Ongeveer 1 op de 5 (19 procent) kiezers ziet klimaat op dit moment als een van de belangrijkste thema’s die de politiek aan moet pakken. Dat is een daling ten opzichte van 2 jaar geleden: vlak voor de vorige verkiezingen was dat nog 30 procent.
Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 25.000 leden van het Opiniepanel. Panelleden worden regelmatig gevraagd om maximaal vijf thema's te kiezen, waar de politiek volgens hen aandacht aan moet besteden. Waar klimaat in november 2023 nog het zevende belangrijkste thema was bij de verkiezingen, staat dat nu om en nabij op de elfde plaats. Onderwerpen als veiligheid en criminaliteit, en defensie worden daarentegen vaker als dringend gezien. Dat herkennen politici zelf ook.
Woningmarkt vaker op één
Waar voorheen de meeste linkse kiezersgroepen klimaat als eerste prioriteit zagen, staat dat thema op dit moment alleen nog bij kiezers van Partij voor de Dieren en Volt bovenaan het lijstje. Bij de twee grootste linkse partijen, GroenLinks-PvdA en D66, heeft de woningmarkt op dit moment meer voorrang.
Hoewel klimaat bij linkse kiezers zeker nog een belangrijk thema is, valt het onderwerp tegenwoordig vaker buiten de maximaal vijf thema's die deelnemers aan kunnen vinken. Dat verschil met 2023 is het hoogst bij kiezers van GroenLinks-PvdA (van 78 procent naar 50 procent) en de ChristenUnie (van 66 procent naar 28 procent).
Meer problemen bijgekomen
Toch is de afgenomen urgentie van klimaat bij (centrum)linkse kiezers niet alleen toe te schrijven aan de woningmarkt. 2 jaar geleden was wonen namelijk voor de meesten ook een belangrijk thema.
In plaats daarvan zijn er voor deze kiezers ook nieuwe factoren bijgekomen, die daarvoor minder of nauwelijks meespeelden in hun stemkeuze. Sinds de humanitaire crisis in Gaza, de oorlogsdreiging uit Rusland en het presidentschap van Donald Trump, worden bijvoorbeeld defensie en internationale politiek vaker als het belangrijkst gezien.
'Falend overheidsbeleid'
Dat ziet ook Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA). Bij de Algemene Politieke Beschouwingen merkte hij dat er eerst veel andere onderwerpen aan bod kwamen: "Voorgaande jaren was klimaat een groter thema", zegt hij. Het ging volgens Klaver best goed met Nederland op klimaatgebied, totdat het laatste kabinet aantrad. "De prestaties blijven echt achter. De kans dat wij de klimaatdoelen nog halen is bijna nul. Dat komt echt door falend overheidsbeleid."
Hij benadrukt dat zijn partij het thema blijft agenderen. "Voor ons blijft het altijd bovenaan staan. Dat is een van de redenen waarom wij de Klimaatwet hebben geschreven in 2019. Daardoor moet er ieder jaar gerapporteerd worden over hoe het staat met het klimaat."
Economie en veiligheid
Politiek commentator Remko Theulings beaamt dat er minder aandacht is voor klimaat. "Het thema is deze verkiezingen tot nu toe minder prominent aanwezig dan bij de verkiezingen van 2 jaar geleden. Er speelt internationaal veel, waardoor het thema niet meer op het hoofdpodium staat. Bij de vorige verkiezingen 2 jaar geleden had de VVD het er nog wel over, inmiddels wil die partij het vooral over de economie en over internationale veiligheid hebben."
Ook op Europees niveau wordt het klimaatbeleid steeds minder ambitieus, merkt Theulings: "Afgelopen week moest klimaat-eurocommissaris Wopke Hoekstra zijn klimaatplannen nog naar beneden bijstellen, onder druk van onder andere Duitsland, Frankrijk en Italië."
Ook weggezakt bij andere kiezers
Dan is er nog een aantal kiezersgroepen, zoals die van het CDA, de VVD, SP en NSC, voor wie het klimaat nooit een topprioriteit was (nooit het hoogste op de lijst, red.), maar ook geen volledig onbelangrijk thema.
Ook deze kiezers klikken op dit moment minder vaak op het thema klimaat in hun top 5: bij CDA-kiezers daalt dat cijfer bijvoorbeeld van 28 naar 15 procent, en bij VVD-kiezers van 21 naar 10 procent.
'Gaat ook om lagere energierekening'
"CDA en VVD praten er nu veel minder over dan vorige keer", zegt Rob Jetten (D66). "Terwijl: het is urgenter dan ooit, we zien de klimaatrampen om ons heen alleen maar toenemen." Ook hij ziet dat verschillende partijen het thema minder op de voorgrond hebben staan. "Bij GroenLinks-PvdA zie je bijvoorbeeld dat de links-sociale agenda van de PvdA de boventoon voert."
Maar als voormalig minister voor Klimaat en Energie weet Jetten ook dat het thema niet alleen klimaatverandering aangaat: "Klimaat gaat ook om een lagere energierekening bijvoorbeeld. Het gaat om onafhankelijker zijn in onze eigen energievoorziening, en om bedrijven die willen verduurzamen en hulp van de overheid nodig hebben."
Toch belangrijk verkiezingsthema
Wat ook meespeelt, ziet politiek commentator Theulings, is dat klimaatbeleid vaak in Europees verband gemaakt wordt, en er in Nederland een brede meerderheid is om die klimaatdoelen te halen. "Toch is er vaak kritiek op het klimaatbeleid: vorige week nog berekende het Planbureau voor de Leefomgeving dat Nederland de klimaatdoelen van 2030 waarschijnlijk niet gaat halen."
"Partijen als D66, GroenLinks-PvdA en de Partij voor de Dieren vinden dit dan ook wel een belangrijk verkiezingsthema en zullen er de komende weken op blijven hameren", verwacht hij.
Klimaatdoener
Volgens Jetten is de vraag die iedere politicus moet beantwoorden: "Hoe kan ik mijn klimaatplannen goed laten aansluiten bij de problemen die mensen ervaren?" Zelf wil hij dat doen door met concrete en duidelijke plannen te komen, zegt hij.
Net als bij GroenLinks-PvdA blijft het thema voor D66 hoog op de agenda staan. Jetten noemt zichzelf een 'klimaatdoener', geen klimaatdrammer. "Niet alleen erover praten, maar in de actiestand."