meer NPO start

Zo zijn de os en de ezel in de kerststal beland, terwijl ze niet in het bijbelverhaal voorkomen

Zo zijn de os en de ezel in de kerststal beland, terwijl ze niet in het bijbelverhaal voorkomen
Een kerststal in de Saint Patrick's cathedral in New York City
Bron: AFP

Ze zijn bijna niet weg te denken uit de kerststal: de ezel en de os. Maar in het originele bijbelverhaal over de geboorte van Jezus, komen de dieren helemaal niet voor. "Het was logisch dat het erbij hoorde."

In een kerststal vind je altijd dezelfde elementen: drie koningen, Jozef en Maria, herders, een paar schapen en natuurlijk baby Jezus in de voederbak. En een os en een ezel dus. Maar die zijn in het oorspronkelijke verhaal nergens te bekennen.

Vanuit een ander verhaal

Al komen de dieren niet voor in het kerstverhaal zelf, op andere plekken in de bijbel zijn ze wel te vinden. En dat is waarschijnlijk hoe ze uiteindelijk in de stal terecht zijn gekomen, vertelt theoloog en kerkhistoricus Peter Nissen.

"De os en de ezel zijn bij de kerststal terechtgekomen, omdat in het Oude Testament, in het boek van de profeet Jesaja, sprake was van een os en een ezel. Daar staat: een os herkent zijn meester en een ezel weet wie zijn voederbak vult." Door die voederbak, of kribbe, zijn de os en de ezel betrokken bij het verhaal van de geboorte van Jezus.

Joden en heidenen

Daarnaast is er nog een andere invulling voor de dieren. "De tekst uit het Oude Testament werd door de vroeg-Christelijke schrijvers vanaf de vierde eeuw bij het kerstverhaal betrokken en er werd gezegd: 'Jezus is gekomen voor Joden en heidenen'."

"En die os, die staat dan symbool voor de Joden en de ezel, die staat symbool voor de heidenen, voor degenen die niet uit het jodendom zijn voortgekomen", legt hij uit.

Bekijk ook

Franciscus van Assisi

In eerste instantie werd kerst door de Christenen helemaal niet gevierd, weet bijbelwetenschapper en theoloog Janneke Stegeman. "Want het is een Romeins gebruik om überhaupt iemands geboortedag te vieren. Dus vanaf de vierde eeuw, toen het christendom een Romeinse staatsgodsdienst werd, werd ook kerst gevierd."

En de kerststal kwam vervolgens pas in 1200 om de hoek kijken, vertelt Nissen, door Franciscus van Assisi, de stichter van de Orde van de Franciscanen. "Er wordt verteld dat hij in de kerstnacht een voerbak liet brengen en stro erin legde en er een os en een ezel bij liet brengen, en dat zo als het ware zichtbaar gemaakt werd wat er gebeurde in die kerstnacht."

Kerststal ontbreekt

Want eigenlijk komt de kerststal zelf ook niet voor in het verhaal, vertelt Stegeman. "Wat er in het Lucas-evangelie staat, is dat Maria zwanger was en dat ze naar de plek moesten waar Jozef oorspronkelijk vandaan kwam. Dat was Bethlehem."

"Dus zij ging zwanger en wel op weg daarnaartoe. Vervolgens werd het kind geboren en dat werd in een kribbe gelegd, een soort voederbak."

Bekijk ook

'Bij een voederbak, hoort een stal'

Maar de stal zelf wordt daarin niet genoemd. "Vanuit een Europese middeleeuwse lezing dachten ze: een voederbak, dat hoort bij een stal, dus daar horen ook die ossen en ezels bij. Het was een soort logisch dat dat erbij hoorde."

Waar Jezus in de context van de Bijbel dan eigenlijk geboren zou zijn? "Als we ervan uitgaan dat er inderdaad een voederbak was op de plek waar Jezus werd geboren, in die tijd en en in de omgeving van Bethlehem, was het gebruikelijker dat zo'n voederbak in een grot stond", zegt Stegeman.

Meerdere voorbeelden

Volgens haar is het zeker niet het enige voorbeeld van bijbelverhalen die zijn samengevoegd, of waar dingen bij zijn verzonnen.

Zo kwam er geen walvis voor in het verhaal van Jona, "dat was gewoon een grote vis", gaf Eva Adam geen appel maar een 'vrucht' en kennen we Maria als 'maagd', "maar in de originele tekst stond eigenlijk 'jonge vrouw'."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

AfD niet meer door alle partijen genegeerd in Duitsland: 'Moeilijk vol te houden bij een zeker draagvlak'

In Duitsland werkten traditionele partijen tot nu toe niet samen met het radicaal-rechtse AfD. Toch trokken de christendemocraten deze week ineens op met de partij bij een motie over migratieregels. Die keuze maakt, net voor de verkiezingen, veel los.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Hoe gevaarlijk is koppen in het voetbal nou echt? 'Algeheel verbod is symboolpolitiek'

Hoe gevaarlijk is koppen in het voetbal nou echt? 'Algeheel verbod is symboolpolitiek'
Bron: ANP

Voetballers maken zich zorgen: nog steeds wordt er volop gekopt, al wordt regelmatig koppen ook gelinkt aan hersenaandoeningen zoals alzheimer. Toch ziet de KNVB vooralsnog geen reden om het helemaal te verbieden.

Peter Houtman, voormalige spits en al vele jaren stadionspeaker van Feyenoord, heeft aangekondigd dat hij binnenkort stopt met zijn werkzaamheden. Bij hem is de ziekte van Alzheimer vastgesteld. Veel voetballers maken zich nu zorgen of hen hetzelfde lot te wachten staat.

Koppen verbannen

"Als voetbalspelers koppen gebeurt er iets in hun hersenen waardoor er schade ontstaat. Dat laten onderzoeken zien", zegt voormalig profvoetballer Evgeniy Levchenko, tegenwoordig voorzitter van spelersvakbond VVCS.

Levchenko pleit ervoor om koppen daarom helemaal te verbannen uit het voetbal: "Een kopbal kan net zo hard zijn als de stoot van een bokser. Als je zo'n bal telkens tegen je hoofd krijgt, als je er continu aan wordt blootgesteld, dat is gewoon slecht voor je hersenen."

Bekijk ook

'Niet kind met badwater weggooien'

Verschillende onderzoeken, onder meer uit Schotland en Frankrijk, laten een verband zien tussen veelvuldig koppen en kopduels bij voetballers, en latere schade aan de hersenen. Dat geeft ook manager sportgeneeskunde Edwin Goedhart van de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) toe.

"Maar we moeten ook niet het kind met het badwater weggooien", waarschuwt de bondsarts. "Hersenschade is in de eerste plaats een mogelijk risico in het professionele voetbal, en dan met name bij spitsen die veel lange ballen aannemen of vaak in luchtduels terechtkomen."

Amateurvoetbal veel minder heftig

"Ook wij maken ons zorgen, dat wil de KNVB zeker niet onder tafel vegen," vervolgt de bondsarts. "Maar je wil mensen ook niet onnodig bang maken. In het amateurvoetbal gaat het er veel minder heftig aan toe dan bij de professionals."

"In het betaalde voetbal is het risico veel groter, dat kun je niet zomaar vertalen naar de 1 miljoen amateurvoetballers. Het zijn bijna twee verschillende sporten."

Bekijk ook

Betere protocollen en anders trainen

Volgens Goedhart is er nu al minder blootstelling dan in de jaren 70. "En we hebben betere protocollen, bijvoorbeeld voor de eerste week na een hersenschudding." Daarnaast worden kinderen nu anders getraind in het voetbal, vertelt hij.

"De gouden motorische jaren zijn rond je 10de, dan leren kinderen heel veel. Als je ze in die periode aanleert hoe je veilig kunt koppen, is dat ontzettend belangrijk." De bondsarts vertelt: "Vroeger werd er tijdens trainingen wel eens zo'n 20 minuten achter elkaar koppen geoefend. Dat doen we al lang niet meer. En laten we niet vergeten: we wíllen ook dat kinderen sporten. Als er veel zorgen, zijn gaan ze nog minder bewegen."

Moet koppen bij het voetballen verboden worden?

'Het heet niet voor niets vóétbal'

Levchenko vindt toch dat er strengere maatregelen moeten komen: "Het heet niet voor niets vóétbal. Wat heeft het koppen voor toegevoegde waarde als het tegelijkertijd het risico op hersenschade verhoogt? Ik vind dat de regelgeving herzien moet worden, op FIFA-, UEFA- en KNVB-niveau."

Goedhart benadrukt dat er al aanpassingen zijn gedaan: "De jeugd voetbalt bijvoorbeeld op kleinere velden, zodat het aantal kopballen tot een minimum wordt beperkt, en met lichtere ballen."

Onderzoek met Amsterdam UMC

"We doen nu onderzoek, samen met het Amsterdam UMC. Er wordt bij amateurs die op hoog niveau spelen gekeken wat er precies gebeurt tijdens het koppen. Met de resultaten van dat onderzoek kunnen we eventuele risico's gericht gaan beperken."

De KNVB-arts denkt wel dat dit tot aanpassing van regels gaat leiden: "Maar dan gericht: wat is de oorzaak, waar liggen nou echt de risico's? Dat zou bijvoorbeeld kunnen zijn: geen lange ballen meer van de keeper. De bal moet dan eerst een keer stuiteren, zodat die minder impact heeft. Of een regel die het duiken naar de bal beperkt."

Symboolpolitiek

Een breed verbod op koppen en kopduels gaat er niet komen, denkt de bondsarts. "Met een algeheel verbod ben je alleen maar bezig met symboolpolitiek."

Evgeniy Levchenko is het daar niet mee eens: "Mooi dat dit soort pleisters geplakt worden. Maar als je de schade echt vóór wilt zijn, dan moet je de regels veranderen. Onze hersenen zijn zo belangrijk, die moet je gewoon beschermen. Peter Houtman is weer een voorbeeld. Ik vind het echt verschrikkelijk, ik krijg er een brok van in mijn keel."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant