Mensen zijn massaal voor het schrappen van de btw op groente en fruit (93 procent). De helft is van plan om dit bij een prijsverlaging ook vaker te kopen. Er is ook steun voor een suikertaks en het beperken van fastfoodketens bij scholen.

Dat blijkt uit het grote leefstijlonderzoek van EenVandaag onder ruim 34.000 mensen. EenVandaag legde verschillende maatregelen voor die het kabinet overweegt om gezond eten makkelijker te maken. Gezond voedsel goedkoper maken helpt volgens de meeste ondervraagden (52 procent) het best om mensen gezonder te laten eten. Ze vinden het belangrijk dat dit voor iedereen beschikbaar wordt.

Overgewicht en weinig groente

Veel van de deelnemers worstelen zelf met hun gezondheid. De helft heeft een beetje (37 procent) of veel (10 procent) overgewicht (obesitas). En een op de drie van alle deelnemers (32 procent) zegt wel gezonder te willen eten, maar geeft aan dat het niet lukt in de praktijk. In de groep met obesitas is dat twee derde (66 procent).

Veel mensen vinden het lastig om genoeg groente te eten, 200 gram per dag of meer. Twee derde (66 procent) doet dit 5 dagen in de week of vaker. Maar een derde (33 procent) lukt dit maar maximaal 4 dagen per week, 5 procent eet zelfs bijna nooit groente.

Ongezond goedkoop, gezond te duur

Ze eten vooral weinig verse groente en fruit, omdat ze die simpelweg te duur vinden. Het verschil in prijs met ongezond voedsel is nu te groot. Dan is de keuze, zeker naarmate mensen minder te besteden hebben, snel gemaakt. "Gezond eten is voor mij te duur. Een bak friet met een frikandel kost mij minder dan avondeten met verse groente en een stuk fruit toe", motiveert een panellid.

Een ander schrijft: "Met alleen die dure groente heb je nog maar een halve maaltijd. Er wordt door de supermarkten en overheid niets gedaan aan meer gezond voedsel voor redelijke prijzen, door een machtige lobby in Nederland en Europa van voedselproducenten." Ook wijzen ondervraagden erop dat groente en fruit maar beperkt houdbaar zijn: als je pech hebt, gooi je niet alleen je bananen, maar ook je geld weg.

Meer groente en fruit als het goedkoper is

De btw afschaffen is dan ook zeer welkom en lijkt effect te hebben. De helft van de deelnemers (50 procent) is van plan meer groente en fruit te kopen als de prijs omlaag gaat. Dat geldt ook voor de groep die nu weinig groente eet (56 procent) en de 2000 mensen met een minimuminkomen (52 procent) die het onderzoek invulden. Voor hen zijn gebrek aan geld van grote invloed op hun gezondheid.

Volgens sommigen moet het kabinet opschieten met het invoeren van de btw-verlaging van 9 naar 0 procent, die in het regeerakkoord staat. Bovendien vinden ze dat de prijs nog wel wat verder omlaag mag vanwege de hoge inflatie. Want, zegt iemand met een kleine beurs: "17 cent op 2 euro is niet heel veel. In de bijstand is het prioriteiten stellen. Met zulke bedragen gaat het niet hard. Maar alle beetjes helpen."

Suikertaks

Een kleinere meerderheid is voor het invoeren van een suikertaks (55 procent). In het regeerakkoord staat dat het kabinet producten met suiker, zoals frisdranken, zwaarder wil gaan belasten. Voorstanders vinden het een goede zaak om het gebruik van allerlei onnodige en ongezonde suiker, te ontmoedigen. Wel zijn veel mensen sceptisch over de uitvoering van de maatregel omdat er in heel veel producten suiker zit. "Gaan ze dat dan allemaal belasten, of gebeurt dat per hoeveelheid suiker?", vragen ze zich af.

Een kwart (27 procent) verwacht dat ze minder suikerhoudende producten zullen kopen als de prijs met zo'n 10 procent omhoog gaat. De grootste groep deelnemers (47 procent) laat zich niet weerhouden om iets zoets te kopen als ze daar trek in hebben. Omdat ze zichzelf wat lekkers gunnen, of omdat ze de de discipline niet kunnen opbrengen om te minderen.

Goed gevoel van ongezond eten

Voor sommigen is stress een belangrijke factor bij het eten van zoetigheid. "Wanneer ik veel stress ervaar, is mijn eerste impuls om een stuk chocola of een bak ijs te pakken", zegt een liefhebber. Een kwart (23 procent) denkt dat ze over de hele linie gezonder zouden leven als ze minder stress zouden hebben. Dit geldt het sterkst voor mensen met obesitas (34 procent).

Jezelf trakteren en stress wegeten speelt ook een rol bij het eten van fastfood. Snacks als een broodje kroket of een pizza zijn mateloos populair. Twee derde (66 procent) is wel voorstander van het plan van staatssecretaris Van Ooijen om het aantal fastfoodketens rond scholen te beperken. "Kinderen van nu zijn veel te dik, je moet de kat niet op het spek binden", zegt iemand.

Overheid moet zich niet met alles bemoeien

Een kwart (24 procent) ziet weinig in zo'n fastfoodmaatregel: "Dat gaat echt niet werken. Dan gaan ze bunkeren op het moment dat ze er wel bij kunnen. Het is betuttelend."

Het onderzoek van minister Staghouwer van landbouw naar een vleestaks valt het slechtst van alle kabinetsmaatregelen. Hier is geen meerderheid voor.

President Donald Trump zette deze maand een Salvadoriaan de VS uit. Dat mocht niet, bleek achteraf. Het Hooggerechtshof eist nu dat de president deze uitzetting terugdraait. Maar Trump weigert. Dit zorgt voor woede in het land, ook bij zijn kiezers.

Trump negeert vaker de uitspraken van rechters, maar nooit eerder een van het Hooggerechtshof. Toch lijkt het alsof zijn houding tegenover het hoogste rechtsorgaan in de Verenigde Staten geen gevolgen zal hebben. En hierdoor rijst de vraag: is de wet nog wel wat waard in de VS? We vroegen het aan Amerika-verslaggever Tom van 't Einde.

1. Wat is er precies gebeurd in de Verenigde Staten?

"Het gaat dus om Kilmar Abrego Garcia die legaal in Amerika verbleef. Hij woonde met zijn vrouw en kinderen in de staat Maryland en is eigenlijk zomaar opgepakt en op het vliegtuig gezet, zonder een proces", legt Van 't Einde uit.

Abrego Garcia werd op bevel van president Donald Trump naar een terreurgevangenis in El Salvador gevlogen. Maar achteraf blijkt dat dit wettelijk niet mag. "En daarvan heeft Trump al gezegd: dat was een fout, hadden we nooit moeten doen", weet Van 't Einde. "En dat is heel bijzonder, dat Trump zelf toegeeft dat hij fout zit. Het is uniek."

2. Wat wordt er gedaan om deze fout recht te zetten?

"Het Hooggerechtshof heeft gezegd dat dit niet klopt", antwoordt de Amerika-verslaggever. Het is dan ook de bedoeling dat Abrego Garcia terugkeert naar de Verenigde Staten. Maar dat is tot nu toe nog niet gebeurd. "Trump weigert dit te doen. Hij zegt dat hij officieel niet bij machte is om deze man terug te halen uit El Salvador." Alleen daar blijkt niets van te kloppen.

"Trump en de Amerikaanse regering betalen voor de gevangenen die ze in deze gevangenis in El Salvador stoppen. Daar gaat zo'n 6 miljoen aan Amerikaans geld naartoe. Ook heeft hij een heel goede band met de president van El Salvador, Nayib Bukele. Die was gister zelfs nog in het Witte Huis. Dus als Trump zegt dat die meneer per direct moet worden teruggevlogen, dan is dat zo geregeld. Maar hij wil dat niet en negeert hier dus ook de uitspraak van het Hooggerechtshof mee. En dat is wel echt uniek."

3. Waarom kiest Trump ervoor om deze uitspraak te negeren?

Volgens Van 't Einde heeft dit vooral te maken met dat Trump meer macht wil hebben dan hij daadwerkelijk heeft. "Hij wil kijken hoe ver zijn macht echt reikt. Als president wil hij veel meer macht hebben dan hij eigenlijk heeft vanuit zijn ambt, dus probeert hij dit op zoveel mogelijk vlakken uit te breiden en te kijken óf er wordt ingegrepen."

"En als hij hier vrijspel krijgt dan geeft hem dat ook weer ruimte op andere gebieden", denkt de verslaggever. "Dus het is eigenlijk gewoon een spel dat hij speelt."

4. Zijn andere Republikeinen het eens met Trumps?

"Hij wil dat iedereen loyaal is aan hem, dat niemand iets tegen hem durft in te gaan", zegt Van 't Einde. En dat geldt ook voor zijn partijgenoten. Wie hem tegenspreekt raakt vaak zijn of haar baan in de politiek kwijt. Mochten ze het niet eens zijn met de president, zullen ze dat dus niet makkelijk uiten.

"Vroeger waren er mensen die zich durfden uit te spreken tegen Trump zijn plannen, maar die zijn nu allemaal weg. Zij zijn allemaal bang voor hem. Zijn minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio bijvoorbeeld, die was vroeger heel kritisch maar die is nu bang om een onvertogen woord over Trump uit te spreken." Wat Trump doet is volgens de Amerika-verslaggever dan ook 'pure intimidatie'.

5. Wat betekent dit voor de democratie in de VS?

Als er niemand ingrijpt, kan dit volgens de verslaggever grote gevolgen hebben voor burgers van de Verenigde Staten. "Hij kan dan alle wetten in de wind gaan slaan. En als hij er zin in heeft kan hij ook Amerikaanse staatsburgers het land uitzetten of deporteren naar een andere gevangenis, zonder enig proces."

De Amerikaanse president heeft eerder al laten weten hier best voor open te staan, weet Van 't Einde. "Het kan dus elke Amerikaan die een politieke tegenstander van Trump is overkomen. Het is nu nog niet zover, maar dat is wel wat er op het spel staat."

6. Is er hier al iets van te merken in de maatschappij?

Volgens Van 't Einde wel. Hij noemt als voorbeeld Donald Trumps eis aan de prestigieuze Amerikaanse universiteit Harvard. "Daar wil hij bepalen wat voor lessen ze geven, ze mogen geen diversiteitsbeleid meer hebben en pro-Palestijnse demonstraties moeten worden verboden."

Harvard weigert dit tot nu toe te doen. Als tegenreactie heeft de regering maandag 2,2 miljard dollar aan overheidsgeld voor de universiteit bevroren. Dit komt neer op zo'n 1,9 miljard euro. "De democratie is dus zeker in gevaar."

7. Is er iemand die Trump kan tegenhouden?

Dat kan nog weleens moeilijk worden, denkt Van 't Einde. Ook noemt hij het gedrag van Trump tegenover het Hooggerechtshof gek: "Het bestaat nota bene voor een heel groot deel uit conservatieve rechters. En drie van de zes heeft hij zelf benoemd. Dus een meerderheid staat helemaal aan Trump zijn kant." Maar zelfs daar wil de president dus niet naar luisteren. "De 'checks and balances', zoals dat zo mooi heet, die in een democratie zijn verweven die werken straks misschien dus niet meer."

8. Wat betekent dit voor het bondgenootschap tussen Europa en Amerika?

"Die vriendschap zijn we natuurlijk sowieso aan het verliezen", antwoordt Van 't Einde. "Amerika heeft zich altijd opgesteld als voorbeeld van hoe je een democratie kan inrichten. Ze hebben zichzelf ook jarenlang verkocht aan de rest van de wereld, maar die tijd is wel voorbij."

Maar bondgenoten zijn we nog wel en dat zullen we voorlopig nog blijven, voorspelt hij. "Europa is ook heel opportunistisch. Als we geld kunnen verdienen, dan zijn we ook bondgenoten met dictators en autocraten. Dus stel dat het echt die kant opgaat met de Verenigde Staten, dan kunnen we dat nog prima blijven."

De opvang van Oekraïners in Nederland loopt spaak. Er is acuut meer geld nodig. De twaalf Commissarissen van de Koning en een delegatie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten houden daarom donderdagochtend spoedberaad met asielminister Faber (PVV).

Gemeenten kunnen de voortdurende en oplopende vraag naar opvanglocaties voor Oekraïners niet bijbenen. Daardoor worden Oekraïense gezinnen die net in Nederland aankomen vaak van het kastje naar de muur gestuurd, van de ene gemeente naar de andere. In het uiterste geval kan het Rode Kruis een hotelovernachting aanbieden aan gezinnen, ouderen of zieke mensen.

121.000 Oekraïners in Nederland

Inmiddels hebben ruim 121.000 Oekraïners zich geregistreerd bij Nederlandse gemeenten. Dat is het hoogste aantal sinds de invasie van Rusland in Oekraïne in februari 2022. Het 'record' wordt van maand tot maand verbroken, mede omdat er bijna geen uitstroom is.

De afspraak donderdag tussen alle Commissarissen van de Koning en de minister is heel kort tevoren gepland. Om de volle agenda's te omzeilen, gaat het om een online overleg. Al om half negen 's ochtends begint de bespreking.

Geen helder plan

"Hier in Utrecht zitten we helemaal vol. We hebben het laatste bed deze week moeten vergeven", zegt Rachel Streefland. Zij is wethouder in Utrecht en verantwoordelijk voor de portefeuilles Asiel en Integratie.

"Er is nergens meer plek. Het grote vraagstuk is nu dat we of bestaande locaties moeten verlengen of nieuwe locaties moeten vinden. En er komt geen enkele helderheid hoe we dat moeten doen. We zijn bang dat het gaat leiden tot mensen op straat."

'Wegkijken kan echt niet meer'

Streefland is ook bestuurslid van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en zit donderdag bij het spoedoverleg met de asielminister. De provincies en de gemeenten willen dat minister Faber op korte termijn helderheid geeft over de financiering van nieuwe locaties of die verlengd moeten worden.

"Wegkijken kan echt niet meer. We moeten voorkomen dat mensen op straat komen, terwijl het echt vaak om vrouwen en kinderen gaat. We hebben ons te verhouden tot de Europese wetgeving dat mensen moeten worden opgevangen als mensen in oorlog zijn."

Tientallen vluchtelingen per week

Regiomanager Midden-Nederland van het Rode Kruis Cora Gerritsen, ziet wat het betekent dat gemeenten geen ruimte meer hebben. "We ontvangen enkele tientallen mensen uit Oekraïne elke week. Sinds de Jaarbeurs is gesloten in augustus vorig jaar en omdat ze niet bij gemeenten terecht kunnen, komen ze als laatste kans bij het Rode Kruis, ook hier in Utrecht."

"En dan lopen ze hier binnen met koffers, met een kind op de arm, oud, jong, of ziek. Op die manier komen ze hier aan en dan hopen ze nog ergens een plekje te vinden."

Laatste hoop

"We luisteren naar hun verhaal, waar ze vandaan komen, wat ze hebben meegemaakt onderweg, we laten ze even bijkomen", gaat Gerritsen verder. "En we kijken dan of we een plekje voor ze kunnen vinden. Inmiddels zijn ze dan al bij een gemeente geweest, bij verschillende gemeenten soms, en daar is het niet gelukt."

"En daar horen ze: er is geen plek meer in Nederland. En dan bellen we met de Veiligheidsregio's of locaties in het land, die wij goed kennen, of er wellicht tóch nog plek is. We willen met z'n allen graag dat er via gemeentes plekken gevonden worden. Maar het lukt gewoon niet meer. En dan is het Rode Kruis voor deze mensen de laatste strohalm."

'Er is nog steeds geweld'

Waarom er nu, 3 jaar na het uitbreken van de oorlog, nog steeds mensen uit Oekraïne naar Nederland komen? "Er is nog steeds geweld", antwoordt de regiomanager.

"We hebben afgelopen weekend gezien wat er in Soemy gebeurd is. En dat is op verschillende plekken in Oekraïne nog steeds aan de gang. Mensen beslissen nog steeds om hun land te verlaten en komen dus ook naar Nederland."