radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Worden boeren door strenge Europese regels gedwongen tot mestfraude? 'Overheid neemt geen verantwoordelijkheid'

Worden boeren door strenge Europese regels gedwongen tot mestfraude? 'Overheid neemt geen verantwoordelijkheid'
Foto ter illustratie
Bron: ANP

In de Tweede Kamer groeit de overtuiging dat grootschalige mestfraude de komende jaren onontkoombaar is. "Je zou bijna kunnen zeggen dat het overheidsbeleid ertoe leidt dat boeren niet anders kunnen doen dan fraude plegen om te overleven."

"De minister heeft wel wat maatregelen bedacht, maar dat is bij lange na niet genoeg om het probleem op te lossen", zegt NSC-Kamerlid Harm Holman, zelf voormalig melkveehouder.

'Geen keus'

Door aangescherpte Europese regels kunnen boeren de komende jaren minder mest kwijt op het eigen land, terwijl de kosten voor afvoer stijgen. "Eigenlijk lijkt het op een soort toeslagenaffaire, waarbij boeren zwaar worden gedupeerd door iets wat niet hun eigen schuld is, omdat de overheid haar verantwoordelijkheid niet heeft genomen."

"Er is te veel mest in Nederland en niet een klein beetje, maar 400.000 tot 600.000 vrachtwagens", zegt ook CDA-Kamerlid en melkveehouder Eline Vedder. "Ik heb wel zorgen. Ik denk dat we mestfraude zullen gaan zien omdat boeren zo knel komen te zitten, dat ze eigenlijk geen andere keus meer hebben. Je hebt aan de ene kant het fysieke probleem: waar laat je het? En een heleboel boeren zullen het ook niet kunnen betalen. Dan ga je het toch maar uitrijden en dat heet dan mestfraude."

Bekijk ook

Hoge kosten

Jarenlang genoten Nederlandse boeren van een uitzonderingspositie, waardoor ze meer mest mochten uitrijden dan hun collega's in andere Europese landen.

Maar vanwege zorgen over de verslechterende water- en bodemkwaliteit wordt deze uitzondering - de zogenaamde derogatie - stap voor stap afgebouwd, met een volledige afschaffing in 2026. Het gevolg: mestoverschotten en hoge kosten voor afvoer, tot wel de helft van het jaarinkomen van boeren.

25.000 kwijt aan afvoer

"Als de prijs voor verwerking gelijk blijft dan ben ik volgend jaar rond de 25.000 euro kwijt aan mestafvoer", zegt melkveehouder Rick de Vor.

"Wij hebben heel veel grasland. We kunnen er heel veel mest op kwijt. Maar met de 120 koeien die ik heb, heb ik te weinig grasland. Dus ik moet die mest afvoeren. Die 25.000 euro is een schatting, maar die kan gerust volgend jaar ook wel 40.000 euro zijn als de prijs met een tientje omhoog gaat."

Bekijk ook

Al 50 jaar een probleem

Gek genoeg is het probleem niet nieuw. Al ruim 50 jaar lang produceert Nederland te veel mest. 'Nooit meer honger' was het motto na de oorlog. Het aantal koeien, kippen en varkens groeide explosief. In de jaren 70 en 80 werd het probleem in volle omvang duidelijk: fosfaat en nitraat tasten water en natuur aan. Sinds de jaren 90 probeert Europa het tij te keren met maatregelen, waar Nederland nu tegenaan loopt.

Milieuorganisatie Natuur & Milieu houdt zich inmiddels al ruim 50 jaar bezig met het mestprobleem. "We zijn opgericht in 1972 en de eerste publicatie ging over het mestprobleem", zegt directeur Marjolein Demmers. "Het pijnlijke is dat dezelfde problemen worden aangekaart als waar we nu mee te maken hebben. Het komt neer op het ontkennen eigenlijk, op het terzijde schuiven van het probleem."

Biologisch boeren

"Een grote groep van om en nabij de 6.000 boeren zit echt in de knel", vertelt Demmers, die ook verwacht dat het huidige beleid er alleen maar toe leidt dat meer boeren mest verwerken op een manier die niet is toegestaan.

De milieuorganisatie vindt dat de overheid boeren moet faciliteren om te kunnen stoppen of om de omslag naar biologisch boeren te maken. "Dat kost een hoop geld, maar het levert ook heel veel op. Het reduceert de mest. Het is goed voor de waterkwaliteit."

Bekijk ook

Rechtszaken?

De milieuorganisatie verwacht veel van de rechtszaken die al lopen tegen de staat, maar nog meer van de Europese Commissie.

Demmers: "Dan komen er ook waarschijnlijk boetes of opgelegde maatregelen vanuit Europa. Door te blijven wegkijken kom je in dit soort pijnlijke situaties waarin Europa uiteindelijk gaat ingrijpen."

Oplossingen

Oppositiepartij CDA ziet ondertussen maar weinig oplossingen. "Je hebt maar twee knoppen om aan te draaien", vertelt Vedder. "Of je zorgt dat de dieren die poepen minder nutriënten uitpoepen, dan moet je ze op een andere manier gaan voeren. Maar dat heeft maar beperkt effect.

"En de tweede knop, de belangrijkste", gaat ze verder, "is minder dieren. Dat is pijnlijk, vooral omdat het nu op stel en sprong moeten doen. In plaats van op een verstandige, warme manier."

'Onmogelijke opgave'

Ook coalitiepartij NSC worstelt met het antwoord op de vraag hoe je mestfraude kunt voorkomen. "Die is bijna niet te bedenken, want het is heel lastig", geeft Holman toe.

"De minister zit bijna voor een onmogelijke opgave. Er zullen keuzes moeten worden gemaakt op korte termijn en je moet nadenken over de komende 2 jaar. Daarom heeft de Kamer ook gezegd dat die opkoopregeling zo snel mogelijk en zo succesvol mogelijk moet."

Minder voer, minder mest

Holman denkt ook aan andere oplossingen: koeien tijdelijk uit de markt halen zodat ze minder mest produceren. "Je hoeft niet eens te slachten als je zegt: we laten de koeien 10 procent minder melk geven met minder krachtvoer, dan gaan ze ook 10 procent minder mest produceren."

Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur laat in een reactie weten 'uiteraard tegen fraude te zijn'. Nu de Europese uitzonderingspositie wordt afgebouwd, houdt het ministerie de mestmarkt de komende tijd extra in de gaten. Naast de reguliere controlerende instanties, is er ook een aparte 'taskforce' gestart die de mestmarkt monitort. 7 november debatteert de Tweede Kamer opnieuw over de mestproblematiek.

Worden boeren door strenge Europese regels gedwongen tot mestfraude?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Truckhandelaar Ad is bang dat zijn klanten de grens over gaan als contante betalingen boven de 3.000 euro verboden worden

Truckhandelaar Ad is bang dat zijn klanten de grens over gaan als contante betalingen boven de 3.000 euro verboden worden
Truchandelaar Ad van Ekeren
Bron: EenVandaag

Een verbod op contante betalingen boven de 3.000 euro is bijna een feit. Dinsdag debatteert de Eerste Kamer erover. Ondernemer Ad van Ekeren maakt zich zorgen over de gevolgen. "Klanten gaan de grens over."

Al meer dan 50 jaar is Ad van Ekeren (73) actief in de truckersbranche. Hij exporteert tweedehands vrachtauto's naar landen overal ter wereld. Dit werk is zijn lust en zijn leven, maar de laatste jaren ergert Ad zich steeds meer aan alle regels die er vanuit de politiek op hem afkomen.

Tweede Kamer heeft al ingestemd

Een nieuwe ergernis is het kabinetsplan om de grens van contante betalingen omlaag te doen. In dit plan wordt het ondernemers en consumenten verboden om cash-transacties boven een bedrag van 3.000 euro uit te voeren.

De Tweede Kamer heeft al met deze nieuwe limiet ingestemd. Morgen is het aan de Eerste Kamer om een oordeel te vellen over dit voorstel.

'We zijn gewoon ondernemers'

Ad heeft het gevoel dat de overheid en politiek hem nu in het 'verdachtenbankje' plaatsen. "Ik zit al 50 jaar in deze handel, mijn vader zelfs vanaf 1948. En in één keer word je weggezet alsof je in de criminele hoek zit."

"We zijn gewoon ondernemers, we dragen bij aan de economie en betalen keurig belasting, ik word er echt boos over. Bovendien is contant geld nog steeds een wettig betaalmiddel."

Bekijk ook

'Verbod hoog nodig'

Maar volgens hoogleraar financieel recht en integriteit Tom Loonen is het hoog nodig dat er een verbod op contante betalingen boven de 3.000 euro komt. Want uit onderzoek blijkt dat in Nederland jaarlijks een bedrag van rond de 16 miljard euro wordt witgewassen.

"Het is een noodzakelijke manier om criminelen vleugellam te maken. Je zorgt ervoor dat zij contante middelen niet meer in de bovenwereld kunnen uitgeven. Door de limiet op 3.000 euro te zetten kunnen ze geen luxegoederen meer kopen, zoals dure sieraden en auto's van contant geld", zegt Loonen.

Omzetverlies

Maar truchandelaar Ad vreest dat de limiet zorgt voor een fors omzetverlies: "Ik ga klanten kwijtraken. Er zijn mensen die alleen maar contant willen betalen. En als je dan tegen die mensen zegt dat je maar 3.000 euro cash mag aannemen, dan gaan ze ergens anders heen. Waar ze wel trucks van 15.000 euro met cash kunnen betalen. Je raakt toch een deel van je handel kwijt hierdoor."

In zijn branche is het volgens de ondernemer zeer gebruikelijk om zaken te doen met contant geld. Vooral omdat hij vaak zaken doet in landen waar het bancaire systeem lang niet zo betrouwbaar is als in Nederland, zoals Azerbeidzjan en Georgië.

Bekijk ook

'Acceptabele grens'

Hij is bang dat deze klanten naar Duitsland gaan: "Daar ligt de grens straks op 10.000 euro cash, net als in veel andere Europese landen. Dan gaan ze daar naartoe, of naar Polen of Tsjechië. Waarom wordt dat niet over heel Europa gelijk getrokken?"

Hoogleraar Loonen snapt Ads kritiek, maar denkt dat het niet zo'n vaart zal lopen. "Ik begrijp die zorgen op zichzelf wel, maar laten we het wel praktisch blijven bekijken. De kans dat iemand tegenwoordig een briefje van 100 of 200 euro op zak heeft, schat ik niet zo hoog in. Uit onderzoek blijkt dat nog maar 20 procent van de betalingen contant wordt gedaan, dus voor een groot deel van de mensen is het acceptabel de grens af te bouwen naar 3.000 euro."

'Elke dag iets nieuws'

Van Ekeren ziet de toekomst niet heel positief in. "Kijk, het is nu al een grote papierwinkel. En het wordt alleen maar gekker. In politiek Den Haag verzinnen ze elke dag weer iets nieuws. De lol begint er op deze manier wel echt vanaf te gaan. Die is op deze manier wel gezakt tot het nulpunt."

Morgen debatteert de Eerste Kamer over het verlagen van de cashlimiet naar 3.000 euro. Volgende week dinsdag zal erover dit voorstel gestemd worden.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Het belang van computerchips en waarom steeds meer landen ze zelf willen produceren

Het belang van computerchips en waarom steeds meer landen ze zelf willen produceren
De chipindustrie is voor veel landen erg interessant
Bron: ANP en AFP

Het maken van chips voor in apparaten: voor veel landen wordt dat een steeds interessantere industrie. Zeker nu de Chinese app DeepSeek op het toneel is verschenen. Maar hoe zit dat precies? "Heeft grote gevolgen voor een land."

Smartphones, stofzuigers en elektrische auto's: in een heleboel apparaten die we dagelijks gebruiken, zitten computerchips. "Maar, ze zitten ook in drones, wapens en in militaire systemen", vertelt Maaike Okano-Heijmans. En dat is een belangrijke reden waarom de industrie voor veel wereldleiders zo interessant is.

Wat is een chip?

Maaike Okano-Heijmans is onderzoeker bij het Clingendael instituut en programmaleider Geopolitiek van Technologie en Digitalisering, en weet daardoor alles over chips en het belang van deze technologie. "Wie de beste chips heeft, heeft ook de beste aanvals- of verdedigingskracht." Een goede reden om erin te investeren, dus.

Maar wat is een chip precies? Okano-Heijmans legt uit: "Het is een heel klein plaatje dat wordt gemaakt van silicium, een halfgeleidend materiaal, dat gegevens kan opslaan of doorgeven via piepkleine elektronische schakelingen."

Geheugenchip en processorchip

Chips kun je daarom ook wel de 'hersenen' noemen van heel veel apparaten die we tegenwoordig gebruiken. "Denk bijvoorbeeld aan een stofzuigers en lichtschakelaars die je op afstand kan bedienen, dus steeds intelligenter worden."

Volgens de onderzoeker zijn er twee type chips die belangrijk zijn voor de chipindustrie: de geheugenchip en de processor-chip. "De ene chip slaat informatie op en de ander geeft opdrachten door aan een apparaat, zoals je smartphone."

Maaike Okano-Heijmans
Bron: Clingendael
Maaike Okano-Heijmans

Bekijk ook

Hoe kleiner, hoe krachtiger

Chips worden al decennialang gebruikt en worden nog steeds verfijnd, gaat ze verder. "De ontwikkeling en massaproductie van chips begon in Silicon Valley."

Al zagen die er toen nog wel heel anders uit: "Computers waren vroeger ook een stuk groter, omdat de chips minder sterk waren. Doordat de chips steeds krachtiger werden en steeds meer konden doen, hadden we minder ruimte nodig. Het gevolg: chips werden automatisch kleiner."

Evolutie van chips

"Het feit dat wij nu met een telefoon kunnen rondlopen in plaats van dat die ergens in huis moet staan, heeft alles te maken met de evolutie van chips", gaat de onderzoeker verder.

"Hoe meer geleiders op de chips geprint kunnen worden, hoe krachtiger de chip." Daarom zijn kleine chips erg in trek bij verkopers van alledaagse 'slimme' apparaten.

DeepSeek

Naast smartphones en drones worden chips ook gebruikt voor datacentra en slimme AI-modellen. Dat is waar de interesse van veel landen vooral ligt. "2 jaar geleden werd ChatGPT gelanceerd en deze week zagen we de Chinese variant DeepSeek daarop volgen."

Tot nu toe werd gedacht dat voor dit soort modellen de slimste chips gebruikt moesten worden, maar volgens China is dat bij DeepSeek niet het geval.

Gevolgen voor ASML

Die ontwikkeling is spannend voor de chipindustrie, legt de onderzoeker uit. "DeepSeek laat zien dat het met minder slimme chips ook mogelijk is." Dat kan bijvoorbeeld grote gevolgen hebben voor de Nederlandse chipmachinebouwer ASML, dat zich al jaren bezighoudt met de ontwikkeling van snellere en efficiëntere chipmachines.

Na de lancering van DeepSeek kregen de aandelen van ASML en andere chipbedrijven daarom een flinke klap op de beurs. Toch is nog niet helemaal zeker of het Chinese DeepSeek ook de precieze waarheid vertelt over de chips in hun AI-chatbot.

Bekijk ook

Grote spelers van de chipindustrie

Verschillende landen hebben verschillende expertises op het gebied van chips. "In Nederland is ASML dus een topspeler in het maken van machines die geavanceerde chips produceren. Maar om een chip te maken heb je vervolgens software nodig die daarop komt. Hier zijn Amerikanen weer vreselijk goed in."

Dan zijn er ook nog bedrijven nodig die de software daadwerkelijk op de chip zetten. "Veel van dit soort bedrijven zitten in Oost-Azië zoals Taiwan, en Zuid-Korea.

'Niet altijd slimme chips nodig'

ASML is het enige bedrijf ter wereld dat chipmachines maakt voor de allerslimste chips, gaat Okano-Heijmans verder. "Maar niet iedere fabrikant heeft de slimste chips nodig, want een stofzuiger kan prima een eenvoudige chip bevatten."

Nu de doorbraak van het Chinese DeepSeek laat zien dat mogelijk ook een eenvoudigere chip ingewikkeld werk kan verrichten, zet dat de techindustrie aan het denken. "We hebben geprobeerd de technologische ontwikkeling in China af te remmen, bijvoorbeeld door een exportverbod op de meest geavanceerde technologie. Het lijkt er nu op dat dit onvoldoende effect heeft."

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

Afschrikwekkend effect

India is een van de landen die hard bezig is om zelf een eigen industrie op te bouwen. "Want iedereen realiseert zich dat wanneer je een fabriek op eigen grond hebt staan, het makkelijker wordt om chips te blijven maken", vertelt Okano-Heijmans. "Maar daar heb je wel toegang tot bepaalde grondstoffen voor nodig, zoals germanium en gallium. Die heeft India niet veel op eigen bodem."

Het hebben van een chipindustrie kan daarnaast ook een afschrikwekkend effect hebben omdat de hele wereld chips nodig heeft, zegt de onderzoeker. "Dit is het geval voor Taiwan. Het land heeft een enorme chipindustrie en deze is belangrijk voor China en de rest van de wereld." China, dat Taiwan beschouwt als opstandige provincie, zal het land daarom mogelijk minder snel aanvallen.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant