Kraanwater koken voordat je het drinkt: dat advies kregen mensen op sommige plekken afgelopen maand. De reden? Een gevonden bacterie. Voor EenVandaag vroegen we wat jullie over vervuiling van drinkwater wilden weten.

Hoogleraar Waterkwaliteitsbeheer aan de Universiteit Utrecht Jasper Griffioen en hoogleraar Drinkwaterkwaliteit & Behandeling aan de TU Delft Doris van Halem geven antwoord op jullie vragen.

1. Hoe raakt drinkwater verontreinigd?

Dat kan op veel verschillende manieren gebeuren, zeggen beide hoogleraren. "Grondwater kan verontreinigd raken door 'atmosferische depositie', met andere woorden: stoffen die uit de lucht vallen en in de bodem terechtkomen. Dus bijvoorbeeld door verbranding van steenkool en andere schadelijke stoffen die via onze schoorstenen in de lucht komen", zegt Griffioen.

PFAS kunnen het water ook verontreinigen, gaat de hoogleraar verder. Dat zijn chemische stoffen die door mensen zijn gemaakt. "PFAS stromen vervolgens mee met regenwater naar het grondwater. Dat geldt ook voor nitraat en bestrijdingsmiddelen. De diepte van het grondwater speelt hierbij wel een rol. Over het algemeen is het zo dat hoe dieper het grondwater, hoe kleiner de kans dat er schadelijke stoffen aanwezig zijn."

Maar drinkwater kan ook verontreinigd raken door bacteriën. Zo is in de afgelopen jaren een aantal keer de enterokokken-bacterie gevonden in kraanwater, waarna meerdere huishoudens zijn geadviseerd om hun kraanwater eerst te koken. "Dit kan komen doordat er een besmetting optreedt van het water", zegt van Halem. "Dat zit zo: om ervoor te zorgen dat er de hele dag water uit de kraan komt, is een wateropslag nodig. Dat wordt ook wel een reinwaterkelder genoemd: een reservoir dat constant water ontvang vanuit de zuivering."

"In principe is dat hele systeem afgesloten, maar soms komt het toch voor dat het water uit het reservoir in contact komt met 'buiten', bijvoorbeeld door een lek. Als dat zo is, kan er verontreinigd regenwater naar binnen stromen. Dat is heel uitzonderlijk, want drinkwaterbedrijven controleren dat heel grondig. Maar het is nu toevallig een paar keer achter elkaar gebeurd."

"Niet alle enterokokken-bacteriën zijn overigens ziekmakend, maar het is een indicatie dat er een fecale besmetting van het water is. Dit hoeft dus niet gevaarlijk te zijn voor gezonde mensen en zo'n kookadvies is daarom preventief. Maar als je het dus kookt, dan is het gegarandeerd veilig."

Bron: Eigen foto

2. Waar komt (drink)watervervuiling voor?

Van Halem: "De kwaliteit waaraan het water moet voldoen, is overal in Nederland hetzelfde. Dat wordt dan ook streng gecontroleerd." Maar vóórdat het wordt gezuiverd, kunnen er wel verschillen zijn in de mate waarin het water is vervuild, legt ze uit.

"Er zijn namelijk verschillende waterbronnen. In het westen van Nederland wordt voornamelijk oppervlaktewater (bijvoorbeeld van rivieren) gezuiverd, in het oosten en zuiden grotendeels grondwater. Zo is het diepe grondwater goed beschermd tegen afvalstoffen door menselijk handelen, vooral het diepe grondwater."

Maar de kwaliteit van het oppervlaktewater fluctueert meer door het jaar heen, vervolgt Van Halem. "Dat heef te maken met het afval dat mensen in het water lozen, waardoor het moeilijker is om te zuiveren. Hoe vervuild het water is, hangt dus af van de bron. Daarom heb je voor oppervlaktewater vaak meer zuiveringstechnieken nodig om het schoon te krijgen in vergelijking met grondwater."

3. Wie controleert de kwaliteit van het drinkwater?

Griffioen: "De drinkwaterbedrijven zelf. Die hebben een meetprogramma om de kwaliteit geregeld te meten. De Inspectie Leefomgeving en Transport houdt toezicht en maakt daar rapportages van. Het RIVM evalueert die gegevens en rapporteert die aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het RIVM heeft een grote rol in de beleidsondersteuning richting het ministerie."

4. Zitten er werkelijk medicijnresten en PFAS in drinkwater?

Ja, soms wel, zegt Van Halem: "We kunnen heel goed meten wat er in ons water zit, dus we weten het als daar hele kleine hoeveelheden van in ons drinkwater zitten. Maar die zitten daar omdat ze op heel veel plekken in ons aquatische systeem zitten. Dus in ons zeewater, oppervlaktewater, rivieren en beken."

Het gaat alleen om zulke lage concentraties dat je er niet ziek van wordt, benadrukt de hoogleraar. "Drinkwaterzuiveringen halen medicijnresten uit het water en ook voor PFAS wordt extra zuivering toegepast. Dit is wel een uitdaging, want het gaat om verwijdering van nanogrammen per liter."

5. Is het verstandig om nu alleen maar bronwater te kopen in de winkel?

Zeker niet, benadrukken beide hoogleraren. "Wat wordt geleverd aan drinkwater, voldoet aan de normen. Bovendien heeft het water uit flessen ook nadelen. Zo zitten er meer microplastics in mineraalwater van plastic flessen in vergelijking met drinkwater uit de kraan", zegt Griffioen.

"Bovendien kunnen sommige schadelijke stoffen die in drinkwater voorkomen, ook in fleswater voorkomen als het uit hetzelfde gebied afkomstig is", voegt hij daaraan toe.

6. Worden de vervuilers aangepakt, of betaalt de consument de prijs van duurdere zuiveringssystemen?

Allebei, zegt Van Halem. "De vervuilers worden al aangepakt. Maar wat mij betreft mogen die nóg harder aangepakt worden."

"Overigens hebben eventuele extra zuiveringen geen groot effect op onze waterprijs. In ieder geval niet in de mate zoals we zagen bij de energiecrisis. Mensen zullen er niet korter van gaan douchen."

7. Hoe staat het met de voortgang van de Kaderrichtlijn Water in Nederland?

Volgens Griffioen gaat het te langzaam. "We hebben al twee keer uitstel gekregen. Het was oorspronkelijk de bedoeling dat het oppervlaktewater al in goede toestand zou verkeren in 2015. Dat is niet gelukt. In 2021 was de volgende deadline, en die is ook niet gehaald."

In 2027 is de komende deadline, maar de hoogleraar is er zeker van dat het weer niet gaat lukken. "Over het algemeen heb je te maken met een systeem dat traag reageert. De afgelopen tijd zijn er te weinig maatregelen genomen om het op orde te krijgen. En als er nu nog nieuwe maatregelen worden genomen, is de doorwerktijd te lang."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."