Wie krijgt bij een volgende crisis een plek op de ic en wie niet? Deze criteria zijn beslissend

Hoe beslis je als arts wie je wel of niet behandelt op het moment dat er niet genoeg ic-bedden zijn? Een hels dilemma, maar door de corona-uitbraak stonden artsen bijna voor die keuze. Vandaag presenteren ze een draaiboek dat daarbij moet helpen.

Het draaiboek, opgesteld door de Federatie Medisch Specialisten en artsengenootschap KNMG, beschrijft hoe artsen moeten beslissen over wie er wel en wie niet een ic-plek krijgt, als bij een nieuwe corona-uitbraak de druk op de intensive care zo hoog oploopt dat er niet meer voldoende plek is om alle patiënten te behandelen.

Code zwart

In de medische wereld wordt in zo'n geval gesproken van 'Code Zwart', wat inhoudt dat medische criteria alleen niet meer genoeg zijn om te bepalen wie er opgenomen wordt op de intensive care.

"Voor die situatie - god verhoede het - hebben we dit document gemaakt. We hopen er nooit in terecht te komen. Dit document biedt dokters die dan werken steun voor de ingewikkelde beslissing die we dan moeten nemen", zegt KNO-arts en voorzitter van de Federatie Medisch Specialisten, Peter Paul van Benthem.

Triagesysteem

Volgens een triagesysteem wordt de patiëntenstroom vervolgens stapsgewijs en op basis van verschillende overwegingen beheerst. Dit zijn de overwegingen, die in deze volgorde worden afgelopen:

• Patiënten die naar verwachting een relatief korte ic-opname nodig hebben krijgen voorrang
• Patiënten die werkzaam zijn in de zorg en risicovol contact hebben gehad met patiënten krijgen voorrang. Dat geldt ook als er een tekort is aan materiaal voor persoonlijke bescherming
• Patiënten uit een jongere generatie (0-20 jaar, 20-40 jaar, 40-60 jaar, 60-80 jaar en 80+ jaar) krijgen voorrang
• Als al deze voorwaarden geen uitsluitsel bieden dan zal een loting beslissen

Geen groter risico ouderen

Volgens Van Benthem betekent dat niet dat oudere mensen een groter risico lopen. "Om een voorbeeld te geven: als er twee mensen zijn en er is maar één bed beschikbaar, en de eerste persoon is iemand van 70 jaar die net hartchirurgie heeft gehad en drie dagen op de ic moet liggen, en de andere persoon is iemand van 40 die COVID-19 heeft en 2 tot 3 weken op de ic moet liggen, dan gaat die van 70 jaar voor. Want als iemand korter op de intensive care verblijft, betekent dat dat we meer levens kunnen reden", legt de voorzitter van de medisch specialisten uit.

Het draaiboek stelt ook expliciet welke overwegingen geen rol mogen spelen in de keuzes van triageteams. Het doet er bijvoorbeeld niet toe of iemand door 'eigen schuld' ic-zorg nodig heeft. Ook doen persoonlijke relaties, sociale of juridische status, etniciteit, nationaliteit of sekse er niet toe.

Langs de rand van de afgrond

Tijdens de piek van de corona-uitbraak werd dit horrorscenario in Nederland bijna werkelijkheid. Ziekenhuizen in Noord-Brabant en Limburg waren er naar eigen zeggen heel dichtbij. Het aantal coronapatiënten liep er in korte tijd zo snel op, dat gevreesd werd voor een tekort aan bedden. In sommige gevallen scheelde het soms nog maar één of zelfs geen bed.

"We hebben hier echt een heel snel ontwikkelende epidemie gehad. Het waren heel veel mensen en zij waren allemaal heel erg ziek", vertelt Van Benthem. "We hadden de signalen uit Italië, maar achteraf heb ik toch de indruk dat we ons hebben laten verrassen. Onder de oppervlakte voelde je de lichte paniek. Daar hebben we in Nederland uitstekend op geacteerd. Maar we moeten ons realiseren dat we langs de rand van de afgrond zijn gegaan."

Discussie over het draaiboek

Het draaiboek dat er nu ligt is nog niet in beton gegoten. Het zal eerst worden geraadpleegd door 1500 medisch specialisten. Daarna volgen gesprekken met dokters, verpleegkundigen en bestuurders uit de ziekenhuizen die de dilemma's tijdens de coronapiek van dichtbij hebben ervaren.

"Wij denken niet dat we de wijsheid in pact hebben. We gaan bescheiden de discussie starten," benadrukt Van Benthem.