Al is Sinterklaas - inclusief mantel en mijter - nog steeds hetzelfde figuur, het feest is door de jaren heen flink veranderd. Van een nieuw uiterlijk voor de pieten tot een andere rol voor de goedheiligman. "Je was als Sinterklaas de boeman."

Sinds 18 november is Sinterklaas weer in het land. Pepernoten, chocoladeletters, je schoen zetten: het hoort er al jaren allemaal bij. Net als afscheid nemen van bepaalde gewoontes.

Meegaan met ontwikkelingen

Als organisatie moet je meegaan met ontwikkelingen in de maatschappij, vindt commisievoorzitter Wim Olde Kalter van de Sint-Nicolaasactie van voetbalclub FC Berghuizen in Oldenzaal.

De actie, waarmee de organisatie geld ophaalt met Sintbezoeken om de contributie voor jonge spelers te verlagen, bestaat al 63 jaar. Wim is zelf al 51 jaar betrokken bij de organisatie. Jarenlang als Sinterklaas en nu dus als voorzitter en hij zag het feest flink veranderen.

Sint als boeman

Eén van de grootste ontwikkelingen binnen het feest is natuurlijk de verandering van de pieten. Bij de organisatie van Wim wordt sinds ongeveer 3 jaar alleen nog met roetveegpieten gewerkt. "In feite is de ontwikkeling heel langzaam gegaan. Jaren terug ging piet nog op stap met felrode lippen, grote oorringen en een jutezak en roe bij zich."

"Langzaam maar zeker zijn dat soort elementen op de achtergrond geraakt." Dat heeft volgens Wim ook te maken met de veranderde rol van Sinterklaas en zijn pieten. "In de beginjaren was je als Sint de boeman. Alles wat de ouders pedagogisch verkeerd hadden gedaan, moest de Sint dan herstellen op één avond. Dat is natuurlijk nu niet meer aan de orde." Vroeger legde Sinterklaas namelijk veel meer de focus op dingen die kinderen verkeerd hadden gedaan en of ze daardoor wel of niet mee naar Spanje moesten.

Bron: EenVandaag

1/3Wim Olde Kalter

'Weg ermee'

Vooral voor de pieten veranderde hun rol. "Vroeger kwamen die binnen met de zak en dreigden met de roe. Kinderen waren natuurlijk doodsbang. Op een gegeven moment ging de roe weg, net als de zak. Daarna is ook gezegd: 'Die oorbellen passen eigenlijk ook niet, weg ermee. Die felrode lippen, weg ermee'."

En toen werd ook de kleur van piet aangepast. "We hebben een zwart-geschminkte en een bruin-geschminkte Piet naast elkaar gezet en de uitstraling van de bruine Piet was veel vriendelijker. Dus toen zijn we overgestapt op bruine piet."

Van bruine naar roetveegpiet

Toen de roetveegpiet in het leven werd geroepen, ging de club ook daarin mee. Wim: "Dat is bij ons best een discussie geweest. Sommige mensen zeiden: 'Als Zwarte Piet niet zwart blijft, dan stop ik ermee!' enzovoort. En er zijn uiteindelijk ook Sinterklazen en pieten gestopt. Het heeft ons wel een aantal mensen gekost."

Toch staat Wim nog steeds helemaal achter het besluit van de organisatie. "Je staat als organisatie middenin de maatschappij. En als de maatschappij dat vraagt, dan moet je met die ontwikkeling meegaan. Dat hebben we immers ook gedaan met de ontwikkelingen van geen zak, geen roe, geen oorbellen en geen rode lippen meer."

'Viel kinderen niet eens op'

Ook oud-hulpsint Henk Nijhof maakte deze discussie mee in zijn tijd als Sinterklaas. Henk was 10 jaar goedheiligman op de Wilbertschool in Hengelo en geeft dit jaar de staf voor het eerst door aan een nieuwe Sint. "Op school was het ook wel een jaar een discussie: doen we witte, zwarte, gekleurde of roetveegpieten? Maar snel ging de discussie over naar: het moet in ieder geval anders."

En terecht, vindt Henk. "Ik ben blij dat het in meeste gevallen nu anders is. Die kinderen maakt het niets uit, die vinden het prima. Zelfs de kinderen die de Zwarte Pieten hebben meegemaakt, viel het niet eens op."

Geen discussie meer

Ook Wim merkt dit. "Kinderen denken alleen maar: 'Nou Sinterklaas komt, wat zal hij gaan vertellen? Dat wordt leuk, dat wordt gezellig, ik krijg cadeautjes'. En of dat een Zwarte Piet is, of een roetveegpiet, of bij wijze van spreken een blauwe of een gele piet, ik denk dat het voor die kinderen helemaal niks uitmaakt."

Tegenwoordig is iedereen bij de club gewend aan de roetveegpieten. "Bij ons is er op dit moment überhaupt geen discussie meer over. Zwarte Piet kan niet meer, daar is iedereen het over eens." Ondanks dat ouders in het begin gemixte signalen afgaven, zijn de aanvragen er niet minder op geworden, zegt Wim.

Bron: EenVandaag

1/2Henk Nijhof

Sinterklaasjournaal

Een van de grootste veranderingen naast de kleur van de pieten, volgens Henk? Dat is het Sinterklaasjournaal. "Dieuwertje Blok heeft veel impact, je moet als Sinterklaas het Sinterklaasjournaal volgen, want kinderen vragen naar alle dingen die daar worden besproken: dan is weer het boek weg, de stoomboot gestolen of is er een ander paard. Dat moet je echt in de gaten houden."

Dat was 10 jaar geleden wel anders, volgens Henk. "Het Sinterklaasjournaal was er toen al wel, maar kinderen kijken er nu veel meer naar en stellen ook steeds vaker vragen over wat ze hebben gezien. De eerste keer was ik daar niet op voorbereid."

'Kijk naar Dieuwertje'

Gelukkig kon Henk zich eruit redden door goed te improviseren. "Ik vroeg de kinderen: 'Weet je het zelf wel?' en toen gaven ze zelf het antwoord." Met moeilijke vragen, zoals de leeftijd van Sinterklaas, wist Henk ook goed om te gaan. "Dan antwoordde ik dat ik al zo oud was, dat ik het niet meer wist."

Ondanks zijn improvisatiekunsten is de hulpsint wel het Sinterklaasjournaal gaan volgen. Hij geeft dit ook als tip aan beginnende hulpsinterklazen. "Kijk naar Dieuwertje. Je hoeft het niet eens half te kijken: als je de eerste, middelste en laatste aflevering kijkt, kom je goed uit. In de eerste leer je het probleem, en in het laatste journaal komt het altijd weer goed."

Oudere kinderen spelen mee

Wat Wim ook nog merkt, is dat kinderen minder lang lijken te geloven. "Vroeger had je nog in groep 7 kinderen die geloofden, maar tegenwoordig gelooft men vanaf groep 5 niet meer. En dat is wel jammer." Volgens Wim zou dit kunnen komen doordat kinderen ook eerder een mobieltje hebben. "Kinderen zijn er zeker niet dommer op geworden, en ook de sociale media spelen daar een rol in."

Toch doen kinderen die niet meer geloven, vaak hartstikke leuk mee voor hun broertjes of zusjes, vindt Wim. "En als Sinterklaas dan nog een keer een knipoog geeft naar dat kind, dan is dat kind helemaal gelukkig, zo van: 'Oh ja, ik snap het. Het is een geheimpje, maar het geheim moet bewaard blijven'."

Er is al één Nederlander aan overleden en twee andere zijn erdoor in het ziekenhuis beland: namaak oxycodon-pillen. Vaak worden ze online gekocht, zonder recept. "Je weet niet wat je koopt."

Videobeelden laten een opmerkelijk beeld zien bij het steekincident in het centrum van Amsterdam gistermiddag. Een burger overmeestert de verdachte en draagt hem ogenschijnlijk rustig over aan de politie. Is dat uitzonderlijk? "Ging heel efficiënt."

We leggen de video voor aan hoogleraar criminologie Marie Lindegaard van de Universiteit van Amsterdam.

Burger die ingreep, wist wat hij deed

"Wat mij heel erg opvalt aan de video van het burgerarrest in Amsterdam, is dat de omstander die de verdachte heeft gepakt zich behoorlijk professioneel gedraagt. Hij is een stuk handiger dan wat ik ooit gezien heb op camerabeelden van dit soort incidenten. De manier waarop hij op die dader gaat zitten en dan met één hand nog iets pakt. Dat geeft mij het idee: dit is wel iemand met professionele skills", vertelt Lindegaard.

De hoogleraar gaat verder: "Wat mij ook opvalt is het moment dat de politie aankomt. Wat omstanders op dat moment meestal doen is alles heel snel aan de politie overdragen, hier zie je dat politie en deze burger samenwerken. Dat geeft mij de indruk dat ook de politie ziet dat deze burger dit heel efficiënt doet en weet wat hij doet."

Cirkel van omstanders

Volgens Lindegaard is ook de manier waarop andere omstanders zich opstellen kenmerkend voor een serieus incident waar geweld bij komt.

"Er staan heel veel mensen omheen. Er is een vrouw die de burger die op de verdachte zit even aantikt, mensen vragen die burger dingen. Het is typisch voor zo'n situatie dat omstanders een cirkel eromheen vormen."

Gevoel van veiligheid

Dat contact zoeken tussen omstanders is een manier om met trauma om te gaan, proberen je veilig te voelen. Het is ook een manier om de burger die de verdachte beet heeft het gevoel te geven dat hij niet alleen staat, legt Lindegaard uit.

Meestal is het zo dat drie tot vier mensen gaan samenwerken en deze man doet het in de video alleen. Ook dat geeft volgens haar weer een aanwijzing dat deze burger professioneel overkomt.

Sociale banden

We weten inmiddels dat de burger die de verdachte overmeesterde een toerist was net als de meeste slachtoffers, is dat relevant?

"Ja", zegt Lindegaard. "Je ziet meestal dat mensen die een band voelen met de mensen die betrokken zijn in het incident eerder tot actie overgaan. Er waren veel toeristen op straat, dat soort sociale banden lokt omstander-ingrijpen uit. Dat geldt trouwens ook voor sociale banden tussen dader en burger."

Ingrijpen bij urgentie

Interessant is ook wanneer iemand tot actie overgaat. "Als er een wapen wordt gebruikt dan zien we dat omstanders iets later ingrijpen en terughoudender zijn. Het was in Amsterdam redelijk laat dat er iets werd gedaan door die burger en dat past bij dit soort incidenten", vertelt Lindegaard.

In het algemeen zie je dat omstanders bij vechtpartijen of ruzies meestal ingrijpen op het moment dat duidelijk wordt dat het niet een gewone ruzie is, dat is het moment waarop omstanders iets gaan doen, ziet de hoogleraar. "Je zou natuurlijk ook kunnen denken: dat is het moment waarop het ingewikkeld wordt dus; liever niet. Maar dat is niet zo. Als de urgentie wordt gevoeld dan grijpen mensen vaak in."

Omstander-effect

Hoe zit het met het omstander-effect? Vanuit de psychologie is dat vaak uitgelegd als een situatie waar mensen gezamenlijk kijken naar een noodsituatie maar niets doen.

"Het omstander-effect is vooral een laboratorium fenomeen. Het is niet in het echte leven aangetoond voor een situatie waar geweld of agressie in het spel is, omdat je daar geen proefpersonen aan mag blootstellen. Wij zien steeds: als het geen noodgeval is dan gaan mensen niks doen, maar als het nodig is dan doen mensen iets."

Persoonlijke kenmerken

Is er iets bekend over wat voor type mensen er ingrijpt in zo'n situatie?

"Weinig. Het gebeurt best wel vaak maar is niet goed onderzocht. Het wordt vaak niet opgenomen in de politiestatistiek, er is weinig informatie over die mensen", sluit Lindegaard af.

Britse toerist overmeesterde verdachte 'vanuit instinct'

De Amsterdamse burgemeester Halsema heeft de man die de verdachte overmeesterde een heldenspeld overhandigd.

Zij zegt over de man: "Hij heeft een geweldig instinct aan de dag gelegd. Je weet het natuurlijk niet wat de verdachte van plan was, wat er nog had kunnen volgen, maar je kunt niets uitsluiten. Deze man heeft in een split second een beslissing genomen, die echt uitzonderlijk is en waarvoor heel veel waardering moet zijn."