De Tweede Kamerleden van de ChristenUnie kiezen haar vandaag tot nieuwe fractievoorzitter: Mirjam Bikker. Wie is de opvolger van Gert-Jan Segers? En wat verandert dit voor de coalitie? We vroegen het politiek verslaggever Joost Vullings.

1. Bikker wordt een ervaren politicus genoemd. Wat heeft ze hiervoor gedaan?

"Bikker is actief geweest in de lokale politiek in Utrecht als raadslid en fractievoorzitter. Daarna was ze medewerker bij de Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie, en dan snap je wel goed hoe de Tweede Kamer en de politiek in elkaar zitten. En voordat ze Tweede Kamerlid werd in 2021, was ze fractievoorzitter in de Eerste Kamer."

"Als je haar tegenkomt, merk je dat ze een heel scherp iemand is. Ze is een adequaat persoon. Ze weet wat ze wil, ze durft dingen te zeggen en ze kan heel goed formuleren. Ook weet ze goed waar ze zelf voor staat en waar de partij voor staat. Ze is wel een politiek talent."

"Ze is pas kort in de Kamer, dus van buiten voelt het als heel snel dat ze fractievoorzitter wordt. Maar als je haar kent, vind je dat niet gek."

2. Waarmee heeft ze zich geprofileerd in de Tweede Kamer?

"Vorig jaar was Mirjam Bikker veel te zien in de corona-debatten, als het ging om de 2G-discussie. Daar had de ChristenUnie heel veel moeite mee en ze heeft zich daar met hand en tand tegen verzet. Ze ging tegen het kabinet en de coalitie in, en dan zie je dus wel waardering voor haar."

"Het is duidelijk voor andere politici dat je goed zaken met haar kunt doen. Ze gebruikt geen trucjes, heeft niks achter de elleboog. Ze is gewoon straight to the point, geen fratsen."

"En inhoudelijk vindt iedereen haar ook sterk. Het is iemand die heel goed kan debatteren, die heel gepassioneerd is over de rechtstaat en democratie."

3. Gaat ze de koers van de partij enigszins veranderen?

"Het is nu nog moeilijk om te zeggen of ze er op bepaalde punten anders instaat dan haar voorganger, Gert-Jan Segers. Wat ik wel kan zeggen is dat ze gebonden is aan een coalitieakkoord. Als ze een andere kant op wil als partij, komt ze nu in de problemen. Dat zou dan moeten bij nieuwe Tweede Kamerverkiezingen."

"Formeel is ze daar natuurlijk nog geen lijsttrekker voor, want dat kan altijd nog iemand anders worden. Maar als je Carola Schouten hierover hoort, spreekt daar geen ambitie uit om lijsttrekker te worden."

4. Wat betekent deze verandering voor de verhoudingen binnen de coalitie?

"De geluiden die ik opvang in de coalitie zijn dat het heel erg jammer is dat Segers weggaat. Ze kennen hem goed en weten wat ze aan hem hebben. Dat is voor die vier fractievoorzitters natuurlijk hartstikke belangrijk. Als die het niet goed met elkaar kunnen vinden, wordt het heel ingewikkeld. Dus het is heel spannend als er eentje daarvan vertrekt."

"Maar als je ze dan vraagt of ze het zien zitten met Mirjam Bikker, dan hebben ze er wel vertrouwen in. Buiten de fractievoorzitters hadden de vice-fractievoorzitters, waar Bikker er eentje van was, ook contact met elkaar. In die contacten wordt zij ook heel erg gewaardeerd. Ze hebben een hoge pet op van haar."

"Een risico is dat Bikker niet bij de formatie aanwezig was. Natuurlijk heeft ze Segers geholpen, maar ze heeft niet in het zaaltje gezeten. Het is de vraag of Bikker dezelfde invulling aan de gemaakte afspraken geeft als haar voorganger. Wil ze niet om zichzelf te profileren er wat harder ingaan? Dat is altijd het risico met nieuwe mensen."

"De fractievoorzitters moeten elkaar toch weer even leren kennen. En de eerste grote test komt als er druk op komt te staan. Hoe wordt het als iets moeilijks zich aandient? De asielcrisis ligt altijd gevoelig, en stikstof ook."

5. Gaat dit nog invloed hebben op de Provinciale Statenverkiezingen in maart?

"Het is nog maar de vraag of het slimmer is om zo'n wissel voor of na de verkiezingen te doen. Als je het erna doet, dan heb je nog wat aan het merk 'Gert-Jan Segers', dat breed gewaardeerd wordt. Maar aan de andere kant, door deze overdracht hebben we het wel al 3 dagen over de ChristenUnie. Iedereen denkt: wie is die vrouw? Misschien geeft dat wel een extra zetje."

"In eerste instantie zal ze vaker aan interviews meewerken, want mensen moeten je gezicht leren kennen. Het is belangrijk dat mensen weten wie je bent en er idealiter een positief gevoel bij hebben. Ze zal veel aan haar naamsbekendheid gaan werken, en dan zijn de verkiezingen wel handig. Of het de partij ook echt gaat helpen, moet dan nog blijken."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."