1 op de 5 werd slachtoffer van cybercrime: 'Schaamde me dat ik er was ingestonken, het gaat zó subtiel'

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 21.000 leden van het Opiniepanel. Van de soorten cybercrime in het onderzoek, krijgen mensen het vaakst met pogingen tot phishing (91 procent) te maken: bijvoorbeeld een verdacht mailtje in de inbox. De meeste slachtoffers vallen door verkoopfraude via online marktplaatsen of webshops: 1 op de 8 (12 procent) werd daar weleens opgelicht.

Gevolgen

In de helft (51 procent) van de gevallen leidde hun aanvaring met cybercrime tot geldverlies. In andere gevallen ging het juist om immateriële schade, bijvoorbeeld door misbruik van privégegevens of reputatieschade. Ook ervaren slachtoffers van cybercrime vaak emotionele gevolgen, zoals langdurige stress of schaamte. Zelfs wanneer ze hun geld later wel terug hebben gekregen.

"Ik werd benaderd over mijn Visa-kaart. Het leek allemaal te kloppen, maar toen werd er geld van mijn rekening afgeschreven", vertelt een deelnemer. "Vlak daarna kreeg ik een echte medewerker aan de lijn. Die heeft mijn rekening geblokkeerd en ik kreeg het volledige bedrag teruggestort. Ik schaamde me dat ik er was ingestonken, het gaat zó subtiel."

Minder vertrouwen

Wie denkt dat cybercrime vooral voorkomt onder 'goedgelovige' ouderen heeft het mis: de jongere leeftijdsgroepen in het onderzoek krijgen hier (minstens) even vaak mee te maken als 65-plussers. Wel is de impact bij senioren vaak groter: een kwart (27 procent) van de oudere slachtoffers heeft vandaag nog redelijk tot veel last van dat incident. Vaak omdat zij meer moeite hebben anderen te vertrouwen.

"Iemand op een datingapp probeerde me emotioneel geld af te troggelen. Het was haar bijna gelukt, maar gelukkig schudde een vriend me op tijd wakker door de roze bril van mijn hoofd te slaan", vertelt een ouder panellid. "Ik ben er geestelijk en emotioneel kapot van geweest, en het heeft invloed gehad op mijn vertrouwen in mensen."

Ouderen meer geld kwijt

Niet alleen de emotionele impact, maar ook de financiële schade is groter onder ouderen. Voor jongeren gaat het vaak om een bedrag van minder dan 100 euro, bijvoorbeeld door een product dat niet geleverd werd via een onbetrouwbare verkoper of webshop. Bij mensen die ouder zijn gaat het vaak om hogere bedragen. Voor een derde (33 procent) van de 65-plussers die geld verloren door cybercrime lag de schade op minstens 1000 euro.

"Ik werd via mijn mobiel benaderd door iemand die deed alsof hij mijn zoon was. Ze vroegen om geld, dat hij snel een boete moest betalen: 1900 euro", vertelt een van die slachtoffers die voor een hoog bedrag werd opgelicht.

Niet altijd aangifte

Toch doet niet iedereen aangifte nadat ze slachtoffer zijn geworden van cybercrime. Soms omdat het om een relatief klein bedrag ging, andere keren werd de kwestie al afgehandeld door een andere instantie, zoals de bank. Anderen denken dat het weinig zin heeft om aangifte te doen van cybercrime, of kregen bij de politie te horen dat ze enkel een melding kunnen maken.

Ruim een derde (36 procent) deed wel aangifte, maar meestal zonder resultaat. De meesten kregen te horen dat de politie hen niet verder kon helpen, of ontvingen (nog) geen bericht terug. In 12 procent van de gevallen werd er wel iemand opgepakt, voor ongeveer de helft daarvan leidde het ook tot een veroordeling.

Wat doen mensen zelf?

Hoewel de meeste deelnemers het erover eens zijn dat iedereen uiteindelijk wel slachtoffer kan worden van cybercrime, schat een meerderheid (70 procent) die kans voor zichzelf vrij laag in.

Tegelijkertijd denkt de helft (51 procent) van de deelnemers wel dat ze meer zouden kunnen doen om zich tegen cybercrime te beschermen. Bijvoorbeeld door vaker van wachtwoord te veranderen of een virusscanner of VPN te installeren. Andere, met name jongere, deelnemers vinden dat niet nodig: "Geen extra maatregelen, gewoon goed opletten en gezond verstand gebruiken."