Schrijfster Yvonne Keuls is 86 jaar maar heeft de energie van een dertigjarige. Haar agenda is vol. Zo kwam het boek ‘Zoals ik jou ken, ken jij mij’ uit over haar vriendschap met de in 2011 overleden Hella Haasse, de grande dame van de Nederlandse literatuur. Ze deelden hun gezamenlijke afkomst uit Nederlands Indië maar leken niet op elkaar. “Zij is een heel ander mens dan ik. Zij is het type dimmen, dimmen, dimmen. Ze was heel introvert en liet nooit het achterste van haar tong zien.”

Vlak voor de oorlog, Yvonne is dan zeven jaar, komt haar gezin naar Nederland en vestigt zich in Den Haag. Als jonge toneelschrijfster bewondert Yvonne Keuls de veertien jaar oudere auteur Hella Haasse.  Maar durft haar nooit aan te spreken. Pas als Yvonne wordt benaderd door de NCRV om een tv-bewerking te maken van de boeken der kleine zielen van Louis Couperus worden de dames aan elkaar voorgesteld. Hella Haasse wordt haar literaire adviseur. Het begin van een roerige tijd en een innige vriendschap.

Beide vrouwen brachten een deel van hun jeugd door in Nederlands Indië. “Hella mocht in Indië van haar ouders niet bij ons thuis komen, omdat mijn moeder half Javaans was.” Eenmaal in Nederland wisten twee elkaar wel te vinden. “Ze was bevriend met mijn oudere zus’’, zegt Keuls. “In Nederland ging Hella later vaak naar mijn moeder. Dan nam ze roomboter en melattithee mee. Mijn moeder lepelde roomboter op. Dat vond ze lekker.’’

Hella Haasse had een heel andere karakter dan Keuls, die juist op de barricaden stond en haar boeken baseerden op sociale mistanden en haar schrijverschap combineerde met hulpverlening aan jongeren.

De vriendschap tussen Keuls en Haasse veranderde

Tijdens haar vrijwilligerswerk in de jongerenopvang in Den Haag kwam Keuls achter een misstand die haar vriendschap met Haasse veranderde en haar leven zou tekenen. Ze kwam er achter dat een kinderrechter jongens in zijn dienstauto liet ophalen om ze te misbruiken.

Toen ze deze kennis openbaarde in een boek dat onlangs opnieuw is uitgegeven als ‘Rapport Tommie’ viel iedereen over haar heen. Maar niet Jan Lelyveld, de man van Hella Haasse en rechter in Den Haag. "Jan nam uit protest ontslag als rechter’’, zegt ze. "Achter de schermen hielpen ze me wel. Maar in het openbaar steunden hij en Hella haar niet. Dat gaf een flinke kras op de vriendschap. De kinderrechter werd eervol ontslagen, maar nooit berecht. “Deze zaak heeft mij nooit meer losgelaten. Ik vind nog altijd dat de waarheid naar boven moet komen. Net als bij de katholieke kerk.”

De rollende r

In de jaren daarna is ze meer gaan schrijven over haar Indische verleden. Op het Frederik Hendrikplein in Den Haag staat een standbeeld dat een ode is aan dit type Indische vrouw.  Het zijn twee oudere Indische dames, lichtgebogen en babbelend met elkaar. Vrouwen die veel hebben meegemaakt en gezien hebben in hun leven. En die vaak na de oorlog volkomen berooid in Nederland aankwamen.  Keuls kan haar moeder prachtig imiteren: met een  rollende r en uitroepen als adoe.

Dit najaar gaat Keuls de theaters in en doet mee met de Indië monologen. Een van de thema’s is de Indische moeder. Haar moeder was half Javaans die op haar achttiende haar Nederlandse man leerde kennen. ”Ze was niet van het polderen. Ze gaf weleens toe aan haar man in woorden, maar deed het vervolgens niet’’, zegt ze. “Het was zo’n klein Indisch vrouwtje. Je houdt meteen van haar. Maar wat ze soms allemaal uitkraamde. Recht voor zijn raap, nog erger dan ik. Een echte flapuit.”

Het Amerikaanse bedrijf Uber wil vanaf 2026 zelfrijdende taxi's aanbieden in Europa. Het bedrijf werkt nu samen met de Chinese ontwikkelaar Momenta om dit voor elkaar te krijgen. Maar is Nederland daar klaar voor? "Infrastructuur is goed geregeld."

Ruim 180 Surinamers hebben een verblijfsvergunning gekregen die ze na de onafhankelijkheid in 1975 zijn kwijtgeraakt. Maar door strenge eisen zijn er ook afwijzingen. Dat moet anders, vindt gemeente Amsterdam. "Het leidt tot schrijnende situaties."

Naast de verblijfsvergunningen die zijn afgegeven, zijn er nog ongeveer 25 in behandeling. Een van de mensen die nu al succesvol gebruik heeft kunnen maken van de regeling is Jayant Ganesh uit Den Haag. Hij woonde bijna 25 jaar zonder papieren in Nederland, maar krijgt nu een verblijfsvergunning.

'Ik kon die beslissing niet zelf nemen'

"Ik ben er heel erg blij mee, het neemt alle angst en stress weg. Ik hoef niet meer op de straat te lopen en bang te zijn dat ik word opgepakt en uitgezet", vertelt hij. "Het is een opluchting en het geeft ons ook de erkenning die wij verdienen, gezien het feit dat wij ons Nederlandschap nooit hebben afgestaan."

Ganesh was nog een kind toen Suriname onafhankelijk werd. "Ik kon dus niet de beslissing nemen of ik Nederlander wilde blijven of Surinamers wilde worden."

25 jaar ongedocumenteerd

In 2000 komt hij op zijn 29ste naar Nederland, maar papieren krijgt hij niet. "Gelukkig had ik hier een netwerk van familie en vrienden die mij opvingen. Ik heb meerdere keren bij de IND aangeklopt de afgelopen 25 jaar, maar steeds zonder succes."

Nu Ganesh wel een verblijfsvergunning heeft, voelt hij zich weer een vrij mens: "Ik kan nu legaal werk zoeken, ik kan in aanmerking komen voor een huurwoning en het belangrijkste, ik kan nu gewoon over straat lopen zonder dat ik bang ben dat er iets gebeurt."

Eenmalige speciale regeling

Om Surinamers als Ganesh tegemoet te komen, kwam voormalig staatssecretaris Van der Burg afgelopen jaar met een eenmalige, speciale regeling, waar Surinaamse oud-Nederlanders tussen 1 januari en 1 juli van dit jaar gebruik van kunnen maken.

Iedereen die geboren is voor 25 november 1975, de dag dat Suriname onafhankelijk werd, en die kan aantonen dat hij of zij langer dan 10 jaar in Nederland woont, komt in aanmerking voor een verblijfsvergunning.

500 zaken afgewezen

Maar die laatste eis, 10 jaar onafgebroken in Nederland wonen, zorgt er nu voor dat ruim 500 zaken van Surinaamse oud-Nederlanders zijn afgewezen. Zij konden niet bewijzen dat ze meer dan 10 jaar in Nederland woonden.

"Veel mensen vallen hierdoor buiten de boot", merkt wethouder van Amsterdam Rutger Groot Wassink. Zijn gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de regeling.

'Historisch onrecht'

Om deze groep mensen toch te helpen, pleit hij voor het verkorten van de eis, van 10 naar 5 jaar: "Zodat meer mensen gebruik kunnen maken van deze regeling."

"We hebben het hier over Nederlanders die ten onrechte niet de Nederlandse status hebben gekregen", gaat de wethouder verder. "Ik vind dat historisch onrecht en dat kunnen we nu rechtzetten."

Schrijnende situaties

Hij voorziet grote problemen voor deze groep als ze ongedocumenteerd blijven. "Het is voor die mensen buitengewoon vervelend en het leidt ook tot schrijnende situaties."

"Ze moeten dan illegaal wonen, illegaal werken en ze hebben geen toegang tot zorg. Het is een buitengewoon ingewikkeld bestaan voor deze mensen", aldus Groot Wassink.