De NS krijgt vanaf 2025 de optie om een spitsheffing in te voeren. Ook mogen de prijzen van treinkaartjes nog verder stijgen. Wordt treinreizen voor de rijken? "Toen ik dit zag, dacht ik: ik weet niet of ik dan wel kan blijven werken."

Naast een mogelijke spitsheffing mag de prijs van treinkaartjes in 2024 en in 2026 met 3,5 procent extra omhoog. Die verhoging komt bovenop de inflatiecorrectie van de tarieven. Dat staat in de afspraken van het nieuwe contract dat demissionair staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur van Waterstaat met de NS wil afsluiten.

'Niet voor je lol in de spits'

Jolanda Sijsling kon het bijna niet geloven toen ze het nieuws hoorde. Voor haar werk als activiteitenbegeleider op een dagbesteding voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel is ze afhankelijk van de trein. "Op zich hoef ik niet zo ver, ik woon in Lelystad en ik werk in Dronten. Maar nu al ben ik 6 euro kwijt voor maar 12 minuten in de trein."

Ze werkt als invalkracht, dus hoe vaak ze werkt wisselt. Maar ook met een paar dagen per week tellen de kosten flink op, en buiten de spits reizen is geen optie. "Er wordt heel makkelijk gezegd dat mensen maar buiten de spits moeten reizen. Maar die doen dat echt niet voor hun lol. Ik moet gewoon om negen uur op mijn werk zijn en ik ben om vier uur klaar."

Bekijk ook

'Gewoon niet meer te doen'

Als de prijzen nog verder stijgen, heeft dat voor Jolanda waarschijnlijk grote gevolgen. "Het eerste wat ik dacht was heel simpel: ik weet niet of ik dan nog wel wil blijven werken. Maar eigenlijk weet ik niet of ik dan wel kán blijven werken."

"Ik verdien echt geen denderend inkomen. Als reizen nog duurder wordt, is het gewoon niet meer te doen", benadrukt ze. Een hoge reisvergoeding krijgt ze nu al niet en ze verwacht ook niet dat dat in de toekomst verandert. "In de zorg kan al niet veel qua salarissen, dus dit krijgen ze vast ook niet voor elkaar."

Jolanda Sijsling
Bron: Privéfoto
Jolanda Sijsling

OV betaalbaar houden

Jolanda is niet de enige die zich druk maakt. Directeur Freek Bos van reizigersvereniging Rover kan zich 'eigenlijk niet voorstellen dat het kabinet dit besluit'. "Dat zou heel gek zijn. Ze willen dat we met het openbaar vervoer gaan, maar dan gaan ze het duurder maken. Ik begrijp dat niet."

"Het openbaar vervoer is een sociaal product. Het is er om maatschappelijke doelen te bereiken: werk, school, het is oneindig. Dat betekent niet dat je daar zomaar een prijs op kan plakken", voegt hij daaraan toe. "Je moet het betaalbaar houden voor iedereen."

Reizen in spits is al duurder

De NS wil al langere tijd een spitsheffing invoeren, omdat de treinen momenteel propvol zitten in de spits. Veel reizigers moeten staan omdat er dan niet genoeg zitplekken zijn. NS-baas Wouter Koolmees denkt dat het invoeren van een heffing daartegen zou kunnen helpen. Eerder maakte hij bekend de prijs met 'tientallen procenten' te willen verhogen.

Maar er is op dit moment al sprake van een verschil in tarieven, legt Bos uit. In de daluren kun je namelijk met 40 procent korting reizen met de trein, en in de spits betaal je over het algemeen de volle mep. "Wie het zich kan veroorloven om later op werk aan te komen, kan al buiten de spits reizen", zegt de Rover-directeur.

Bekijk ook

In gesprek met werkgevers

Toch geldt voor veel mensen nog steeds de regel dat ze op een bepaalde tijd op hun werk moeten zijn. Zij moeten dan dus wel in de spits reizen. "Die mensen moet je niet gaan straffen", vindt Bos daarom. Hij zou NS-baas Koolmees willen aansporen om juist met werkgevers in gesprek te gaan om te zorgen dat mensen meer vrijheid krijgen om buiten de spits naar hun werk te gaan.

"We weten al dat vervoer een groot deel is van de maandelijkse kosten", legt hij uit. "Met een spitsheffing zullen er mensen zijn die het niet kunnen betalen. Dat moeten we niet willen."

'Werken om reiskosten te betalen'

Voor Jolanda is die situatie dus dichtbij: "Ik doe mijn werk omdat ik het hartstikke leuk vind, maar er zal toch geld binnen moeten komen. Als er zoveel geld afgaat aan het reizen, dan is het niet zo leuk meer. Dan werk je om je reiskosten te kunnen betalen. Dat is van de zotte."

En dus denkt ze er serieus aan om dan maar haar baan op te zeggen. "Ik heb geen rijbewijs, dus de auto is geen optie. Aan een elektrische fiets heb ik ook gedacht. Qua kilometers kan het, maar het stuk dat ik door het bos moet rijden voelt niet veilig. Zeker als het donker begint te worden."

Duitsland als voorbeeld?

Daarom begrijpt ze niet dat het kabinet ervoor kiest om de trein duurder te maken. "Deze zomer was ik met mijn man in Koblenz, daar koop je een 'Deutschlandticket' voor 49 euro. En daarmee kun je in alle treinen behalve in intercity's, maar dat is niet zo'n ramp. Geen gedoe met spitstijden, je stapt in en klaar. Dat is echt een uitkomst."

Het is haar een raadsel waarom het openbaar vervoer in ons land niet even aantrekkelijk wordt gemaakt. "Ik denk: stimuleer het juist, zorg dat meer mensen ermee willen reizen. Met wat ze nu doen, bereiken ze alleen het tegenovergestelde. Dat is zo ontzettend krom."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.