Een derde verwacht dat 'programkabinet' de problemen van nu kan oplossen

Als het de enige manier is om een kabinet te vormen tussen PVV, VVD, NSC, en BBB, kan iets meer dan de helft leven met een extraparlementaire variant. Maar of die constructie in de praktijk werkbaar is, daar hebben kiezers sterke twijfels over.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 21.000 leden van het Opiniepanel. In zijn eindverslag adviseert informateur Kim Putters de vier partijen om in de volgende fase verder te praten over een extraparlementaire regeringsvorm, door hem omschreven als een 'programkabinet'.

'Niet in staat problemen op te lossen'

Onder alle kiezersgroepen zijn veel vraagtekens over hoe succesvol een kabinet in deze constructie kan zijn. Slechts een derde (31 procent) van alle kiezers verwacht dat een programkabinet met PVV, VVD, NSC en BBB in staat is om de grote problemen in het land aan te pakken. Ruim de helft (53 procent) ziet dat niet gebeuren.

Dat zit hem deels werkwijze. Met alleen een regeerakkoord op hoofdlijnen moet het kabinet steeds in de Tweede Kamer op zoek naar nieuwe meerderheden. Slechts 27 procent denkt dat de partijen op deze manier snel tot beslissingen kunnen komen. "Eindeloze debatten, en wederom geen daadkracht", verwacht een PVV-stemmer.

Stroeve samenwerking

Maar voordat de regeringspartijen überhaupt aan de slag kunnen, moeten ze het eerst met elkaar eens zien te worden over een regeerakkoord. Of dat gaat lukken, is volgens de panelleden nog maar de vraag: "Door de tegenstellingen in de partijen verwacht ik dat elke aanpak van de dringende problemen spaak loopt."

Bovendien is de onderlinge sfeer tussen PVV, VVD, NSC en BBB nu niet al te best, denken de panelleden. 71 procent heeft de indruk dat de verhouding tussen de partijleiders niet goed is. En de leider van de grootste partij helpt daar wat hen betreft niet aan mee: "Wilders blijft onrust stoken, dat kan onmogelijk goed zijn voor het vertrouwen", schrijft een deelnemer.

'Enige wat kan'

Toch is een programkabinet met deze samenstelling voor iets meer dan de helft (55 procent) van alle kiezers acceptabel. Onder de formerende partijen kunnen de kiezers van NSC (79 procent) en BBB (79 procent) zich het meest vinden in deze extraparlementaire vorm. Voor een deel van de NSC-kiezers was dat zelfs een reden voor hun stemkeuze: "Het bevordert debat en voorkomt hopelijk ondoordachte wetten."

De aanhang van de PVV is een stuk minder enthousiast: minder dan de helft (48 procent) ziet deze kabinetsvorm zitten. Zij hadden liever een meerderheidskabinet gezien, maar denken 'door het gedram van Omtzigt' opgescheept te zitten met deze variant. "Als dit het enige is wat kan, dan moet het maar", verzucht een PVV-stemmer.

Gedwongen huwelijk

Of dat een stevige basis is voor een kabinet, valt volgens de panelleden nog maar te bezien. Minder dan een vijfde (18 procent) denkt dat de samenwerking tussen deze partijen stabiel genoeg is om de rit uit te zitten. "Een gedwongen huwelijk gaat meestal scheiden", klinkt het.

Zelfs de kiezersgroepen van de deelnemende partijen zijn er weinig hoopvol over. De achterban van BBB is met 38 procent nog het meest optimistisch, bij de andere drie kiezersgroepen verwacht grofweg een kwart dat een kabinet in deze samenstelling de eindstreep gaat halen.

Wel of niet meewerken?

Met die gedachte staan ook de oppositiepartijen voor een dilemma. In een extraparlementaire variant hebben ook deze partijen de mogelijkheid om ministers en staatssecretarissen te leveren aan het kabinet. Zo zouden zij toch invloed uit kunnen oefenen op het beleid, zonder dat ze deel uitmaken van een coalitie.

In totaal zou iets meer dan de helft (54 procent) van de kiezers van oppositiepartijen het daarom goed vinden als hun partij bewindslieden levert. Met name de kleinere rechtse partijen, zoals Forum voor Democratie (87 procent), SGP (89 procent) en JA21 (90 procent) zien dat wel zitten.

'Vuile handen'

Waar GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans in de uitzending van EenVandaag al duidelijk liet weten dat zijn partij wat hem betreft in elk geval niet meewerkt aan een rechts kabinet, zijn de kiezers van zijn partij minder stellig. De helft (51 procent) ziet een samenwerking met Wilders als 'onmogelijk'. "Het zou het kabinet beter maken, maar je krijgt ook vuile handen. Dan liever oppositie."

Tegelijkertijd zou een iets kleinere groep (41 procent) het wel goed vinden als GroenLinks-PvdA bewindspersonen levert aan het kabinet. Een ministerpost zou een mogelijkheid zijn om toch een paar groene en sociale punten te kunnen realiseren.

Laatste kans

Over één ding zijn de kiezersgroepen van alle partijen, coalitie en oppositie, het in elk geval eens. Als deze formatiepoging voor een programkabinet niet lukt, kunnen PVV, VVD, NSC en BBB beter stoppen met onderhandelen. Ruim driekwart (77 procent) onderschrijft die stelling.

"Het land moet geregeerd worden, en er zijn nog zat andere opties", zegt een deelnemer. Of het dan nieuwe verkiezingen moeten worden, of een poging over centrumlinks, daar zijn de kiezers het nog niet over eens.