Algemeen geaccepteerd, je eigen verantwoordelijkheid en een kleine pakkans. Zomaar wat redenen voor fietsers om de fiets te pakken met te veel alcohol op. 44 procent deed dat het afgelopen jaar. Ogenschijnlijk onschuldig, maar ook levensgevaarlijk.

Want het aantal incidenten met beschonken fietsers is de afgelopen jaren flink toegenomen en dat baart artsen op de spoedeisende hulp zorgen. "Laatst hadden we een jonge dame die zo hard van haar fiets gevallen was dat ze een hele rij tanden miste", vertelt spoedeisende hulp arts David Baden van het Diakonessenhuis in Utrecht.

'Veel slachtoffers met hun fiets'

Hij gaat verder: "Op uitgaansavonden of dagen dat mensen meer drinken, zoals bij sportwedstrijden, is het altijd drukker op de spoedeisende hulp. Veel van de slachtoffers zijn gevallen met hun fiets."

Niet voor niks mogen fietsers in Nederland maximaal 0,5 promille alcohol in hun bloed hebben, dezelfde grens als bij automobilisten. Maar uit onderzoek onder bijna 10.000 fietsers uit het EenVandaag Opiniepanel blijken zij die grens in grote getalen te overschrijden. 27 procent deed dat het afgelopen jaar meerdere keren; 17 procent een enkele keer.

'Denk er niet over na'

Belangrijkste verklaring voor dit gedrag is de maatschappelijke acceptatie, in de samenleving als geheel, in hun omgeving en bij henzelf. 57 procent vindt het 'normaal' om met 3 glazen alcohol of meer de fiets te pakken.

Een fietser schrijft daarover: "Ik denk eigenlijk nooit na over deze vraag. Ik drink en ga dan op de fiets naar huis, of ik nu veel of weinig alcohol op heb." Iemand anders schrijft over het gemak waarmee hij op de fiets stapt: "Zolang ik nog vooruit kom, blijf ik fietsen."

Geen alternatief

Opvallend is dat de acceptatie vooral hoog is onder jonge fietsers. 73 procent zegt dat de fiets een geaccepteerd vervoermiddel is als je gedronken hebt. Voor hen speelt ook mee dat alternatieven nog minder aantrekkelijk, te duur of er gewoon niet zijn op momenten dat ze hebben gedronken.

"Ik begrijp dat dit niet verstandig is", zegt iemand daarover, "maar aangezien taxi's erg duur zijn en openbaar vervoer 's nachts niet rijdt, is dit mijn enige optie." Een ander schrijft: "Mijn dichtstbijzijnde uitgaansgelegenheid ligt op 5 kilometer afstand, dus als ik op stap wil en bier wil drinken, heb ik weinig keus dan op de fiets te gaan."

Eigen verantwoordelijkheid

Verder hebben fietsers het idee dat je anderen niet zo snel kan duperen als in de auto. Omvallen, tegen een boom oprijden, in de sloot fietsen: op de fiets kun je vooral jezelf wat aan doen en dat is je eigen verantwoordelijkheid, is de gedachte.

Een kwart van de fietsers (25 procent) geeft in het onderzoek toe wel eens te zijn gevallen met te veel alcohol op. Voor de meesten viel de schade na die val mee, 23 procent hield daar niets of nauwelijks wat aan over; 2 procent had zwaarder letsel. Iemand schrijft ter illustratie: "Ik ben met de fiets de Singelgracht in Amsterdam in gereden toen daar ijs op lag en hield daar een schedelbasisfractuur aan over."

Weinig controle

Daarbij weet lang niet iedereen dat er grenzen zijn als het gaat om het gebruik van alcohol op de fiets. 4 op de 10 (39 procent) zijn niet op de hoogte van de regel dat je niet met meer dan 0,5 promille alcohol in je bloed op de fiets mag zitten.

61 procent weet dat wel, maar doet het toch. Voor die fietsers is de lage veronderstelde pakkans ook een factor. Van alle fietsers achten 9 op de 10 de kans klein dat ze op de routes die zij als fietser wel eens afleggen, worden gecontroleerd op alcohol. Volgens driekwart (77 procent) is die kans zelfs heel klein.

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."