Voor het eerst bestaat het kabinet uit evenveel mannen als vrouwen. Diversiteit is landelijk een thema, maar de gemeenteraad is nog vooral wit, man en grijs. Een diverse kieslijst was bij veel lokale partijen ook deze verkiezingen geen prioriteit.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden onder bijna 1.000 huidige gemeenteraadsleden. Een grote groep (45 procent) zegt dat hun gemeenteraad geen goede afspiegeling is van de inwoners in hun gemeente. Dat is een stuk meer dan gemeenteraadsleden 4 jaar geleden zeiden over hun toenmalige gemeenteraad (29 procent).

Groepen onvoldoende vertegenwoordigd

Ondervraagde gemeenteraadsleden misten de afgelopen 4 jaar vooral collega's met een beperking, met een migratieachtergrond, LHBTIQ+'ers en jongeren. "Mijn raad, en degenen die ik verder ken, bestaan vooral uit grijze mannen met tijd en zin om nog iets te doen. En de paar jongeren met interesse haken af op de vergoeding", zegt een raadslid.

Het bewustzijn over het thema diversiteit lijkt de afgelopen jaren te zijn gegroeid. Een gemeenteraadslid daarover: "Volgens mij zijn er in veel gemeenteraden wel meer kleuren bijgekomen, maar ik voel de laatste jaren toch steeds sterker dat de verhoudingen scheef zijn en dat dat niet goed is."

Moeite met kandidaten vinden

Ondanks dat besef, zegt een forse groep gemeenteraadsleden (42 procent) dat een diverse kieslijst ook bij de komende verkiezingen geen prioriteit was. "Als je genoeg mensen gevraagd hebt en er geen animo is, dan ben je blij met diegenen die het wel aandurven", vat een van de ondervraagde gemeenteraadsleden samen. Vier op de tien gemeenteraadsleden (40 procent) zeggen in het onderzoek dat hun partij moeite had om deze verkiezingen kandidaten te vinden.

Opvallend is het contrast tussen stad en dorp. Volgens een kwart van de gemeenteraadsleden in de grootste gemeenten (25 procent) waren geschikte kandidaten lastig te vinden. Dat cijfer is een stuk hoger (54 procent) onder gemeenteraadsleden in kleinere gemeenten. Een gemeenteraadslid uit zo'n gemeente licht toe: "Diversiteit is misschien hip in de landelijke politiek, maar de realiteit is hier dat we hard ons best moeten doen om überhaupt mensen te vinden."

'Raad hoeft geen afspiegeling te zijn'

Maar naast het beperkte aanbod aan kandidaten is er nog een andere verklaring voor het gebrek aan diversiteit op de kieslijst. Een flink deel van de ondervraagde gemeenteraadsleden (29 procent) vindt het niet nodig dat de gemeenteraad een goede afspiegeling is, vooral omdat zij het idee hebben andere groepen inwoners zelf goed te kunnen vertegenwoordigen.

"Een witte man kan net zo goed de belangen van moslims behartigen of andersom, daar is niets mis mee", vindt een ondervraagde. Andere gemeenteraadsleden betwijfelen dat: "Veel raadsleden die ik ken denken op te kunnen komen voor anderen. Ik vind dat naïef. Je mist gewoon andere invalshoeken en bredere thema's in de raad."

Negatief bejegend om identiteit

Uit het onderzoek blijkt ook dat ondervertegenwoordigde groepen, zoals mensen met een migratieachtergrond, vrouwen en jongeren, last hadden van bejegeningen vanwege hun identiteit. Een groot deel zegt zich niet altijd geaccepteerd te hebben gevoeld om wie ze zijn door burgers (50 procent), gemeenteraadsleden uit andere partijen (57 procent) of wethouders en de burgemeester (45 procent).

In de praktijk leidde dat tot vervelende ervaringen, zowel binnen als buiten de gemeenteraad. Drie op de tien gemeenteraadsleden uit ondervertegenwoordigde groepen kregen de afgelopen jaren minstens één keer een negatieve opmerking van burgers over wie ze zijn. Ongeveer evenveel van hen kregen die van gemeenteraadsleden van andere partijen. Nog eens 15 procent werd weleens negatief bejegend door een burgemeester of wethouder.

'Huisvrouwtje dat politicus wil spelen'

"Als je me 'mevrouwtje' noemt, vind ik dat behoorlijk negatief. Vooral de toon die aangeslagen wordt als je een vraag stelt, is niet prettig. Zelfs de burgemeester had hier de neiging toe", illustreert een gemeenteraadslid. Ook vrouwen in hoge posities in de gemeenteraad geven voorbeelden waarin mannelijke collega's op hen neerkijken: "Ik ben een 'huisvrouwtje dat politicus wil spelen'. Ik ben geen huisvrouw, maar vice-voorzitter van de raad."

De meesten werden naar eigen zeggen voldoende gesteund door hun politieke collega's, maar in een aantal gevallen gebeurde dat niet. Zo kreeg een kwart (23 procent) naar eigen zeggen onvoldoende bijstand van het college van burgemeesters en wethouders na negatief gedrag. 14 procent kreeg dat niet van het lokale bestuur van hun partij. "Ze mochten maar doorgaan met hun negatieve gedrag en daar moet je maar tegen kunnen. Voor mij was het één van de redenen om als raadslid te stoppen", besluit een ondervraagde.

Zo'n 4 op de 10 deelnemers aan het EenVandaag Opiniepanel maken zich redelijk tot veel zorgen om hun pensioen. Want, vragen zij zich af, wat betekent het bijvoorbeeld voor hun pensioengeld als de beurskoersen kelderen? "Geen één-op-éénrelatie."

Het overhevelen van pensioenen naar het nieuwe pensioenstelsel is één van de grootste financiële operaties die ooit in Nederland werd uitgevoerd.

Zorgen over de toekomst

Door groeiende onzekerheid en instabiele beurzen nemen de zorgen toe. Leden van het EenVandaag Opiniepanel vragen zich af: 'Behoud ik mijn pensioen straks wel, en hoeveel blijft daarvan over?'

Dat geldt ook voor pensionado Peter van Vliet. Ruim 40 jaar bouwde hij pensioen op bij Radio Holland. Tot nu toe heeft hij geen klagen: afgelopen januari ontving hij nog een verhoging. Maar hij maakt zich ook zorgen over de toekomst. Van Vliet vraagt zich af of de hoogte van zijn pensioen straks nog wel vaststaat. Of dat het kan gaan schommelen.

Geen één-op-éénrelatie

Die zorgen zijn deels terecht, zegt Leontine Treur. Zij is senior-econoom bij RaboResearch en gespecialiseerd in pensioenen. "Pensioenfondsen beleggen. Dus als de beurs beweegt, dan merken pensioenfondsen daar wat van. Maar pensioenfondsen beleggen niet alleen in aandelen, ze hebben een gespreide portefeuille waar ook obligaties inzitten. Vastgoed dus."

Er is volgens Treur dus geen één-op-éénrelatie tussen schokken op de beurs en de hoogte van het pensioen. "Daarnaast heb je buffers en meer mogelijkheden om te zorgen dat een beursklap niet in één keer bij de pensioenuitkeringen terechtkomt."

Eigen pensioenpotje

En hoe zit dat dan straks als het nieuwe pensioenstelsel voor iedereen is ingegaan? In het oude systeem belooft een pensioenfonds hoeveel pensioen je later precies krijgt. Jij en je werkgever betalen hier iedere maand premie voor. Al dit geld gaat samen in één grote pot, het zogenaamde collectieve pensioenvermogen. Dit geld wordt geïnvesteerd, en met de opbrengst hiervan betaalt het pensioenfonds de pensioenen uit.

In het nieuwe systeem heeft iedereen een eigen pensioenpotje. Je pensioen staat niet meer vooraf vast, maar kan veranderen. Hoeveel pensioen je krijgt, hangt dan bijvoorbeeld af van hoe goed de beleggingen gaan, hoe hoog de rente is en hoe oud mensen gemiddeld worden. Daardoor kan je pensioen hoger of lager worden.

Beurs herstelt zich altijd weer

Treur benadrukt dat het nieuwe stelsel bedoeld is om meer rendement te behalen, zodat pensioenen beter mee kunnen groeien met de inflatie. En méér rendement betekent volgens haar soms óók méér risico.

Toch zal een enorme koersval op de beurs volgens Treur de pensioenen niet laten verdampen, omdat de beurs zich ook altijd weer herstelt. "Ook tijdens de covidpandemie en de dotcom-crisis is de beurs flink ingeklapt, maar daarna ook weer hersteld. En die grote schokken hebben gepensioneerden nooit gemerkt."

'Altijd goed rendement'

Ook volgens voorzitter Ger Jaarsma van de Pensioenfederatie hoeven we in het nieuwe systeem niet ineens lagere pensioenuitkeringen te verwachten, als het op de beurs tegenzit. Dit komt vooral door de manier waarop pensioenfondsen hun geld beleggen. "Het zijn langetermijnbeleggers. Wij kijken dus 20, 30, 40 jaar vooruit. Over eventuele schommelingen maken we ons daarom niet zo heel erg druk, omdat die in de tijd wel weer uitvlakken."

"In het nieuwe stelsel blijven wij op dezelfde manier beleggen als in het oude", legt Jaarsma uit. "En dat betekent dat we naast beleggen in aandelen, ook beleggen in obligaties, vastgoed en leningen. Door die risicospreiding maken wij voor de toekomst altijd een goed rendement."

Risico's delen

Toch is niet iedereen er gerust op. In de Tweede Kamer is NSC een van de partijen die zorgen heeft. Agnes Joseph is Kamerlid voor die partij en is bang dat mensen nu al vaste pensioenuitkeringen gewend zijn en dat dit met het nieuwe systeem minder zeker is.

Joseph: "Iedereen krijgt straks, afhankelijk van de leeftijd, een risicovoller of minder risicovol beleggingsbeleid. Er wordt nog wel een klein buffertje aangehouden om risico's te delen, maar dat is veel kleiner. En daarmee kun je natuurlijk veel minder risico's opvangen en delen met elkaar dan nu."

Het voortbestaan van tientallen hospices in Nederland wordt bedreigd. Zorgverzekeraars gaan een lagere vergoeding voor verpleging betalen en dat raakt de hospices. In Rotterdam is daarom al besloten de deuren van een hospice te sluiten.

Hospice De Vier Vogels - waar van oudsher 24 uur per dag verpleegkundige zorg beschikbaar is - stopt in juni. Verzekeraar Zilveren Kruis betaalt vanaf 1 april namelijk minder voor de inzet van verpleegkundigen en dat leidt ertoe dat het hospice niet meer genoeg verpleegkundigen heeft.

Lager tarief, minder zorg

"Een 'bijna-thuis-huis', zoals wij zijn, wordt gefinancierd met subsidie van het ministerie van Volksgezondheid. Daarnaast betalen bewoners een eigen bijdrage. We werken met vrijwilligers en verpleegkundigen van de Rotterdamse zorgorganisatie Laurens", legt bestuurslid Jos van Huut uit.

"De verzekeraar betaalt Laurens daarvoor een dagprijs en dat bedrag gaat per 1 april zozeer omlaag dat het inzetten van verpleegkundigen voor 24-uurs zorg minder wordt."

Een van de laatste bewoners

De afgelopen 25 jaar verzorgden de medewerkers van De Vier Vogels stervende patiënten in vier verschillende kamers. Liesbeth Looren de Jong bijvoorbeeld, die er onlangs overleed. Zij was daarmee een van de laatste bewoners.

Haar broer Louis zocht haar bijna dagelijks op. "Mijn zus is net geen 80 geworden, dat zou ze aanstaand weekend zijn geworden", vertelt hij.

'Uitkijken naar de dood'

"De afgelopen 2 jaar waren zwaar voor haar, door lichamelijke problemen", vertelt Looren de Jong over zijn zus, die afgelopen januari werd opgenomen in De Vier Vogels. "Het was een tamelijk dramatische keuze tussen een been-amputatie of naar het hospice. Ze koos voor het laatste, een keuze voor de dood."

"Ze is uit gaan kijken naar de dood in alle rust en alle vrede en is uiteindelijk overleden door euthanasie. "

Klein hospice

Dat De Vier Vogels een klein hospice is, speelt een rol bij de sluiting. Maar uiteindelijk zijn de lagere tarieven van de zorgverzekeraar doorslaggevend.

En De Vier Vogels is niet het enige bijna-thuis-huis in Nederland. Er zijn er ongeveer 120. VPTZ, de koepel voor vrijwilligersorganisaties in de palliatieve terminale zorg, en zorgprofessionals, verwacht dat er meer in de problemen komen door de bezuinigingen.

Ander soort vrijwilligers

De hospices moeten hun aanpak veranderen en meer met vrijwilligers werken, is de boodschap vanuit de zorgverzekeraars. Maar of dat bij iedereen lukt is de vraag, zegt voorzitter van De Vier Vogels Marjo de Bot.

"We zien dat het soort vrijwilligers aan het verschuiven is. Het zijn vaker wat jongere mensen die betekenis zoeken, dat is mooi. Maar het nadeel is: hun beschikbaarheid is minder dan die van de oudere vrijwilligers." Een rooster rondmaken is lastig en 24-uurs verpleegkundige zorg is met deze bezuiniging sowieso niet meer waar te maken.

Mogelijk tientallen hospices in de problemen

Naar aanleiding van De Vier Vogels heeft Zilveren Kruis zich uiteindelijk constructief opgesteld en gezegd dat ze een overgangsperiode willen aanbieden. Maar dat komt voor De Vier Vogels te laat. Het besluit is genomen.

"Heel erg spijtig", vindt Carla Aalderink van koepelorganisatie VPTZ het dat De Vier Vogels moet sluiten. "Hospices zijn eigenlijk 'out of the blue' door zorgverzekeraars geconfronteerd met lagere tarieven. Met als gevolg minder uren zorg en een veel te groot beroep op vrijwilligers." Ze verwacht dat tientallen hospices, net als De Vier Vogels, in de problemen komen. "Als er niet wordt ingegrepen, zullen die allemaal verdwijnen."

'Structurele oplossing nodig'

"Een overgangsperiode, zoals Zilveren kruis aanbiedt, klinkt mooi, maar is een incidentele oplossing. Wij willen een structurele, zodat je niet van incident naar incident holt", zegt Aalderink.

Ze wijst erop dat onderzoek juist laat zien dat er in de toekomst meer hospices nodig zijn, vanwege onder andere vergrijzing en een minder groot sociaal netwerk. "We moeten daarom juist zuinig zijn op onze hospicebedden." Aalderink vindt de bezuiniging dan ook 'ondoordacht' met 'verstrekkende financiële gevolgen'. Vrijwilligers komen erdoor onder druk te staan, benadrukt ze. "Het risico is dat ze afhaken omdat ze denken: er wordt meer van mij verwacht en dat kan ik niet."

Moeilijker om thuis te sterven

Of er een alternatief is, volgens Aalderink? "Dat is een heel terechte vraag. We hebben eerder gezien dat het in de wijkverpleging, waar ook geduwd werd op de tarieven, moeilijker werd voor mensen om thuis te sterven. Het idee was toen dat meer mensen naar een hospice moesten."

"Maar als de zorg daar dan ook geminimaliseerd wordt, wat dan? Dan moet je jezelf de vraag stellen waar mensen dan nog kunnen overlijden. Ziekenhuizen zijn er ook niet op ingericht om mensen voor langere tijd een bed te bieden om daar te overlijden."

Staatssecretaris zoekt oplossing

De verantwoordelijk staatssecretaris Vicky Maeijer laat in een reactie weten in gesprek te zijn met de sector om te voorkomen dat meer hospices omvallen.

"Onder leiding van mijn ministerie is gesproken tussen zorgaanbieders, zorgverzekeraars en VPTZ. Er is afgesproken dat Zorgverzekeraars Nederland en ActiZ hun achterban zullen oproepen om snel het gesprek aan te gaan om te voorkomen dat hospices omvallen door de lagere tarieven, dan wel het minder aantal uren aan wijkverpleging. Voor half april wordt dit overleg herhaald om te kijken hoe het ervoor staat."