Nog nooit was het water in de Atlantische Oceaan zo warm. Experts maken zich grote zorgen, want de gevolgen zijn niet te overzien, zeggen ze. "Alle alarmbellen gaan rinkelen."

Zo zorgt warmer oceaanwater voor een zeespiegelstijging en krachtigere stormen. Maar dat is niet alles. Onderzoekers wijzen erop dat de oceaan haar functie als vangnet voor de opslag van CO2 kan verliezen.

Warmte opslaan

"De oceaan houdt ons hoofd koel. Uit een studie blijkt dat 89 procent van de warmte die vastgehouden wordt door CO2, wordt opgenomen door de oceaan. Maar een klein percentage van die energie warmt de lucht op", zegt oceanograaf Femke de Jong van onderzoeksinstituut NIOZ.

De Atlantische Oceaan, die op veel plekken kilometers diep is, kan daar enorme hoeveelheden warmte opslaan, vertelt evolutiebioloog Katja Peijnenburg. Maar uiteindelijk kan er een omslagpunt komen. Dat is het punt dat de oceaan door de warmte geen CO2 meer kan opnemen. "Dan hebben we een groot probleem", zegt de onderzoeker, die verbonden is aan Naturalis Biodiversity Center in Leiden.

Extreem hoge temperaturen

Oceanografen en biologen houden daarom al tientallen jaren de temperaturen van oceanen in de gaten. De afgelopen jaren zagen ze de temperatuur van het water flink stijgen, inmiddels spreken ze van 'extreem hoge temperaturen' in de Atlantische Oceaan. "De oceaan warmt momenteel op met de energie van 5 atoombommen per seconde", zegt Peijnenburg.

Oceanograaf Femke de Jong deed de afgelopen tijd onderzoek naar de temperatuurstijgingen. "Dat de Atlantische Oceaan ten westen van Ierland in maart al bijna 20 graden warm was, is echt uitzonderlijk. We hadden als wetenschappers veel vragen en zorgen."

'Nog niet eerder gezien'

Metingen uit nieuw onderzoek wijzen uit dat de hitte vooral in de bovenlaag van het oppervlaktewater zit, zegt ze. "Maar de bovenste meters zijn wel 4,5 graden warmer dan het in deze tijd van het jaar zou moeten zijn. Dat is extreem veel meer. Zo'n grote afwijking hebben we nog niet gezien."

Tijdens haar werk op zee ziet De Jong het ijs op de Noordelijke IJszee afnemen en de ijskappen van Groenland smelten. Hierdoor stijgt de zeespiegel steeds sneller en ontstaan er problemen. Dijken kunnen de hoeveelheden water niet aan en grote delen land komen onder water te staan.

Record worden gebroken

Ook evolutiebioloog Peijnenburg maakt zich zorgen over de gevolgen. "Wat er nu gebeurt in de Atlantische Oceaan is ongekend. Alle records worden gebroken."

De oceaan is een heel belangrijke buffer en bepalend voor het klimaat, legt ze uit. Het kan heel veel energie opslaan. "Als de hele oceaan met één graden opwarmt, dan is dat gigantisch veel energie. Veel meer dan bijvoorbeeld de atmosfeer die opwarmt."

Invloed op voedselketen

De bioloog doet al jaren onderzoek naar plankton in de oceaan. "Wat veel mensen zich niet of goed genoeg realiseren is dat zonder plankton het leven op aarde onmogelijk is. Deze micro-organismen liggen aan de basis voor alle voedselketens in zee en produceren de helft van het zuurstof op aarde."

De opwarming van het oceaanwater raakt juist deze organismen, ziet Peijnenburg. "Het plankton dat zuurstof produceert, leeft namelijk in de bovenste laag van de oceaan. Dat is de laag die nu zo warm is. We zien dat het plankton zich nu aan het verplaatsen is. Op het Noordelijk Halfrond migreren veel soorten richting het noorden."

Bron: EenVandaag

Vissen verplaatsen zich

Ook andere zeedieren verplaatsen zich, merkt Jena Edwards op. "We weten dat kabeljauw niet van warm water houdt. Dus die zal zich gaan verplaatsen", zegt de zeevisexpert. Dat heeft invloed op de voedselketen, want kabeljauw is een belangrijkste roofvis.

Ook verwachten visexperts gevolgen voor de visserij door de temperatuurstijging. Dat komt omdat warmer water ervoor zorgt dat er minder zuurstof in het water zit. Hierdoor worden vissen kleiner en dat gaan consumenten merken in het aanbod.

Meer onderzoek nodig

Alhoewel er veel zorgen zijn, blijft het afwachten wat op de langere termijn de gevolgen zijn van het warmere oceaanwater. "Er zijn nog steeds veel te weinig metingen in de oceaan om de processen goed te begrijpen en te kunnen voorspellen", zegt evolutiebioloog Peijnenburg.

Ook oceanograaf De Jong houdt een slag om de arm. Ze zegt dat de gevolgen afhankelijk zijn van hoe lang het water zo warm blijft. "Blijft de temperatuur een week hangen of werkt het de hele maand door? Dat weten we nog niet", zegt ze. De komende maanden wordt er daarom verder onderzoek gedaan.

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."