest recente zetelpeiling van De Stemming. In veel grote EU-lidstaten staat een eurosceptische partij op winst.

In de op één na grootste lidstaat Frankrijk bijvoorbeeld, waar het Front National van Marine Le Pen volgens de peilingen een kwart van de stemmen kan winnen. In 2009 haalde de partij nog 6,34 procent. Of de UKIP, die volgen Brits onderzoek het stemaandeel bijna ziet verdubbelen tot ongeveer 30 procent. En in Italië, met 73 zetels de derde lidstaat van de unie, haalt komiek Beppe Grillo met zijn tirades tegen de EU bijna evenveel zetels binnen als het complete Nederlandse aandeel. Vijf jaar geleden bestond zijn partij nog niet. Collega Gerardo Greco van het Italiaanse nieuwsprogramma Agorá heeft ons uitgelegd waarom zoveel Italianen in relatief korte tijd negatief over de EU zijn gaan denken, en wat ze willen.

Opvallend is overigens dat in de grootste lidstaat van de EU, Duitsland, het enthousiasme om op een eurosceptische partij te stemmen veel minder groot is dan in veel andere lidstaten. Er is wel een sceptische partij, die Alternative für Deutschland, maar die staat op een paar procent in de Duitse peilingen. We spraken daarom ook met onze Duitse collega Theo Koll van ZDF, die ons uitlegt hoe we de opinie daar moeten begrijpen.

Eurosceptische partijen op winst

Invloed op samenstelling Europees Parlement

De aankomende verkiezingen lijken het Europarlement dus voorgoed te veranderen. De parlementsleden zijn georganiseerd in zeven verschillende fracties, brede allianties van nationale partijen. De Europese Volkspartij (275 zetels) en de Socialisten en Democraten (194 zetels) zijn van oudsher de grootste fracties. Daarnaast zitten momenteel 32 niet-gebonden fractieleden in het EP, vooral afkomstig van eurosceptische partijen waaronder de PVV.

Als we de zetelpeilingen in alle EU-lidstaten combineren, lijkt vooral die laatste groep grote winst te boeken. Met de huidige peilingen zou hun zetelaantal verdriedubbelen, van 32 naar 95 (+63) zetels. Ondanks het verlies van de PvdA in Nederland staan ook de Socialisten en Democraten op winst (+7). En winst voor deze fracties betekent automatisch verlies voor andere groepen. De grootste pijn gaat gevoeld worden bij van oudsher de grootste fractie. De Europese Volkspartij houdt volgens Europese peilingen 217 zetels over (-58).

Samenstelling huidig Europees Parlement en samenstelling Europees Parlement volgens recente peilingen

Natuurlijk, de gegroeide eurosceptische houding van de Europeanen betekent niet dat de eurosceptische partijen het Europees Parlement gaan overnemen. Maar vanaf volgende week zullen in Brussel meer zetels dan ooit bezet zijn door eurosceptische politici. Wat zij de komende jaren bereiken is nog de vraag, maar dat politici van andere partijen –zeker als de sceptici zich verenigen in een fractie- niet meer om ze heen kunnen staat vast.

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."