Al 39 zeehonden raakten dit jaar op zee verstrikt in plastic. En ook zeevogels en bruinvissen worden slachtoffer van zwerfafval. Een groep vrijwilligers maakt daarom een stuk Waddenstrand plasticvrij: "Dit hoort hier allemaal niet te liggen."

Flessen, snoepzakjes, blikjes en visnetten: de vrijwilligers van The Beach Clean Up vullen weekend zakken vol zwerfafval op het strand in de buurt van Schiermonnikoog. En dat schoonmaken is hard nodig, want plastic vormt een groot gevaar voor dieren in en op de zee.

'Om moedeloos van te worden'

"Door dit plastic zal in elk geval geen zeehond meer doodgaan", vertelt een van de vrijwilligers die meedoet aan de schoonmaakactie. Tegelijkertijd beseft ze dat het slechts een druppel op een gloeiende plaat is: "Eén springvloed verder en het strand ligt weer vol. Het is om moedeloos van te worden."

Ze maakt zich grote zorgen om de natuur. "Ik begrijp niet waarom mensen alles maar op straat gooien. Wat denken ze nou dat er met zo'n blikje gebeurt", zegt ze boos. "Het heet niet voor niets zwerfafval, dat gaat zwerven. En van de straat belandt het in de rivier en van de rivier komt het in de zee."

Al 39 verstrikte zeehonden

Emmy Venema van zeehondenopvangcentrum Pieterburen is heel blij met de hulp van de groep vrijwilligers, die het strand plasticvrij maakt terwijl zij twee opgeknapte zeehonden vrijlaat. "We kunnen echt alle hulp gebruiken. Er vallen op dit moment meer slachtoffers dan ooit. Ik maak me grote zorgen om de snelheid waarmee het toeneemt."

De strandingscoördinator zag in de afgelopen maanden 39 zeehonden die verstrikt waren geraakt door netten en zwerfafval op de Wadden en in de Noordzee. "Dat is 4 keer zoveel als heel vorig jaar: in 2023 hadden we over het hele jaar 40 door plastic gewonde zeehonden."

'Schaam mij voor mensheid'

Het zijn vaak vooral jonge zeehonden die in de problemen komen, vertelt Venema. "Omdat ze heel nieuwsgierig zijn én nog in de groei." Ze laat een rubberen band zien: "Deze zat om een jonge zeehond bij Terschelling. Misschien is die band tijdens het spelen om zijn nek komen te zitten. En vervolgens groeide hij door, en hoe meer hij groeide, hoe meer het plastic vast kwam te zitten."

Toen medewerkers van Pieterburen hem vonden kreeg het dier bijna geen lucht meer."Als ze bij ons binnenkomen zijn bij sommigen de belangrijke functies vaak al doorgesneden. Het is vreselijk om ze zo aan te treffen. Je ziet dat ze lijden, dat ze heel veel pijn hebben." Ze vervolgt: "Het is vooral ook zo vreselijk omdat je weet dat het door ons mensen komt. Als ik al dat plastic zie, dan schaam ik mij echt voor de mensheid."

Bron: EenVandaag

Maag vol met plastic

Naast verstrikt kunnen dieren ook verstopt raken door het plastic dat ze binnenkrijgen. Uit onderzoek van de Wageningen Universiteit onder gevonden dode stormvogels blijkt dat 94 procent plastic in de maag had. Het ging om gemiddeld 19 stukjes per vogel. Als je dat naar de mens vertaalt, is dat bijna een lunchtrommel vol. Ook in 15 procent van de magen van gestrande bruinvissen werd plastic gevonden.

"Dat is wel iets om je zorgen over te maken", zegt patholoog Lonneke IJsseldijk van het Veterinair Pathologisch Diagnostisch Centrum in Utrecht. "Het zegt iets over de mate van vervuiling van de zee en de oceanen. En die moeten we goed in de gaten houden, want de oceaan is heel belangrijk voor de mens. De oceaan helpt CO2 opslaan en zorgt voor voedsel en zuurstof."

Langzame, pijnlijke dood

Zelf heeft ze ook regelmatig slachtoffers van verstrikking op de snijtafel liggen. Enkele weken terug nog, vertelt de patholoog. "Toen kwam er een bruinvis met een visnet om z'n staartvin binnen. Het visnet was helemaal ingesneden. Daar kampte die bruinvis al weken, zo niet maanden mee. Hij had moeite met zwemmen en hij had een infectie."

Het doet IJsseldijk pijn om te zien. "Het lijden heeft voor dit dier lang geduurd. En dat lijden kwam door ons mensen. Het laatste wat we toch willen, is dat door ons menselijk handelen een bruinvis, zeehond of ander dier zo'n langzame pijnlijke dood sterft", vraagt ze zich af.

'Dit is helemaal niet nodig'

Daarom is IJsseldijk blij met de aandacht voor gewonde en dode zeehonden en walvissen. "Deze dieren zetten ons in beweging. Zoals al die mensen die helpen met het opruimen van plastic afval op de stranden", legt ze uit. Maar we moeten óók iets doen aan de voorkant, benadrukt ze. "Minder plastic produceren, en zorgen dat het afval de zee niet meer bereikt."

En dat is iets waar Arnoud van der Vaart en Rinze de Vries zich dagelijks voor inzetten. "Wij vinden het onbegrijpelijk dat in deze tijd nog steeds zeehonden overlijden door plastic", zegt De Vries. "Met alle inzichten en de kennis van nu is dat helemaal niet nodig."

Systeem dat plastic filtert

De mannen vonden een paar jaar geleden het Noria-systeem uit. "Met dit systeem kunnen we voorkomen dat binnenlands plastic de Waddenzee, en dus de zeehonden, bereikt", legt hij uit. "We kunnen helaas niets doen aan het probleem van de visnetten, omdat dit afval op zee ontstaat."

Het project is een groot succes: 95 procent van het plastic wordt ermee uit het oppervlaktewater gefilterd. "Ik ben een van de weinige mensen met een bedrijf die hoopt over 10 jaar geen werk meer te hebben", lacht De Vries. "Al ben ik bang dat dit pas na mijn pensioen het geval is. Er is nog zoveel te doen."

Bron: EenVandaag

Jonge vrijwilligers maken schoon

Op het strand bij Schiermonnikoog hebben twee tieners inmiddels al een tas vol met nylon visnetten, buizen en een verfblik. "Ik vind het gewoon belangrijk om de natuur schoon te houden", zegt de 13-jarige Koen de Wit. "Het is goed voor de natuur als je het opruimt. Als je plastic gebruikt, moet je het weggooien. En dan niet letterlijk weggooien, maar in de prullenbak. Want dit hoort hier allemaal niet te liggen."

Een uurtje geleden was de tiener getuige van de twee zeehonden die door Pieterburen werden vrijgelaten. Hij tuurt even naar de zee waarin de dieren enthousiast verdwenen. "Ik hoop gewoon echt dat die twee niet meteen weer vast komen te zitten in plastic. Ik vind het zielig dat zeehonden zo moeten doodgaan. Ze verdienen ook een leuk leven."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."

Zo'n 4 op de 10 deelnemers aan het EenVandaag Opiniepanel maken zich redelijk tot veel zorgen om hun pensioen. Want, vragen zij zich af, wat betekent het bijvoorbeeld voor hun pensioengeld als de beurskoersen kelderen? "Geen één-op-éénrelatie."

Het overhevelen van pensioenen naar het nieuwe pensioenstelsel is één van de grootste financiële operaties die ooit in Nederland werd uitgevoerd.

Zorgen over de toekomst

Door groeiende onzekerheid en instabiele beurzen nemen de zorgen toe. Leden van het EenVandaag Opiniepanel vragen zich af: 'Behoud ik mijn pensioen straks wel, en hoeveel blijft daarvan over?'

Dat geldt ook voor pensionado Peter van Vliet. Ruim 40 jaar bouwde hij pensioen op bij Radio Holland. Tot nu toe heeft hij geen klagen: afgelopen januari ontving hij nog een verhoging. Maar hij maakt zich ook zorgen over de toekomst. Van Vliet vraagt zich af of de hoogte van zijn pensioen straks nog wel vaststaat. Of dat het kan gaan schommelen.

Geen één-op-éénrelatie

Die zorgen zijn deels terecht, zegt Leontine Treur. Zij is senior-econoom bij RaboResearch en gespecialiseerd in pensioenen. "Pensioenfondsen beleggen. Dus als de beurs beweegt, dan merken pensioenfondsen daar wat van. Maar pensioenfondsen beleggen niet alleen in aandelen, ze hebben een gespreide portefeuille waar ook obligaties inzitten. Vastgoed dus."

Er is volgens Treur dus geen één-op-éénrelatie tussen schokken op de beurs en de hoogte van het pensioen. "Daarnaast heb je buffers en meer mogelijkheden om te zorgen dat een beursklap niet in één keer bij de pensioenuitkeringen terechtkomt."

Eigen pensioenpotje

En hoe zit dat dan straks als het nieuwe pensioenstelsel voor iedereen is ingegaan? In het oude systeem belooft een pensioenfonds hoeveel pensioen je later precies krijgt. Jij en je werkgever betalen hier iedere maand premie voor. Al dit geld gaat samen in één grote pot, het zogenaamde collectieve pensioenvermogen. Dit geld wordt geïnvesteerd, en met de opbrengst hiervan betaalt het pensioenfonds de pensioenen uit.

In het nieuwe systeem heeft iedereen een eigen pensioenpotje. Je pensioen staat niet meer vooraf vast, maar kan veranderen. Hoeveel pensioen je krijgt, hangt dan bijvoorbeeld af van hoe goed de beleggingen gaan, hoe hoog de rente is en hoe oud mensen gemiddeld worden. Daardoor kan je pensioen hoger of lager worden.

Beurs herstelt zich altijd weer

Treur benadrukt dat het nieuwe stelsel bedoeld is om meer rendement te behalen, zodat pensioenen beter mee kunnen groeien met de inflatie. En méér rendement betekent volgens haar soms óók méér risico.

Toch zal een enorme koersval op de beurs volgens Treur de pensioenen niet laten verdampen, omdat de beurs zich ook altijd weer herstelt. "Ook tijdens de covidpandemie en de dotcom-crisis is de beurs flink ingeklapt, maar daarna ook weer hersteld. En die grote schokken hebben gepensioneerden nooit gemerkt."

'Altijd goed rendement'

Ook volgens voorzitter Ger Jaarsma van de Pensioenfederatie hoeven we in het nieuwe systeem niet ineens lagere pensioenuitkeringen te verwachten, als het op de beurs tegenzit. Dit komt vooral door de manier waarop pensioenfondsen hun geld beleggen. "Het zijn langetermijnbeleggers. Wij kijken dus 20, 30, 40 jaar vooruit. Over eventuele schommelingen maken we ons daarom niet zo heel erg druk, omdat die in de tijd wel weer uitvlakken."

"In het nieuwe stelsel blijven wij op dezelfde manier beleggen als in het oude", legt Jaarsma uit. "En dat betekent dat we naast beleggen in aandelen, ook beleggen in obligaties, vastgoed en leningen. Door die risicospreiding maken wij voor de toekomst altijd een goed rendement."

Risico's delen

Toch is niet iedereen er gerust op. In de Tweede Kamer is NSC een van de partijen die zorgen heeft. Agnes Joseph is Kamerlid voor die partij en is bang dat mensen nu al vaste pensioenuitkeringen gewend zijn en dat dit met het nieuwe systeem minder zeker is.

Joseph: "Iedereen krijgt straks, afhankelijk van de leeftijd, een risicovoller of minder risicovol beleggingsbeleid. Er wordt nog wel een klein buffertje aangehouden om risico's te delen, maar dat is veel kleiner. En daarmee kun je natuurlijk veel minder risico's opvangen en delen met elkaar dan nu."