Na de winst van Donald Trump bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen steeg de waarde van de dollar in één nacht enorm. Zo'n grote verandering in de wisselkoersen zien we niet vaak. "Het heeft vooral te maken met de perceptie."

Waar één Amerikaanse dollar vorige week nog 91 eurocent waard was, staat één dollar nu gelijk aan 93 eurocent. Dat betekent dat je als Nederlander met de euro relatief minder Amerikaanse producten en diensten kunt kopen. De sterke stijging komt nu door de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

Schommelingen in de wisselkoers

"De verhouding tussen de euro en de dollar fluctueert, die schommelt altijd een beetje van dag tot dag", vertelt Jakob de Haan, hoogleraar politieke economie aan de Rijksuniversiteit in Groningen.

Ook zijn er volgens hem vaker momenten waarop de wisselkoers een sprong maakt bij groot nieuws. "Maar een sprong zoals we die deze week hebben gezien, zie je veel minder."

Vraag en aanbod

We hadden een tijd waarin alle munten gekoppeld werden aan goud, weet De Haan. "Tegenwoordig is het een kwestie van een goed werkende markt met vraag-en-aanbod, die bepaalt wat de wisselkoers per dag wordt. De koers kan zelfs in de loop van de dag veranderen."

In dit spel van vraag en aanbod zijn vooral de grote munteenheden van belang, zegt De Haan. "Zoals de dollar, de euro, de Britse pond en de Japanse yen. Op deze grote valutamarkt worden verschillende munten verhandelt."

'Onverwachte gebeurtenissen zijn bepalend'

"Er zijn geen structurele factoren die de wisselkoers altijd op dezelfde manier bepalen", legt De Haan uit. "Juist onverwachte gebeurtenissen zijn heel erg bepalend voor hoe financiële markten, waaronder dus wisselkoersen, reageren."

Een grote 'sprong' in de waarde van valuta vindt volgens hem plaats wanneer financiële markten denken dat nieuws bepalend is voor de ontwikkeling van de economie. "Beleggers en aandeelhouders besluiten dan om daar posities op in te nemen en dan zie je een sterke reactie van de financiële markten."

Economische schok

Zodra zich dus een economische schok voordoet zoals een natuurramp, een politieke wissel of het uitbreken van een oorlog, reageren de markten daar op. Als voorbeeld neemt De Haan een mogelijke oorlog uit tussen China en Taiwan.

"Dan heeft dat een enorme impact op allerlei financiële markten." Een escalatie tussen de twee landen zou volgens hem zorgen voor een onzeker zakenklimaat in Azië met negatieve gevolgen voor Europese bedrijven.

Psychologisch gedreven

De enorme impact van het nieuws zagen we ook afgelopen week. "Toen duidelijk werd dat Trump de verkiezingen ging winnen, gebeurden er eigenlijk twee dingen", vertelt De Haan. "De Europese aandelenkoersen gingen naar beneden en de rente ging omhoog. Dat maakte het voor beleggers plotseling relatief aantrekkelijk om in de Amerikaanse dollar te zitten. En daardoor nam de waarde van die dollar toe."

De wisselkoers wordt vooral gedreven door 'psychologie', ziet De Haan. "Het heeft vooral te maken met de perceptie, de verwachting die mensen hebben over, in dit geval, de economische plannen van Trump." Hij is van plan om de importtarieven te verhogen voor producten van buiten de Verenigde Staten. "Dan gaat de Amerikaanse inflatie omhoog." Dat betekent dat het voor de Amerikaanse centrale bank moeilijker wordt om de rente te verlagen, wat het aantrekkelijker maakt om te beleggen in dollars.

Sterke of zwakke munt

De Amerikaanse dollar was deze week dus zogenaamd sterker geworden, ziet De Haan. "Men spreekt over een sterke of zwakke munt afhankelijk van hoeveel vreemde valuta je kunt krijgen als je je eigen munt inwisselt."

"Als de euro sterk is, dan krijg je veel dollars voor je euro en omgekeerd als de dollar sterk is, dan krijg je veel euro's voor die dollar", legt hij uit. "Je kunt dus stellen dat de euro deze week zwakker werd ten opzichte van de dollar."

Meer dollars betalen

Blijft dat zo, dan kan dit bijvoorbeeld gevolgen hebben voor een Nederlandse importeur, gaat hij verder. "De wisselkoers heeft namelijk invloed op internationale handelsstromen. De prijzen van de meeste internationale goederen worden uitgedrukt in dollars. Dus als de dollar sterker wordt, moet je meer in euro's betalen voor de producten die je invoert. Onze import wordt duurder en onze export goedkoper. Mensen zullen dat bijvoorbeeld merken aan de pomp: de benzine zal dan duurder worden."

Volgens de Haan zijn uiteindelijk twee zaken van belang voor bedrijven die handelen in internationale producten. "Hoeveel kost een dollar vandaag en minstens zo belangrijk is de vraag hoe erg fluctueert die euro-dollarkoers. Bij sterk fluctuerende wisselkoersen lopen bedrijven het risico dat een contract dat ze nu aangaan over een tijdje niet meer winstgevend is omdat de euro bijvoorbeeld minder waard is geworden."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."