Door een gebrek aan instroom verdwijnen ambachtelijke vakopleidingen, zoals glasblazen en diamantslijpen. Veel kennis dreigt verloren te gaan, terwijl er juist grote behoefte is aan dit soort ambachtslieden. "Handwerk wordt niet gezien als interessant."

Steeds minder jongeren kiezen voor het leren van een ambacht waardoor het specialistisch vakonderwijs het zwaar heeft. Er zijn momenteel ongeveer 37 kleine specialistische vakopleidingen met vijftig of minder studenten.

Opleidingen verdwijnen

Zo is de opleiding pianotechniek in Amsterdam nog de enige voltijdopleiding die mensen opleidt tot pianotechnicus. Vorig jaar dreigde de opleiding zelfs te stoppen bij gebrek aan nieuwe leerlingen.

Ook de opleiding tot smid heeft onder het lage aantal aanmeldingen te lijden, waardoor er noodgedwongen particuliere opleidingen zijn gestart. Zo kon het ambacht smeden worden gered. Opleidingen voor het glasblazen en diamantslijpen zijn geheel verdwenen. Ambachtelijke beroepsgroepen worden zo in hun voortbestaan steeds meer bedreigd.

Piano stemmen en orthopedische schoenen

De directeur van Stichting Ambacht in Beeld, Wendy van Wilgenburg maakt zich grote zorgen over deze ontwikkeling. Het is volgens haar heel erg dat kennis in rap tempo verdwijnt. Bovendien is er een groot probleem om bedrijfsopvolgers te vinden, gaat ze verder. En dat terwijl er een schreeuwend tekort is aan ambachtslieden.

"We kunnen in de toekomst geen maatwerk meer leveren, de piano kan niet meer gestemd worden, orthopedische schoenen worden niet meer gemaakt. Ook het restaureren van dingen wordt onmogelijk terwijl dat voor een duurzame economie cruciaal is", vertelt Van Wilgenburg.

'Saai imago niet terecht'

De reden dat de belangstelling onder jongeren zo klein is, heeft volgens Van Wilgenburg te maken met het saaie imago van het ambacht. "De nadruk ligt al jarenlang op de kenniseconomie. Handarbeid wordt als tweederangs gezien, ook onder ouders", legt ze uit. Ze benadrukt dat het ambacht een goed arbeidsperspectief heeft en niet stoffig is.

Jan van Westenbrugge is orthopedisch schoentechnicus en beseft ook dat zijn beroep geen sexy imago heeft. "Handwerk wordt niet gezien als interessant. Het beeld is nog steeds zoals het vroeger was: een zwarte schoen met dikke klittenband. Dat zit nog steeds in het hoofd", zegt Van Westenbrugge. Volgens hem is de werkelijkheid gelukkig anders: "Juist nu worden hele mooie schoenen gemaakt met de nieuwste technieken, dus saai is het zeker niet meer."

Onmisbaar beroep door vergrijzing

Van Westenbrugge is trots op zijn ambacht. "Het is een heel creatief beroep. Je kunt mensen helpen, je maakt ze weer gelukkig en mobiel. Ze worden weer onderdeel van de samenleving." Toch maakt hij zich wel zorgen om de opvolging van zijn bedrijf en van de bedrijfstak in het algemeen.

Zelf leidt hij nu 2 dertigers op om voor de toekomst het voortbestaan van zijn bedrijf veilig te stellen. In deze tijd van vergrijzing ziet de orthopedisch schoentechnicus dat zijn beroep onmisbaar is geworden. Zo hebben steeds meer mensen vanwege ziektes als diabetes en ouderdom aangepaste schoenen nodig. "Daarmee druk je ook de zorgkosten en neemt de kwaliteit van leven toe", legt hij uit.

Niet meer kunnen betalen

Hij is bang dat er straks onvoldoende orthopedische schoenmakers zijn om aan de groeiende vraag te voldoen. "Ik denk dat je Amerikaanse toestanden krijgt: je koopt een grote schoen en daar stop je een steunzool in en probeer je het beste van te maken."

Van Westenbrugge: "Maar de verfijnde techniek die we hier toepassen, die zal steeds moeilijker worden omdat het duurder wordt. En dat betekent dat wij een beroepsgroep worden die alleen nog maar door rijke mensen betaald kunnen worden."

Populair door festivals

Van Wilgenburg probeert deze ontwikkeling te veranderen met het organiseren van Ambacht in Beeld Festivals op hippe locaties. De directeur hoopt jongeren daar warm te maken voor het ambacht door de zichtbaarheid van het vakonderwijs te vergroten en wil daarmee af van de stoffige reputatie.

"Jongeren kunnen op het festival zien wat het ambacht nu eigenlijk inhoudt. Ze weten niet eens dat het bestaat en kunnen het zelf uitproberen. De festivals zijn druk bezocht, jongeren vinden het leuk, ze gaan zelf aan de slag en zijn trots op wat ze zelf met de hand hebben gemaakt. Zo'n festival werkt veel beter dan een foldertje op een onderwijsbeurs."

Nieuw platform

Van Wilgenburg probeert ook door een nieuw platform de zichtbaarheid van de sector te vergroten en de belangrijke knelpunten aan te pakken. Zij is medeoprichter van het platform Ambachtelijk Vakmanschap Nederland, dat 1 januari 2025 van start gaat.

"Wij verenigen daarin de 80.000 ambachtslieden in Nederland zodat we sterker staan en beter kunnen lobbyen. We waren altijd allemaal erg versnipperd aan het werk en willen nu meer gaan samenwerken", sluit ze af.

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."