Geweld, ripdeals, liquidaties, witwassen en corruptie. Massale politie invallen, zwaarbewapende arrestatieteams, inbeslagname van miljoenen euro’s. In Brabant woedt een serieuze strijd tussen de georganiseerde misdaad in de wiethandel en de autoriteiten. Hoe is het met de drugsoorlog in Brabant? EenVandaag ging op pad met de Taskforce tegen de georganiseerde hennepteelt en ging kijken in Brabant - de ‘wietschuur van Europa’.

Alarm

Een half jaar geleden sloegen bestuurders in het zuiden alarm over het uit de hand gelopen geweld na een serie liquidaties en aanslagen. Er kwam een Nationale Taskforce die de criminele bendes achter de wietteelt moest stoppen. Wat is er sindsdien gebeurd?

De criminele softdrugsbendes die de grensregio teisteren blijken machtiger dan ooit en de invloed van de zware misdaad ernstiger dan gedacht. Politie en justitie hebben de grootste moeite de invloedrijke criminele organisaties te bestrijden.

Taskforce

EenVandaag maakt de balans op met Bart Nieuwenhuizen, hoofdofficier van Den Bosch en voorzitter van de landelijke Taskforce tegen de georganiseerde hennepteelt. Hij maakt bekend dat de autoriteiten nog zeker tien jaar nodig hebben om de wietcriminaliteit onder controle te krijgen en een einde te maken aan de macht van de netwerken. En met Simone Steendijk, korpschef Brabant-Zuidoost en vanuit de politie verantwoordelijk voor de Brabantse acties tegen de wietbendes. Ook commentaar van Gitte Stevens, topstrafpleiter in het zuiden en advocaat van grote verdachten in het Brabantse circuit, en de Tilburgse criminoloog Toine Spapens.

Aanval

Achter de schermen rukt de politie regelmatig met honderden agenten uit voor invallen die het milieu een slag toe moeten brengen. Samen met allerlei andere partijen (belastingdienst, marechaussee, gemeenten) zijn ze vooral op zoek naar de organisatoren en grootverdieners in de grootschalige teelt. Tot nu toe rukte de Taskforce zes keer groot uit met een paar honderd man na maandenlang onderzoek. Met resultaat – tientallen arrestaties en inbeslagname van miljoenen aan geld en dure auto’s - maar is het ook blijvend?

Hardnekkig: nieuwe cijfers

Politie en justitie in Brabant hebben de omvang van de georganiseerde misdaad achter de toelevering van coffeeshops en de gigantische hennep-export opnieuw in kaart gebracht. “Het is ernstiger dan gedacht”, zegt Steendijk. Brabant telt 24 georganiseerde criminele netwerken die zichzelf financiert met hennepteelt- en handel. Ze houden zich daarnaast bezig met andere zaken als mensenhandel, overvalcriminaliteit en wapenhandel. Zeker 300 bekende zware criminelen zijn actief in het circuit. Per kwartaal betrapt het OM zo’n 700 verdachten die iets met hennepteelt te maken hebben. “Bijna alle criminaliteit in Brabant hangt samen met wiet”, concludeert dan ook onderzoeker Toine Spapens van de Universiteit Tilburg. Landelijk zijn er volgens Bart Nieuwenhuis zo’n 160 criminele ondernemingen actief in de wietbussiness – waarmee 2 miljard euro per jaar wordt verdiend.

De aanpak van de overheid is kostbaar - 250 agenten zijn fulltime bezig met de opsporing van netwerken. Per actie van de Taskforce worden nog eens een paar honderd politiemensen en (belasting)ambtenaren ingezet. “Gemiddeld duurt het 1,5 jaar om een netwerk op te rollen”, rekent Steendijk voor.

Opbrengst

Sinds de start van de Taskforce, eind vorig jaar, zijn 24 grote namen uit het circuit opgepakt, 700 telers aangehouden en voor 60 miljoen aan hennepoogst vernietigd. Ook werden 54 huizen, tientallen dure auto’s en 3,5 miljoen aan geld inbeslag genomen. Hoofdofficier Nieuwenhuizen en korpschef Stevens zijn tevreden. Ondanks de massale kosten en vele manuren aan politie-inzet moet het op deze weg verder vinden zij. Want met een wietpas en besloten coffeeshops – waar het kabinet op inzet – kom je er niet. “Dat helpt allemaal maar een beetje. Wat nodig is dat je dit jaren volhoudt. Binnen tien jaar hebben we dit probleem opgelost”, belooft Nieuwenhuizen.

Hopeloos

Advocate Gitte Stevens verwacht niet dat het zo’n vaart zal lopen, integendeel. Zij waarschuwt dat zo lang Nederland een gedoogbeleid heeft en coffeeshops wiet mogen verkopen, de opjaagacties van politie en justitie geen enkele zin hebben en zelfs een averechts effect hebben: er treedt een verharding op en alleen zwaardere groeperingen zullen zich nog toeleggen op de wietteelt omdat die over de middelen beschikken om het vol te houden. “Wat wil je: de overheid gedoogt coffeeshops. Op zich een te verdedigen keuze. Maar iemand moet die shops bevoorraden. Rol je de ene groep op, dan staat de volgende klaar. Hoe moet de shop anders aan spullen komen?” Een radicale keuze van de politiek – wel of niet gedogen van coffeeshops – is volgens haar de enige keuze. Ook onderzoeker Spapens denkt dat de overheid en politiek hoognodig echte keuzes moeten maken. Anders kost de bestrijding van illegale wietteelt de overheid nog jaren vele miljoenen aan bestrijdingskosten.

Aanstaande zondag zijn er landelijke verkiezingen in Duitsland. Gelsenkirchen, een stad in het Ruhrgebied, was decennialang een links bolwerk maar kan nu een van de eerste steden in West-Duitsland worden met de radicaal rechtse AfD als grootste partij.

Onze verslaggevers waren in Gelsenkirchen, en spraken naast lokale bewoners ook met de lokale lijsttrekkers van de sociaaldemocratische partij SPD en de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD).

Voormalig industriegebied

Gelsenkirchen, een stad met 250.000 inwoners, staat bekend als de armste van Duitsland met hoge criminaliteitscijfers. De verloedering is overal zichtbaar: talloze leegstaande huizen zijn dichtgetimmerd of bedekt met graffiti, terwijl afvalbergen met matrassen en koelkasten op vrijwel elke straathoek te vinden zijn.

De SPD was de afgelopen 75 jaar onafgebroken de grootste partij in Gelsenkirchen. Ze kwamen op voor de vele arbeiders in de staalindustrie en de mijnbouw. Maar die tijden zijn door het sluiten van de mijnen allang voorbij. De partij lijkt haar greep te verliezen wat kiezers écht bezighoudt.

Verloedering

In Ückendorf, een wijk in het zuiden van Gelsenkirchen, ontmoeten we SPD-lijsttrekker Markus Töns. Volgens hem is het grootste probleem van Gelsenkirchen dat de gemeente te weinig geld ter beschikking heeft.

Hij legt uit: "Straten worden niet opgeknapt, afval wordt te laat opgehaald, we hebben te weinig plekken in de kinderopvang en niet genoeg sociaal werkers. Dat zorgt voor onvrede onder de bevolking."

Oost-Europese migranten

Als tweede punt noemt hij migratie. "Gelsenkirchen kampt met de uitdaging van economische migratie uit Zuidoost-Europa." Lopend door de wijk vertelt hij dat de goedkope arbeiderswoningen in dit stadsdeel vooral Roemenen en Bulgaren aantrekken. Sinds 10 jaar mogen zij zonder vergunning in Duitsland komen werken.

"In de praktijk maken ze vooral gebruik van uitkeringen omdat ze vaak geen opleiding en diploma's hebben", voegt hij toe. "En dat zorgt voor veel problemen."

Aanslagen

De solidariteit van de mijnwerkers heeft in Gelsenkirchen plaatsgemaakt voor wantrouwen richting migranten en asielzoekers. De jonge partij AfD voelt deze onvrede feilloos aan.

Enxhi Seli-Zacharias heeft een Albanese achtergrond en is sinds 5 jaar lid van de AfD. In een koffietentje haalt ze de recente aanslagen in Duitsland aan. "Mensen voelen zich niet langer veilig in hun eigen land. Ik vind het onwijs zorgwekkend dat politici hier geen oog voor lijken te hebben."

'Remigration'

Het doel van de AfD is helder. Enxhi Seli-Zacharias: "We moeten de grenzen sluiten, met de 'remigration' beginnen en migranten met een strafblad die hier illegaal wonen terug naar hun land van herkomst sturen." Deze boodschap slaat ook bij mensen met een migratieachtergrond aan. Dit lijkt op het eerste gezicht tegenstrijdig, maar volgens Exhi, die dus zelf een migratieachtergrond heeft, is het dat niet.

De naturalisatie in Duitsland verloopt op dit moment veel te makkelijk, beargumenteert ze: "Ik vind het oneerlijk tegenover migranten die jaren geleden wel aan alle eisen hebben voldaan. Ook ik voel me ongelijk behandeld."

'We zijn allemaal Europees'

Het sluiten van de grenzen is volgens SPD'er Markus Töns geen oplossing. "Wij moeten deze groep mensen juist helpen om aan werk te komen door ze op te leiden." Ook de uitvoering is een probleem: er zijn in Duitsland, net als in Nederland, niet genoeg politie-agenten om de grensposten weer te bemensen.

Het plan van de AfD om migranten terug te sturen slaat volgens hem nergens op. "Wie moet er dan terug? Hoe maak je een onderscheid tussen Roemenen, Bulgaren, Fransen en Nederlanders? Wij zijn allemaal Europees."

Debat over partijverbod

De Duitse rechter heeft sommige afdelingen van de AfD als 'rechts-extremistisch' en 'antidemocratisch' bestempeld. Onzin, zegt Enxhi. Zij vindt dat het debat over een verbod op de partij juist ondemocratisch is. Volgens de na-oorlogse Duitse grondwet kan een partij die een bedreiging vormt voor de democratie worden verboden.

Töns ziet ook dat de AfD steeds sterker wordt in West-Duitsland. In het Oosten is het al hard op weg de grootste te worden. Maar hij heeft de strijd nog niet opgegeven. "Ik blijf me samen met de demokraten inzetten voor een betere toekomst in Gelsenkirchen."

'Durf 's avonds niet alleen over straat'

Ook op straat horen we het telkens weer: de onvrede is groot. Gelsenkirchen was ooit een fijne plek om te wonen, maar dat is het niet meer. Veel inwoners voelen zich onveilig, maar ze zijn ook teleurgesteld in de politiek.

Een vrouw van in de 60 legt op de lokale markt haar onvrede tegen ons uit. "Ik durf 's avonds niet alleen op straat te lopen. Ik heb echt het gevoel dat politici in een andere wereld leven. Ik voel me echt in de steek gelaten." Ze weet nog niet zeker op wie ze gaat stemmen. "Sowieso geen SPD. Ik ben nog aan het twijfelen, maar het zou zomaar AfD kunnen worden."