Yvonne Keuls: ‘Ik heb de straat een stem gegeven’

Schrijfster Yvonne Keuls is 86 jaar maar heeft de energie van een dertigjarige. Haar agenda is vol. Zo kwam het boek ‘Zoals ik jou ken, ken jij mij’ uit over haar vriendschap met de in 2011 overleden Hella Haasse, de grande dame van de Nederlandse literatuur. Ze deelden hun gezamenlijke afkomst uit Nederlands Indië maar leken niet op elkaar. “Zij is een heel ander mens dan ik. Zij is het type dimmen, dimmen, dimmen. Ze was heel introvert en liet nooit het achterste van haar tong zien.”

Vlak voor de oorlog, Yvonne is dan zeven jaar, komt haar gezin naar Nederland en vestigt zich in Den Haag. Als jonge toneelschrijfster bewondert Yvonne Keuls de veertien jaar oudere auteur Hella Haasse.  Maar durft haar nooit aan te spreken. Pas als Yvonne wordt benaderd door de NCRV om een tv-bewerking te maken van de boeken der kleine zielen van Louis Couperus worden de dames aan elkaar voorgesteld. Hella Haasse wordt haar literaire adviseur. Het begin van een roerige tijd en een innige vriendschap.

Beide vrouwen brachten een deel van hun jeugd door in Nederlands Indië. “Hella mocht in Indië van haar ouders niet bij ons thuis komen, omdat mijn moeder half Javaans was.” Eenmaal in Nederland wisten twee elkaar wel te vinden. “Ze was bevriend met mijn oudere zus’’, zegt Keuls. “In Nederland ging Hella later vaak naar mijn moeder. Dan nam ze roomboter en melattithee mee. Mijn moeder lepelde roomboter op. Dat vond ze lekker.’’

Hella Haasse had een heel andere karakter dan Keuls, die juist op de barricaden stond en haar boeken baseerden op sociale mistanden en haar schrijverschap combineerde met hulpverlening aan jongeren.

De vriendschap tussen Keuls en Haasse veranderde

Tijdens haar vrijwilligerswerk in de jongerenopvang in Den Haag kwam Keuls achter een misstand die haar vriendschap met Haasse veranderde en haar leven zou tekenen. Ze kwam er achter dat een kinderrechter jongens in zijn dienstauto liet ophalen om ze te misbruiken.

Toen ze deze kennis openbaarde in een boek dat onlangs opnieuw is uitgegeven als ‘Rapport Tommie’ viel iedereen over haar heen. Maar niet Jan Lelyveld, de man van Hella Haasse en rechter in Den Haag. "Jan nam uit protest ontslag als rechter’’, zegt ze. "Achter de schermen hielpen ze me wel. Maar in het openbaar steunden hij en Hella haar niet. Dat gaf een flinke kras op de vriendschap. De kinderrechter werd eervol ontslagen, maar nooit berecht. “Deze zaak heeft mij nooit meer losgelaten. Ik vind nog altijd dat de waarheid naar boven moet komen. Net als bij de katholieke kerk.”

De rollende r

In de jaren daarna is ze meer gaan schrijven over haar Indische verleden. Op het Frederik Hendrikplein in Den Haag staat een standbeeld dat een ode is aan dit type Indische vrouw.  Het zijn twee oudere Indische dames, lichtgebogen en babbelend met elkaar. Vrouwen die veel hebben meegemaakt en gezien hebben in hun leven. En die vaak na de oorlog volkomen berooid in Nederland aankwamen.  Keuls kan haar moeder prachtig imiteren: met een  rollende r en uitroepen als adoe.

Dit najaar gaat Keuls de theaters in en doet mee met de Indië monologen. Een van de thema’s is de Indische moeder. Haar moeder was half Javaans die op haar achttiende haar Nederlandse man leerde kennen. ”Ze was niet van het polderen. Ze gaf weleens toe aan haar man in woorden, maar deed het vervolgens niet’’, zegt ze. “Het was zo’n klein Indisch vrouwtje. Je houdt meteen van haar. Maar wat ze soms allemaal uitkraamde. Recht voor zijn raap, nog erger dan ik. Een echte flapuit.”