Ondanks chagrijn over de formatie zien kiezers andere coalities dan die met PVV, VVD, NSC en BBB niet zitten. En als deze partijen er niet uit komen, willen ze nieuwe verkiezingen en niet een formatiepoging onder GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder kiezers uit het Opiniepanel. Voor 15 mei moet er volgens de informateurs een akkoord liggen tussen de rechtse partijen, maar als dat niet lukt is de boodschap van kiezers glashelder: 6 op de 10 vinden dat er dan nieuwe verkiezingen moeten komen. Het alternatief, een formatiepoging over links met GL-PvdA, VVD, NSC en D66, is een stuk minder populair.

Nieuwe verkiezingen of formatiepoging GL-PvdA als formatie klapt?

VVD- en NSC-kiezers: niet met GL-PvdA

Sowieso vinden de meeste kiezers dat een rechts kabinet er 'gewoon' moet komen. 59 procent noemt die coalitie acceptabel. VVD en NSC zouden ook samen met GL-PvdA en D66 een meerderheidskabinet kunnen vormen, maar dat ziet maar een derde van alle kiezers zitten. Voor een meerderheid (63 procent) is die coalitie onacceptabel.

Ook bij kiezers van formerende partijen is er nog altijd een uitgesproken voorkeur voor een rechtse coalitie. Niet alleen PVV- en BBB-kiezers, maar ook VVD- en NSC-kiezers zien een kabinet met Timmermans niet zitten. Zo noemt 82 procent van de VVD-kiezers een coalitie tussen PVV, VVD, NSC en BBB acceptabel en slechts 26 procent de variant met GL-PvdA, VVD, NSC en D66. Vergelijkbare cijfers bij NSC-kiezers: 77 procent wil over rechts en een kwart over links.

Alle kiezers en kiezers formerende partijen over acceptabele coalities

Geen kabinet voor 15 mei

Een rechtse coalitie heeft dus nog altijd de publieke opinie mee, maar kiezers denken niet dat de deadline van 15 mei gehaald wordt. Dan moet er volgens de informateurs een akkoord liggen, maar slechts 13 procent verwacht dat er over 2 weken witte rook is. Een grotere groep (36 procent) denkt dat het uiteindelijk wel lukt, maar niet voor 15 mei.

Ruim 4 op de 10 (44 procent) denken dat deze formatie klapt. Opvallend is dat ook een fors deel van de kiezers van formerende partijen (31 procent) dat verwacht. Kiezers wijzen vooral naar andere partijen dan die van hun stemkeuze. Een VVD-kiezer schrijft daarover: "PVV is onberekenbaar, NSC is een vraagteken en BBB is niet reëel."

Chagrijn over verloop

Niet alleen over het (op tijd) slagen van de formatie is pessimisme. Ook over het verloop tot nu toe is er chagrijn bij kiezers, ook bij die van de formerende partijen. Ruim 4 op de 10 kiezers van die partijen (44 procent) denken negatiever over een coalitie tussen PVV, VVD, NSC en BBB dan voorheen.

Hoewel de frustratie zich vooral richt op andere partijen, laat een nieuwe zetelpeiling van EenVandaag en Ipsos I&O zien dat PVV-kiezers deze maand afhaken. De grootste partij bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen torent nog ver boven andere partijen uit, maar verliest wel 4 zetels ten opzichte van een maand geleden.

De zetelverdeling van april, EenVandaag en Ipsos I&O

VVD en NSC stabiel

Opvallend is dat geen andere partij significant profiteert van dat verlies. Vooral mensen die bij de afgelopen verkiezingen niet stemden, maar sindsdien naar de PVV neigen, haken deze maand af. Zij vinden dat PVV-leider Geert Wilders te veel heeft weggegeven in de formatie: "Wilders moet steviger in zijn schoenen staan. Hij sluit te veel compromissen. Ik zou overwegen om op iemand anders te stemmen", zegt een van hen.

VVD en NSC verloren eerder in de formatie al flink aan zetels, maar blijven in deze peiling wel stabiel. BBB staat op 8 zetels.

Rechts kabinet gaat vallen

Traagheid, vingerwijzen en te veel concessies: als het over rechts lukt, komt dat kabinet er niet van harte. En ook als er een akkoord is, blijft het piepen en kraken, is de verwachting van kiezers. Slechts 1 op de 5 van alle kiezers (18 procent) denkt dat die coalitie stabiel genoeg zou zijn om 4 jaar vol te maken. Driekwart (74 procent) verwacht dat het voortijdig zal vallen.

Ook kiezers van formerende partijen zijn niet gerust op een stabiel verloop. Gemiddeld vreest een krappe meerderheid (59 procent) dat een kabinet met deze partijen onderweg valt. 3 op de 10 kiezers van die rechtse partijen (30 procent) denken dat het wel de hele termijn volmaakt.

Nieuwe zetelpeiling: hoe staat de partijen er momenteel voor? En denken kiezers dat de formerende partijen eruit gaan komen?
info

Over dit onderzoek

De zetelverdeling is gebaseerd op onderzoek van Ipsos I&O onder een representatieve steekproef van 1.011 stemgerechtigde Nederlanders. De gegevens zijn verzameld van 26 tot en met 29 april 2024. Het onderzoek is gewogen op leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen. Voor de zetels gelden statistische marges van +/- 1 procent bij de kleine partijen en +/- 2,5 procent bij de grootste partijen.

Sinds januari dit jaar zijn Ipsos Nederland en I&O Research één bedrijf. Voorlopig blijven er nog twee zetelpeilingen: één uitgevoerd in het Ipsos-panel, en één uitgevoerd in het I&O Research Panel. De komende maanden zal EenVandaag de peilingen van het Ipsos-panel blijven publiceren.

Het onderzoek onder het Opiniepanel is gehouden op 28 en 29 april 2024. Daaraan deden 23.274 mensen mee. Het onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.